Ο «Ρομαντισμός του Γαλαξία» και ο άγνωστος Ελληνισμός.

Από την Ιωάννα Στεφάνου

Η ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων του 2020 από την Ιαπωνία και την πρωτεύουσά της, Τόκυο, καθώς και ένα ταξίδι στην υπέροχη πόλη Κουμαμότο στα νοτιοδυτικά, μου έδωσε την αφορμή για αυτή τη μικρή αναφοράστον «εθνικό» συγγραφέα των Γιαπωνέζων, Λευκάδιο Χερν ή αλλιώς Yakumo Koizumi, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί και ως ο «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης της Άπω Ανατολής». Σε μία από τις πιο δημοφιλείς παγκοσμίως ταξιδιωτικές ιστοσελίδες του lonelyplanet, ψάχνοντας για τα αξιοθέατα του Κουμαμότο στην Ιαπωνία, το πρώτο στη σειρά κατάταξης είναι το «The Writer’s Home» (Το σπίτι του συγγραφέα), όπου αναφέρεται ότι «η οικία του Ιρλανδο – ελληνικής καταγωγής μετανάστη Λευκάδιου Χερν (Lafcadio Hearn) στο κέντρο της πόλης χρονολογείται από το 1877. Γνωστός και ως Koizumi Yakumo, oHearn (1850 – 1904) έγινε ένας από τους πιο σημαντικούς ερμηνευτές της ιαπωνικής κουλτούρας προς τον έξω κόσμο…».

 Η ζωή του φαντάζει πολυκύμαντη… 

Γεννήθηκε στην Λευκάδα τον Ιούνιο του 1850. Μητέρα του η Ρόζα Κασιμάτη από τα Κύθηρα και πατέρας του, ο Ιρλανδός ταγματάρχης Τσαρλς Χερν, ο οποίος υπηρετούσε ως στρατιωτικός γιατρός στα κατεχόμενα τότε από τους Βρετανούς, Ιόνια νησιά. Ο Χέρν μετακλήθηκε στο Δουβλίνο το 1852. Μετακόμισε μαζί με την γυναίκα του και το δίχρονο παιδί. Σε ηλικία 4 χρόνων ο μικρός Λευκάδιος βρέθηκε χωρίς γονείς, αφού ο πατέρας του πήγε να υπηρετήσει στις Ινδίες και η μητέρα του επέστρεψε στην Ελλάδα, αφήνοντας τον υπό την κηδεμονία της θείας του. Στην ηλικία των 19 ετών, μην αντέχοντας το συντηρητικό ιρλανδικό τρόπο ζωής, ταξίδεψε στις Η.Π.Α. και εγκαταστάθηκε στο Σινσινάτι, της πολιτείας του Οχάιο. Σε αυτό συνέτεινε και η δυσμορφία, που είχε στα μάτια. Το ένα μάτι του ήταν σχεδόν κατεστραμμένο και το άλλο μονίμως κόκκινο από την υπερκόπωση. Μετά από μία περίοδο οικονομικών δυσχερειών, γνώρισε τελικά τον Άγγλο εκδότη και ριζοσπάστη Χένρυ Γουώτκιν (1824- 1910), ο οποίος τον προέτρεψε να ασχοληθεί με την δημοσιογραφία, όπου διακρίθηκε επί πολλά χρόνια (με τις εφημερίδες «Cincinnati Daily Enquirer», 1872 – 1875, «Cincinnati Commercial», 1875 – 1877, «Times Democrat» της Νέας Ορλεάνης, 1877 – 1890). Το 1875 προκάλεσε τα ρατσιστικά ήθη της εποχής με τον γάμο του με την μιγάδα Αλήθεια Φόλεϋ (Alethea «Mattie» Foley), ο οποίος θεωρήθηκε «σκάνδαλο παλλακείας» (αφού ο νόμος δεν αναγνώριζε γάμους λευκών με «μη λευκούς») και του κόστισε την απόλυσή του από την ημερήσια εφημερίδα «Cincinnati Daily Enquirer», η οποία όμως του άνοιξε τον δρόμο για εργασία στην ανταγωνιστική «Cincinnati Commercial». Λόγω της έντονης βιομηχανικής ρύπανσης, η οποία επιβάρυνε την κατάσταση των ματιών του, έφυγε για την Νέα Ορλεάνη, όπου για 12 περίπου χρόνια (μέχρι το 1889 – 1890) συνεργάστηκε με την εφημερίδα «Times Democrat», στο κοινό της οποίας καταξιώθηκε. Το 1887 ταξίδεψε στις Δυτικές Ινδίες για λογαριασμό του περιοδικού «Harper’s Magazine», όπου και συνέγραψε το «Two Years in the French West Indies» και το μυθιστόρημα «Youma» με θέμα μία ανταρσία σκλάβων (και τα δύο εκδόθηκαν το 1890).

Ο δημοσιογράφος Λευκάδιος Χερν στην Ιαπωνία….

Με την ιδιότητα του δημοσιογράφου έφθασε το 1889 στην Γιοκοχάμα (Yokohama), σταλμένος από το αμερικανικό περιοδικό «Harper’s Magazine». Λίγο πριν φύγει για την Ιαπωνία, έγραψε στο περιοδικό ότι εκείνο που σκόπευε ήταν να παρουσιάσει στους αναγνώστες την πραγματική εικόνα της ζωής στην Ιαπωνία «όχι σαν ένα απλός παρατηρητής, αλλά ως κάποιος που μπορεί να συμμετέχει στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων και που επιπρόσθετα μπορεί να σκέπτεται με τις δικές τους σκέψεις». Λίγο μετά την άφιξή του, όμως, έσπασε το συμβόλαιό του με το περιοδικό και εγκαταστάθηκε στο Ματσούε (Matsue) της βορειοδυτικής Ιαπωνίας, που δεν είχε ακόμα διαβρωθεί από τα ήθη των «δυτικών», διδάσκοντας αγγλικά.

Στην Ιαπωνία έζησε τα 14 τελευταία χρόνια της ζωής του.

Κατά την εκεί παραμονή του, ανέπτυξε στενούς δεσμούς με τους Ιάπωνες και παντρεύτηκε τηνKoizumi Setsu ή Setsuko, θυγατέρα ενός πρώην samurai της περιοχής, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά. Ο Χερν κατέγραψε μια άλλη Ιαπωνία, των θρύλων των Σαμουράι και των παραδοσιακών αξιών. Χαρακτηρίσθηκε ως ο αυθεντικότερος ερμηνευτής της Ιαπωνίας στη Δύση. Το βιβλίο του «Ματιές στην Άγνωστη Ιαπωνία» (Glimpsesofan Unfamiliar Japan) διδασκόταν σε όλα τα σχολεία της χώρας επί δεκαετίες και τα έργα του θεωρούνται μεγάλης συλλεκτικής αξίας.

Πέθανε ξαφνικά τον Σεπτέμβριο του 1904 και μέχρι την τελευταία του στιγμή δεν έπαψε να υπερηφανεύεται για την ελληνική καταγωγή του. Ο ίδιος γράφει για τους Έλληνες: «Καλλιτέχνες ενός μοναδικού πολιτισμού –οι Έλληνες- μπόρεσαν να επιτελέσουν αυτό το θαύμα: ν’ αποσπάσουν το ιδανικό της ομορφιάς της φυλής τους από τις δικές τους ψυχές και να σταθεροποιήσουν το ρευστό του περίγραμμα στο κόσμημα και την πέτρα…».
«Στο Λευκάδιο Χερν, του οποίου η πένα υπήρξε πιο ισχυρή, ακόμα και από τη ρομφαία του ένδοξου έθνους, το οποίο αγάπησε, έθνους που η πιο μεγάλη του τιμή υπήρξε το ότι τον δέχτηκε στις αγκάλες του ως πολίτη και του προσέφερε, αλίμονο, τον τάφο». Με αυτά τα λόγια στην επιτύμβια στήλη τον αποχαιρετούν οι μαθητές του, οι οποίοι πρωτοστάτησαν και στην έκδοση των έργων μετά το θάνατό του.

 Άφησε πίσω του ένα ογκώδες συγγραφικό έργο από βιβλία και πανεπιστημιακές παραδόσεις που περιλαμβάνονται στην ιαπωνική έκδοση των 27 τόμων του έργου του. Σ' αυτό προβάλλει την Ιαπωνία με ιδανικό τρόπο, παρουσιάζοντας στη Δύση μιαν άγνωστη ως τότε χώρα, η οποία ακριβώς την εποχή εκείνη προσπαθούσε να πλησιάσει το πρότυπο ενός δυτικού κράτους. Στα βιβλία του περιλαμβάνει όχι μόνο περιγραφές τοπίων και ηθών, αλλά και εξιστορήσεις μύθων, μελέτες γύρω από τα δύο κυριότερα θρησκευτικά ρεύματα της Ιαπωνίας (σιντοϊσμό και βουδισμό), καθώς επίσης ιστορικές, κοινωνικές και καλλιτεχνικές αναλύσεις, όπως η ανάλυση του μύθου για το Γαλαξία (Tanabata), που τυχαία έπεσε στα χέρια μου και έδωσε το έναυσμα για το κείμενο αυτό.
Στο Κουμαμότο η οικία του βρίσκεται, ανέγγιχτη από το χρόνο, ανάμεσα σε τεράστια πολυκαταστήματα και μια τεράστια σε μήκος σκεπαστή αγορά με στοές. Ένα παραδοσιακό γιαπωνέζικο οίκημα με υπέροχο κήπο, απλό και λιτό, μπροστά στα αρχιτεκτονικά μεγαθήρια δυτικού «ρυθμού»…Ο Χερν πάντα διάλεγε να μένει σε παραδοσιακά γιαπωνέζικα σπίτια, τα οποία δεν διέθεταν τις ανέσεις του δυτικού πολιτισμού. Ως μεγάλος θαυμαστής του γιαπωνέζικου τρόπου ζωής εξέφραζε την ανησυχία του για τη βεβιασμένη εισαγωγή της δυτικής κουλτούρας στην Ιαπωνία. Στο βιβλίο «The Αnnotated Reminiscences of Lafcadio Hearn» η σύζυγός του, Setsuko Koizumi, ανακαλεί το παράπονό του: «Υπάρχουν τόσα υπέροχα πράγματα στην Ιαπωνία. Γιατί πρέπει να μιμούνται (οι Ιάπωνες) τα δυτικά πρότυπα;».

Οι υπάλληλοι της οικίας – σημερινό μουσείο στο Κουμαμότο – με την ευγένεια, που τους χαρακτηρίζει ως λαό μπροστά σε μια «δυτική», η οποία τους είπε τη λέξη «Girisha», δηλαδή «Ελλάδα», έδειξαν με θαυμασμό όλες τις φωτογραφίες από τη Λευκάδα και προσέφεραν ξενάγηση στο χώρο. Στο τέλος, έφυγα με ένα ενθύμιο βιβλίο ως δώρο, καθώς και ένα κείμενο της 27^ης Ιανουαρίου 1894 με τις σκέψεις του Koizumi σχετικά με το μέλλον της Άπω Ανατολής. Ανάμεσα στα άλλα, αναφέρει ότι «το μελλοντικό μεγαλείο της Ιαπωνίας… αποτελεί η αγάπη για το απέριττο, το καλό και το απλό, καθώς και η αποστροφή προς την ανώφελη πολυτέλεια και υπερβολή στον τρόπο ζωής».

Στο έργο του «Ρομαντισμός του Γαλαξία» (Romanceofthe Milky Way), το οποίο εκδόθηκε μετά το θάνατό του το 1905, ο ίδιος μοιράζεται τις σκέψεις του (σε ελεύθερη απόδοση): «…μέσα στη νυχτερινή σιωπή, πριν βγει το φεγγάρι, η γοητεία του αρχαίου μύθου (του Γαλαξία) μερικές φορές κατεβαίνει επάνω μου από το σπινθηροβόλο ουρανό- για να με κάνει να ξεχάσω τα τερατώδη δεδομένα της επιστήμης και τον τεράστιο τρόμο του σύμπαντος. Τότε, δεν βλέπω το Γαλαξία ως ένα Κοσμικό δαχτυλίδι, του οποίου οι εκατοντάδες χιλιάδες ήλιοι είναι ανήμποροι να ελαφρύνουν την Άβυσσο, αλλά ως τον ίδιο τον Ουράνιο Ποταμό Amanagawa. Βλέπω το δέος του λαμπρού ρεύματος, και την ομίχλη που αιωρείται στο χείλος του, και τα νερόχορτα, που λυγίζουν στο φθινοπωρινό άνεμο…».

Ας μην μείνουμε μόνο στην ελληνική καταγωγή του Koizumi, αλλά ας προσπαθήσουμε να δούμε το θέμα και από την πλευρά του πώς ένα «ξένος», ένας μετανάστης της εποχής, αγάπησε τη χώρα, που τον φιλοξένησε, κατανόησε τον πολιτισμό, ενσωμάτωσε την κουλτούρα και δημιούργησε. Προσέφερε αξιοσημείωτο καλλιτεχνικό έργο, το οποίο συντέλεσε στη διάσωση των ιαπωνικών μύθων και παραδόσεων.Έγινε τόσο αγαπητός και δημοφιλής, κομμάτι της ιστορίας του λαού αυτού, γεγονός άκρως συγκινητικό και ενδιαφέρον για όσους μας «δένει» η μετανάστευση.

Ο Yakumo Koizumi (το όνομα αυτό επέλεξε ο ίδιος) έβλεπε το γαλαξία από μια ξένη χώρα, όμως αυτό δεν τον εμπόδισε να εμπνευστεί και να παράγει έργο. Το ίδιο δεν ισχύει και για όλους εμάς, που βρισκόμαστε στην ίδια κατάσταση; Και, δεν πειράζει, ας μην φαίνεται ο γαλαξίας στο βελγικό ουρανό, όπως θα φαινόταν από το χωριό του καθενός μας… Με το καθημερινό μας έργο, γινόμαστε και «κομμάτι» της ιστορίας του τόπου, που μας «φιλοξενεί».

Πηγές: ·http://www.lonelyplanet.com/japan/kyushu/kumamoto/sights/historical-buildings/writers-homes#ixzz2ecln40oV

·http://www.theinsider.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=17424:o-ellinas-ethnikos-poiitis-tis-iaponias-i-istoria-enos-qperiplanomenoy-fantasmatosq&catid=75:fakeloi&Itemid=132

 ·http://www.istorikathemata.com/2012/02/blog-post.html ·Koizumi, S. “The Annotated Reminiscences of Lafcadio Hearn”.

·Hearn, L. “Romance of the Milky Way”.

Επιπλέον πηγές με λεπτομέρειες για τον αναγνώστη:

·http://www.lifo.gr/team/sansimera/39391
·http://www.lifo.gr/team/gnomes/38374
·http://www.lefkastour.gr/index.php/111-2012-01-10-09-18-24/191-2012-01-22-21-04-52 ·http://www.karmanor.gr/index.php?mid=2&lid=1&aid=42