Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, αφιέρωμα στην ζωή ενός μεγάλου Έλληνα του πνεύματος!

από την Μαρία Γεωργίου

«Είμαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν, αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια – σ’ ένα σπίτι της οδού Σερίφ· μικρός πολύ έφυγα, και αρκετό μέρος της παιδικής μου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία. Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν μεγάλος, αλλά για μικρόν χρονικόν διάστημα. Διέμεινα και στη Γαλλία. Στην εφηβικήν μου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη. Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα. Η τελευταία μου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώμενον από το υπουργείον των Δημοσίων Έργων της Αιγύπτου. Ξέρω Αγγλικά, Γαλλικά και ολίγα Ιταλικά.»

Όταν το 1840, οι γονείς του Κ. Π. Καβάφη εγκαταστάθηκαν στην Αλεξάνδρεια, η πόλη είχε ήδη αρχίσει να ανακτά τις δυνάμεις της μετά την επέλαση του αγγλικού και του γαλλικού στρατού. Η ελληνική παροικία μπορεί να ήταν μικρή τότε όμως η γλώσσα και ο “πλούτος” του έθνους αρκετά διαδεδομένος, ώστε να δημιουργηθεί και η πρώτη κοινότητα τρία χρόνια μετά.

Ο πατέρας του Κ.Π. Καβάφη, επιτυχημένος έμπορος στην βιομηχανία βάμβακα και η μητέρα του γόνος Φαναριώτικης οικογένειας, κατευθύνθηκαν στην πρωτεύουσα της Αιγύπτου μαζί με ένα κύμα Άγγλων, Γάλλων, Ιταλών από την Σμύρνη. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε και το πλούσιο μωσαϊκό εθνικοτήτων με το οποίο ο ποιητής συναναστρέφεστε (παρά την αριστοκρατική του τάξη), από το οποίο επηρεάζεται και για το οποίο γράφει στα ποιήματά του. Κοιτώντας την Ελλάδα του 2013, της παγκοσμιοποίησης και του κράματος φυλών που ζουν ιδιαίτερα στην πρωτεύουσά της, αυτό είναι και το σημείο στο οποίο η σύγχρονη
πραγματικότητα συναντά την τέχνη εκείνης της εποχής και κάνει τον Κ.Π. Καβάφη σήμερα πιο κατανοητό από ποτέ.
 
Ο Κ.Π. Καβάφης όμως στην εποχή του σπάνια αναφερόταν. Τον μάγευε το παρελθόν και οι μέρες δόξας της Αλεξάνδρειας. Η εποχή των Πτολεμαίων, της Βιβλιοθήκης, του Πλούταρχου. Ήταν λάτρης της Ιστορίας. Διάβασε και έμαθε τα πάντα για την εποχή που θαύμαζε τόσο και έπειτα τα μοιράστηκε σαν μια ιστορία με τους αναγνώστες του.

Σαν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ’, ακουσθεί
αόρατος θίασος να περνά
με μουσικές εξαίσιες, με φωνές—
την τύχη σου που ενδίδει πια, τα έργα σου
που απέτυχαν, τα σχέδια της ζωής σου
που βγήκαν όλα πλάνες, μη ανωφέλετα θρηνήσεις.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που φεύγει.
Προ πάντων να μη γελασθείς, μην πεις πως ήταν
ένα όνειρο, πως απατήθηκεν η ακοή σου·
μάταιες ελπίδες τέτοιες μην καταδεχθείς.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλι,
πλησίασε σταθερά προς το παράθυρο,
κι άκουσε με συγκίνησιν, αλλ’ όχι
με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα,
ως τελευταία απόλαυσι τους ήχους,
τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου,
κι αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που χάνεις.
Απολείπειν ο θεός Αντώνιον – 1911

Εξέχουσα, για εκείνον, φιγούρα των χρόνων αυτών, ο Μάρκος Αντώνιος. Εκείνος που αποχαιρέτησε τα
ένδοξα χρόνια της Αλεξάνδρειας.

Ήρθαν οι Ρωμαίοι και μάχη μετά την μάχη οι Αλεξανδρινοί έμαθαν να ζουν με το συναίσθημα απώλειας. Ένα συναίσθημα που ακολουθεί και τον ίδιο και στην γραφή και στην ζωή. Μια ζωή μελαγχολική όχι όμως σκοτεινή.

Ο Κ.Π. Καβάφης είχε επιλέξει την εργατική ρουτίνα ενός δημοσίου υπαλλήλου για να κρατάει χαμηλά το προφίλ του (που τόσο τον απασχολούσε) όμως με περίσσιο θάρρος διαπραγματεύτηκε και υπερασπίστηκε στα κείμενά του την σεξουαλική του εταιρότητα.

«Τα έμορφά τους πρόσωπα, τα εξαίσιά τους νειάτα,
η αισθητική αγάπη που είχαν μεταξύ τους,
δροσίσθηκαν, ζωντάνεψαν, τονώθηκαν
απ’ τες εξήντα λίρες του χαρτοπαικτείου.
Κι όλο χαρά και δύναμις, αίσθημα κι ωραιότης
πήγαν— όχι στα σπίτια των τιμίων οικογενειών τους
(όπου, άλλωστε, μήτε τους θέλαν πια):
σ’ ένα γνωστό τους, και λίαν ειδικό,
σπίτι της διαφθοράς πήγανε και ζητήσαν
δωμάτιον ύπνου, κι ακριβά πιοτά, και ξαναήπιαν.
Και σαν σωθήκαν τ’ ακριβά πιοτά,
και σαν πλησίαζε πια η ώρα τέσσερες,
στον έρωτα δοθήκαν ευτυχείς.»
Δύο νέοι, 23 έως 24 ετών – 1927

Αυτό ήταν ένα από τα θέματα με τα οποία καταπιάστηκε και αποτέλεσαν λόγους για να καταστεί ο πιο γνωστός Έλληνας ποιητής. Διαπραγματεύτηκε επίσης το σώμα, την απώλεια και την παρακμή, το άτομο και την ιστορία. Και το έκανε με κυνισμό και σαρκασμό, γινόμενος ένας Αγγλοσάξονας ως προς το ύφος. Ερχόμενος πιο κοντά, όχι σκόπιμα, στο αγγλόφωνο κοινό. Ανοίγοντας πόρτες για ένα μεγάλο φάσμα
αναγνωστών ακόμα και εάν ο ίδιος δεν αντιλήφθηκε ποτέ το εύρος της απήχησής του.