Ο Έλληνας δικηγόρος του Νέλσον Μαντέλα

Ο Γιώργος Μπίζος (George Bizos) είναι μια θρυλική μορφή της ελληνικής ομογένειας, στο χώρο των νομικών και όχι μόνο. Ήταν ο δικηγόρος του Νέλσον Μαντέλα, ο άνθρωπος που έβγαλε τον νοτιαφρικανό ηγέτη από την φυλακή αλλά και ο δικηγόρος που στάθηκε στο πλευρό όσων πολέμησαν το νοτιοαφρικανικό Απαρχάιντ.

Η ζωή του είναι μια μεγάλη περιπέτεια.
Γεννήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 1928 και μεγάλωσε μέχρι τα 13 του, στο χωριό Βασιλίτσι της Μεσσηνίας. Στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, ο πατέρας του Αντώνης Μπίζος (κοινοτάρχης του χωριού), συμμετέχοντας στην Αντίσταση των Ελλήνων, ανέλαβε να φυγαδεύσει επτά Νεοζηλανδούς στρατιώτες που καταδίωκαν τα ναζιστικά στρατεύματα. Με μια ψαρόβαρκα προσπάθησε να τους  μεταφέρει στην Κρήτη, με σκοπό να μετακινηθούν προς την Αίγυπτο, όπου ήταν η έδρα του συμμαχικού στρατηγείου. Στο ταξίδι αυτό, πήρε μαζί και τον γιό του Γιώργο.
Στη διάρκεια του ταξιδιού τους, στα κύματα της Κρητικής θάλασσας, ενημερώθηκαν ότι οι Γερμανοί είχαν ήδη εισβάλει στην Κρήτη και ένα συμμαχικό πλοίο, που συμμετείχε στη Μάχη της Κρήτης (το επικό βρετανικό αντιτορπιλικό HMS Kimberley) τους περιμάζεψε και τους οδήγησε απ' ευθείας στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Έχοντας στο μεταξύ στοιχεία ότι η συμμετοχή του Μπίζου και του γιού του, στη φυγάδευση των Νεοζηλανδών, έγινε γνωστή στους Γερμανούς, ήταν αδύνατο να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Έτσι χαρακτηρίσθηκαν “πρόσφυγες” πολέμου και μετακινήθηκαν στη Νότιο Αφρική.
Αρχικά πήγαν στο Ντέρμπαν (Durban) και στη συνέχεια στο Γιοχάνεσμπουργκ. Εκεί ήταν καθοριστική η βοήθεια των Ελλήνων μεταναστών για την ενσωμάτωσή τους στην τοπική κοινωνία, καθώς δεν ήξεραν καθόλου αγγλικά ή άλλη ξένη γλώσσα. Και τελικά έμειναν.
Στο Γιοχάνεσμπουργκ, ο νεαρός Γιώργος Μπίζος, σπούδασε νομικά στο University of the Witwatersrand και μετά την αποφοίτησή του, το 1954 γράφτηκε μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου της πόλης. Αν και λευκός, σύντομα απέκτησε μεγάλη φήμη ως ένας νομικός-μαχητής των ανθρωπίνων δικαιώμάτων και υπερασπιστής των ανθρώπων που έπεφταν θύματα του νοτιοαφρικανικού φυλετικού μίσους (Απαρχάιντ). Αρχικά υπερασπίστηκε λευκούς που είχαν οδηγηθεί στο δικαστήριο επειδή διαφωνούσαν με τη ρατσιστική πολιτική της τότε νοτιοαφρικανικής ηγεσίας (όπως ο διάσημος τοπικός αγγλικανός επίσκοπος Trevor Huddlestone) και στη συνέχεια υπερασπίστηκε το ίδιο ένθερμα και μαύρους διωκόμενους.
Κι αυτός είναι ο λόγος που το 1963, τον κάλεσε ο ίδιος ο Νέλσον Μαντέλα, να συμμετέχει στην υπερασπιστική ομάδα των νομικών, στη καθοριστική δίκη της Rivonia. Μια δίκη όπου δικάζονταν με τις κατηγορίες του σαμποτάζ, δεκάδες μέλη του Αφρικανικού Εθνικού Κονγκρέσου, αντιμετωπίζοντας μέχρι και την ποινή του θανάτου (ανάμεσά τους και ο ίδιος ο Μαντέλα, που την εποχή της δίκης ήταν ήδη φυλακισμένος για άλλες κατηγορίες).
Εκεί, μία συμβουλευτική παρέμβαση του Μπίζου, στην απολογία του Μαντέλα, θεωρήθηκε καθοριστική και έκτοτε έμεινε θρυλική. Ενώ ο Μαντέλα είχε προετοιμαστεί για μια πύρινη απολογία, ο Έλληνας δικηγόρος τον συμβούλεψε να είναι πιο διαλλακτικός και να μην “προκαλέσει”. Διότι έπρεπε να ζήσει, καθώς ζωντανός μπορούσε να προσφέρει πολλά περισσότερα ως ηγέτης του αγώνα για την κατάργηση του Απαρχάιντ, παρά αν γίνονταν “μάρτυρας” μέσω μια θανατικής καταδίκης του. Και δικαιώθηκε καθώς ο Μαντέλα έζησε, αγωνίστηκε κατά της ρατσιστικής πολιτικής και έγινε ο πρώτος εκλεγμένος έγχρωμος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής.

Ο Σωκράτης… παράδειγμα προς αποφυγή
Όπως αποκάλυψε αργότερα, είχε στο μυαλό του τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο Σωκράτη, την απολογία του οποίου είχε μελετήσει ιδιαίτερα. Και είχε την άποψη ότι ο Σωκράτης, αν δεν είχε προκαλέσει με τόσο απόλυτο τρόπο τους Αθηναίους ενόρκους, ίσως και να είχε σωθεί από τη θανατική καταδίκη, με όλα όσα θα συνεπάγονταν εάν ο τεράστιος αυτός φιλόσοφος παρέμενε στη ζωή.
Όλα αυτά τα εξήγησε στον Μαντέλα και του πρότεινε να ακολουθήσει διαφορετικής τακτική από αυτή του Σωκράτη και να πεί ότι “ήλπιζε να ζήσει και να υλοποιήσει τα ιδανικά του, αλλά αν χρειαστεί, ήταν έτοιμος να πεθάνει”. Και ο Μαντέλα συμφώνησε με την ιδέα του Έλληνα. Πείσθηκε να είναι πιό διαλλακτικός και να προσθέσει το “εάν χρειαστεί” στην απολογία του.
Έτσι, στην θρυλική απολογία του, ενώ ο Αφρικανός ηγέτης σχεδίαζε αρχικά να προκαλέσει τους δικαστές ώστε να του επιβάλουν τη θανατική καταδίκη, πιστεύοντας ότι η αυτοθυσία του θα προκαλούσε τη διεθνή κατακραυγή και τον λαϊκό ξεσηκωμό, με την παρέμβαση του Μπίζου άλλαξε. Κι αυτή η αλλαγή αποδείχθηκε σωτήρια καθώς αναίρεσε τις απονενοημένες σκέψεις του Μαντέλα.
Όπως περιγράφει ο ίδιος ο Μπίζος σε βιβλίο που έγραψε μετά τη δίκη, εστιάζοντας στον σαφή διαχωρισμό ηθικής και νομικής ενοχής, ο κατηγορούμενος Μαντέλα μετατράπηκε σε κατήγορο της “λευκής” αδιαλλαξίας και αποδείχθηκε εκφραστής ενός εθνικού κινήματος λαϊκής βάσης, αποκλειστικό μέλημα του οποίου ήταν η κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων. Αρνήθηκε τους χαρακτηρισμούς του κομμουνιστή και του τρομοκράτη και κατόπιν παραινέσεως του Μπίζου, ο Νέλσον Μαντέλα κατέληξε χαρακτηριστικά:
“Εχω αφιερώσει όλη μου τη ζωή στον αγώνα του αφρικανικού λαού. Εχω πολεμήσει ενάντια στη λευκή αλλά και στη μαύρη κυριαρχία. Εχω λατρέψει το ιδανικό μιας δημοκρατικής και ελεύθερης κοινωνίας στην οποία όλοι οι άνθρωποι θα συνυπάρχουν αρμονικά και με ίσες ευκαιρίες. Είναι ένα ιδανικό για το οποίο ελπίζω να ζήσω και να το υλοποιήσω. Μα αν χρειαστεί, είναι ένα ιδανικό για το οποίο είμαι έτοιμος να δώσω τη ζωή μου”.
Η απολογία αυτή, οδήγησε το δικαστήριο στην απόφαση να καταδικάσει τον Μαντέλα και τους συνκατηγορούμενούς του, σε ποινή φυλάκισης και όχι σε θάνατο. Και η παρέμβαση του Έλληνα συνηγόρου του, τον κράτησε στη ζωή, με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν όλα όσα ακολούθησαν με την έκτοτε ιστορική και καθοριστική ηγετική πορεία του Νέλσον Μαντέλα.
Ο Γιώργος Μπίζος είναι σήμερα 85 ετών, ζεί στο Γιοχάνεσμπουργκ και έχει σταματήσει τη δικηγορία. Παρ΄ όλα αυτά, όταν πέρυσι τον Αύγουστο 34 απεργοί ανθρακωρύχοι στη Μαρικάνα του Γιοχάνεσμπουργκ σκοτώθηκαν από την πρωτοφανή βία των δυνάμεων ασφαλείας, οι οικογένειες των θυμάτων του ζήτησαν να τους υπερασπιστεί στα δικαστήρια. Κι αυτός δέχθηκε…
Αυτός είναι ο Έλληνας δικηγόρος και φίλος του Νέλσον Μαντέλα. Και είναι ίσως ο βασικός αίτιος για τον οποίο ο εκλιπών Αφρικανός ηγέτης αγαπούσε την αλληθινά την Ελλάδα και ήταν φιλέλληνας. Κάτι που το έδειχνε και το δήλωνε συνέχεια, ειδικά με μια φράση του, η οποία έμεινε στην ιστορία: «Η Ελλάδα είναι η μητέρα της Δημοκρατίας, και η Νότιος Αφρική είναι η νεότερή της κόρη».