Ο Τριακονταετής Πόλεμος, η πρώτη σύγκρουση που κατέστρεψε την Ευρώπη, στο Σπίτι της Ευρωπαϊκής Ιστορίας

Aς θυμηθούμε το μάθημα της Ιστορίας: Ο Τριακονταετής Πόλεμος (1618-1648) ήταν ένας από τους πολλούς πολέμους που κατέστρεψαν σχεδόν όλη την Ευρώπη στη σύγχρονη εποχή. Το Σπίτι της Ευρωπαϊκής Ιστορίας, στις Βρυξέλλες, ανατρέχει σε αυτές τις τρεις δεκαετίες συγκρούσεων στη νέα του προσωρινή έκθεση «Bellum & Artes», από τις 27 Απριλίου έως τις 12 Ιανουαρίου 2025.

Στόχος της έκθεσης δεν είναι μόνο να παρουσιάσει την καθαρά ιστορική πτυχή του Τριακονταετούς Πολέμου, αλλά και να επικεντρωθεί σε μια περιοχή που συχνά θεωρείται ως το αντίθετο της βίας των συγκρούσεων: αυτή των τεχνών. Γιατί η τέχνη είναι πράγματι παρούσα στους πολέμους και οι καλλιτέχνες δεν σταματούν να παράγουν σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Η τέχνη εμπνέεται από τον πόλεμο και ο πόλεμος τρέφεται από την τέχνη. Λεηλατημένη, χρησιμοποιείται ως όπλο προπαγάνδας ή ως διπλωματικό δώρο, εκτρέπεται για την προώθηση της ειρήνης, η τέχνη είναι ένα ουσιαστικό γρανάζι στις συγκρούσεις.

Ο Τριακονταετής Πόλεμος είναι ένα τέλειο παράδειγμα, καθώς τα αντικείμενα τέχνης που παράγονται κατά την εποχή του ήταν τόσο επιδεικτικά. Είναι ένα δείγμα 150 εξαιρετικών κομματιών που παρουσιάζεται στο “Bellum & Artes”. Από κομψά κατασκευασμένα όπλα μέχρι πίνακες μεγάλων δασκάλων, συμπεριλαμβανομένου ενός χρηματοκιβωτίου με έναν εξαιρετικά εξελιγμένο μηχανισμό κλεισίματος, τα αντικείμενα που εμφανίζονται αξίζουν την προσοχή μας.

Η επιμελήτρια Jitka Mlsova σχολιάζει: «Η τέχνη υπηρέτησε πολλές λειτουργίες σε αυτή τη σύγκρουση: τεκμηριώνει μάχες για λογαριασμό των νικητών, αντιπροσωπεύει τις απαιτήσεις των ηγετών για δύναμη και πλούτο, χρησιμεύει ως μέσο προπαγάνδας μεγάλης κλίμακας ή τέλος, έκκληση για ειρήνη. Έργα τέχνης διασκορπίστηκαν σε όλη την Ευρώπη ως πολυπόθητα και –τότε– νόμιμα λάφυρα πολέμου».

Ο Τριακονταετής Πόλεμος ή ο «Ευρωπαϊκός Εμφύλιος»

Μεταξύ 1618 και 1648, τα ευρωπαϊκά βασίλεια διεξήγαγαν έναν αιματηρό και ανελέητο πόλεμο σε ένα φόντο θρησκευτικών συγκρούσεων. Από τη μια πλευρά, η Αγία Γερμανική Αυτοκρατορία υπό τον έλεγχο των Αψβούργων, επιθυμώντας να αποκαταστήσει την Καθολική θρησκεία στα προτεσταντικά της στοιχεία. Γύρω από τη γερμανική δύναμη, τα καθολικά βασίλεια: Ισπανία, Πορτογαλία, Αυστρία, Πολωνία ή Βαυαρία, όλα υποστηριζόμενα από τον παπισμό.

Από την άλλη πλευρά, τα προτεσταντικά κράτη, μερικά από τα οποία αποτελούν μέρος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (για την οποία η σύγκρουση μερικές φορές περιγράφεται ως «εμφύλιος πόλεμος»): Πρωσία, Σαξονία, Βοημία, που υποστηρίζονται από εξωτερικά κράτη όπως η Σουηδία, η Ηνωμένες Επαρχίες (τώρα Ολλανδία), Δανία, Ελβετία.

Η Γαλλία θα εμπλακεί επίσης ενεργά στον πόλεμο, αλλά παίρνοντας την πλευρά των προτεσταντών, παρά το ότι ήταν καθολική η ίδια. Ο βασιλιάς Λουδοβίκος XIII, που συμβουλεύτηκε τον καρδινάλιο Ρισελιέ, προτίμησε να υπερβεί τις θρησκευτικές αγκυλώσεις για να επιτεθεί στον αιώνιο εχθρό του: τη δυναστεία των Αψβούργων. Μόνο δύο μεγάλα κράτη δεν συμμετέχουν επίσημα στη σύγκρουση: η Αγγλία και η Ρωσία. Αλλά ο αντίκτυπος του πολέμου θα είναι τέτοιος που τα δύο βασίλεια παρεμβαίνουν έμμεσα για να υπονομεύσουν τη δύναμη της οικογένειας των Αψβούργων.

Η σύγκρουση θα είναι μια από τις πιο θανατηφόρες στην ευρωπαϊκή ιστορία. Ο αριθμός των θυμάτων σε όλη την ήπειρο υπολογίζεται σε 10 εκατομμύρια. Για σύγκριση, αυτό είναι περισσότερο από όλα τα στρατιωτικά θύματα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Ολόκληρες περιοχές καταστρέφονται, η πείνα και οι ασθένειες εξαφανίζουν τον πληθυσμό που επιζεί, τα οικονομικά των εμπόλεμων αδειάζουν και οι πρώην μεγάλες δυνάμεις καταρρέουν. Η Ευρώπη μόλις γνώρισε τον πρώτο της ολοκληρωτικό πόλεμο. Θα υπάρξουν και άλλοι, δυστυχώς.

Το «Bellum et Artes» είναι το αποτέλεσμα μιας ευρωπαϊκής συνεργασίας μεταξύ δώδεκα ιδρυμάτων από επτά διαφορετικές χώρες, με επικεφαλής το Ινστιτούτο Ιστορίας και Πολιτισμού της Ανατολικής Ευρώπης Leibniz (GWZO) και το Collections d State Art Museum της Δρέσδης (SKD). Η έκθεση θα συνοδεύεται από ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων όπως προβολές ταινιών, ξεναγήσεις, συνέδρια και αναγνώσεις ιστοριών βγαλμένες από αλληλογραφία της περιόδου.

Μπορείτε να επισκεφθείτε την έκθεση «Bellum et Artes» από τις 27 Απριλίου έως τις 12 Ιανουαρίου 2025, στο Σπίτι της Ευρωπαϊκής Ιστορίας.

Rue Belliard / Belliardstraat 135, 1000 Brussels
Δωρεάν είσοδος.