Η συμμετοχή της Κρήτης στο 1821!

Ο Γιώργος Μαγκλής, με αφορμή την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου, κάνει μια αναδρομή στην συνδρομή της Κρήτης στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821.

«Πολλοί μιλούν σήμερα κι ακόμα περισσότεροι φλυαρούν για ελευθερία.
Για τον Κρητικό η ελευθερία δεν υπήρξε ποτέ κούφια λέξη.
Οι αδιάκοποι αγώνες του κατά του ξένου δυνάστη του αποκάλυψαν το ιερό,
το συγκεκριμένο της νόημα»
Παντελής Πρεβελάκης.

Η πορεία τεσσάρων αιώνων δύσκολα συρρικνώνεται σε μια ολιγόλεπτη αναδρομή, η γνώση της ιστορίας όμως μας βοηθά στην κατανόηση της επικαιρότητας και των προκλήσεων που υπάρχουν στην Νότιο Ανατολική Μεσόγειο. Τα Δωδεκάνησα καταλήφθηκαν το 1522, η Κρήτη αποτέλεσε την τελευταία κατάκτηση ελληνικού εδάφους από τους Οθωμανούς.

Πέρασε από την Βενετοκρατία σε Οθωμανική κατοχή αρχής γενομένης από το 1645 και πλήρως 23 χρόνια αργότερα αφού λύθηκε η πολιορκία και παραδόθηκε ο Χάνδακας, το σημερινό Ηράκλειο, κατόπιν εικοσαήμερης διαπραγμάτευσης μεταξύ Βενετών και Οθωμανών.
Ποια ήταν η αιτία ή μάλλον η αφορμή της εισβολής στην Κρήτη; Μια πράξη πειρατείας, λέει. Οι συνέπειες; 252 χρόνια Οθωμανικός ζυγός.
Κατά την Οθωμανική περίοδο η Κρήτη ήταν γνωστή ως “το νησί των Γενιτσάρων”. H καθημερινότητα του Κρητικού πληθυσμού ήταν η βαρβαρότητα, οι θρησκευτικοί εξευτελισμοί και η οικονομική εξαθλίωση για αυτό πολύς κόσμος είτε εγκατέλειψε το νησί είτε αλλαξοπίστησε (πολλοί κρυπτοχριστιανοί).

Πενήντα χρόνια μετά τα Ορλοφικά (1770) και κατ΄επέκταση τους την επανάσταση των Σφακιών (ο “Πέμπτος Ζάλος”), με εμπνευστή και πρωτεργάτη τον “Δασκαλογιάννη” (Ιωάννης Βλάχος), η Κρήτη του Ελ Γκρέκο, του Βιτσέντζου Κορνάρου είχε καταντήσει σε μια απλή Οθωμανική επαρχία, ένα φέουδο με τρείς πασάδες.
Παρόλο των δύσκολων συνθηκών που επικρατούσαν και της αποστάσεως απο τα ελληνικά κέντρα
υπήρξαν Φιλικοί που προετίμασαν την Επανάσταση στην Κρήτη, η οποία ακολούθησε την πορεία εκείνης
της υπόλοιπης Ελλάδος, μαζί και τις διαμάχες της.

H αρχή έγινε τον Μάρτιο του 1821 με την ύψωση του λάβαρου της Επανάστασης στην μονή Πρέβελη (Ρέθυμνο) από τον ηγούμενο Τσουδερό.
 Στις 7 Απριλίου 1821: στα Γλυκά Νερά (Σφακιά, Χανίων) εκλέγεται η προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση που ονομάστηκε ”Καγκελαρία των Σφακίων”. Το έργο της “Καγκελλαρίας των Σφακίων” υπήρξε σημαντικό, παρά τις δυσχέρειες. Δεν ήταν μόνο η Γενική Αρχή της επαναστάσεως, ανέλαβε επίσης το δύσκολο έργο του ανεφοδιασμού των οπλαρχηγών σε όπλα και πολεμοφόδια, την προστασία του άμαχου πληθυσμού, τη διενέργεια εράνου και την ίδρυση νοσοκομείου στο Λουτρό (Χανίων).
 Στις 15 Απριλίου 1821: κηρύχθηκε η Επανάσταση στην Παναγία Θυμιανή, στα Σφακιά, σε ανοικτή συνέλευση με συμμετοχή 1.500 αγωνιστών απ’ όλη την Κρήτη και πλήθους κόσμου. Αυτές οι ενέργειες δεν έμειναν δίχως αντίποινα. Οι Οθωμανοί αντέδρασαν γρήγορα σκότωσαν τους μοναχούς και λεηλάτησαν το μοναστήρι του Πρέβελη και στις 19 Μαΐου 1821 προπηλάκισαν και έσυραν γυμνό τον Μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου Μελχισεδέκ Δεσποτάκη στην πόλη των Χανίων. Τον απαγχόνισαν στην πλατεία της Σπλάντζιας μαζί με τον δάσκαλο Καλλίνικο Βερραίο.
 Στις 28 Μαΐου 1822: αποβιβάζεται ο Αιγύπτιος Χασάν Πασάς (την βοήθεια του ζήτησε ο Σουλτάνος) με 114 πλοία και αρκετές χιλιάδες τακτικό στρατό στη Σούδα.
 Αρχές Ιουλίου 1822: ο Σερίφ πασάς καταστρέφει τα Ανώγεια (Ρέθυμνο). Πολλοί ανωγειανοί δεν είχαν όπλα αλλά πολεμούσαν με ραβδιά που είχαν την ονομασία “στραβοράβδια”.

Ως το 1825, ο αγώνας γνώρισε επιτυχίες μαζί με πολλές και μεγάλες καταστροφές. Η Κρήτη έλαβε βοήθεια από την Ηπειρωτική Ελλάδα, Φιλελλήνων και από τα γύρω επαναστατημένα Δωδεκάνησα, κυρίως την Κάσο, που με τον στόλο τους φυγάδεψαν τον κατατρεγμένο πληθυσμό και την ανεφοδίαζαν με εμπορεύματα και όπλα.

Στο διάστημα του “Ελληνικού εμφυλίου” παρέμειναν στο νησί οι αντάρτες λεγόμενοι “ Χαΐνηδες” και “Καλησπέρηδες”. Ενώ στην Ηπειρωτική Ελλάδα Κρήτες μαχητές που είχαν διαφύγει συμμετείχαν στις εκεί μάχες: όπως στο Άργος, στο Ναύπλιο, στο Φάληρο, την Μάνη, την Άμφισα και στην Ναυμαχία του Ναυαρίνου. Τον Ιούνιο του 1825, τετρακόσιοι από τους Κρήτες που αγωνίζονται στην Πελοπόννησο επιστρέφουν και καταλαμβάνουν, στα Χανιά, τα φρούρια της Γραμβούσας και του Κισσάμου δημιουργώντας πάλι ελεύθερους πυρήνες.

Ο αγώνας αναζοπηρώθηκε το 1827, με την αποστολή εθελοντικών στρατευμάτων και την επιστροφή Κρητών μαχητών στον χώρο. Οι Κρήτες αγωνιστές μεταφέρονται από τον Μιαούλη στο νησί με αποτέλεσμα την γενίκευση της Επανάστασης που γνωρίζει ξανά επιτυχίες. Ο ξεσηκωμός και οι δεκαετής αγώνες στέφθηκαν από νίκες πολλές και καίριες (Ναυμαχία του Γέροντα, 1828), περισσότερες όμως ήταν οι καταστροφές με πολλά τα θύματα (στα Ανώγεια, στον Κρουσώνα, το Μίλατο, το Μιράμπελο, στο Φραγκοκάστελο με τους Δροσουλίτες, την Κάσο κτλ).

Στις αρχές του 1830, το πρωτόκολλο του Λονδίνου δεν συμπεριέλαβε την πλήρως απελευθερωμένη Κρήτη και τα Δωδεκάνησα στο ανεξάρτητο και ελεύθερο ελληνικό χώρο, λόγο της τότε επικρατούσας Διεθνούς Συγκυρίας. Το Κρητικό συμβούλιο σε έκτακτη συνεδρίαση του εξέδωσε την ακόλουθη προκήρυξη η οποία αποτελεί την πρώτη διακήρυξη της νέας ιστορικής πορείας που ονομάστηκε και επίσημα “Κρητικόν Ζήτημα”:

«Προς τους Έλληνας,

Η Κρήτη ήτο και είναι μέρος αδιάσπαστο της Ελλάδος αυτή ως συναγωνισθείσα και συναγωνιζομένη με τα λοιπά επαναστατημένα μέρη από την αρχήν, ώστε δεν μπορεί να εννοήσει πως εις διαφόρους πράξεις πληρεξουσίων των σεβαστών τούτων μοναρχών η Κρήτη παρεσιωπήθη διόλου… Ημείς δεν ευρίσκομεν αλλού την σωτηρίαν μας παρά εις τα όπλα μας και εις αυτόν τον έντιμον θάνατον…….»

Στην συνέχεια η Κρήτη παραχωρήθηκε στην Αίγυπτο για 10 χρόνια. Γνώρισε άλλα 67 χρόνια αγώνων και εξεγέρσεων, με σημείο αναφοράς αποτελεί το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου ( 8 Νοεμβρίου 1866), ως την κήρυξη της ανεξαρτησίας της το 1897. Υπό την διεθνή προστασία (την περιοχή των Χανίων ανέλαβαν Γάλλοι, του Ρεθύμνου Ρώσοι, του Ηρακλείου Άγγλοι και του Λασιθίου Ιταλοί) διότι το πρόβλημα ήταν η ομαλή μετάβαση της εξουσίας στον Ύπατο Αρμοστή, τον πρίγκιπα Γεώργιο, δευτερότοκο γιο του βασιλιά Γεωργίου Α” της Ελλάδας. Η πολυπόθητη ενσωμάτωση της Κρήτης με την Ελλάδα πραγματοποιήθηκε την 1η Δεκεμβρίου 1913.

Τα Δωδεκάνησα από Οθωμανική αποικία το 1911, λόγο ιταλο-τουρκικού πολέμου, περνούν σε ιταλική κατοχή ως την Ένωση τους με την Ελλάδα στις 7 Μαρτίου 1948.

Τα διδάγματα :
1. Ο από μηχανής Θεός της διεθνούς διπλωματίας ή οι διαθέσεις του και ο διεθνής παράγοντας δεν είναι δεδομένος, αντιθέτως είναι ευάλωτος και μεταβάλλεται από στιγμή σε στιγμή.
2. Η Ομόνοια, Η Αλληλεγγύη, Η Συνεργασία, Η διατήρηση άσβεστης της φλόγας της Ελπίδας και της Ιστορικής Μνήμης των Γεγονότων και των Θυσιασθέντων για τον αγώνα είναι σημαντικές και απαραίτητες.
3. Αυτές οι συμπεριφορές, που αποτελούν φόρο τιμής στους Ήρωες του 1821’’; καλλιεργούνται με την ΠΑΙΔΕΙΑ υπό τις διάφορες μορφές της ( Εκπαίδευση, Πολιτισμό, Πολιτική κ.α.).
Εύχομαι να αξιωθούμε από τον Κύριο να φανούμε αντάξιοι συνεχιστές και μεταλαμπαδευτές της ιστορίας όσων θυσιάστηκαν για την Ελευθερία μας.

«Όσοι τιμούν τα ιερά, την πίστη,
την σημαία φεύγουνε πάντα γελαστοί
για μια παντέρμη ιδέα!»

Ζήτω η Πατρίδα μας Ελλάδα ! Ζήτω ο Απανταχού Ελληνισμός!

Γεώργιος Μαγκλής
Πτυχιούχος Οικονομολόγος – Φοροτεχνικός ULB/ICHEC-ESSF
Μέλος ΔΣ ΕΚΒ 2011-2022
Αντιπρόεδρος ΣΚΒ

Μέρος του κειμένου είχα αναγνώσει, ως αντιπρόεδρος του Συλλόγους Κρητών Βελγίου στις 29/03/2021, για χαιρετισμό στην διαδικτυακή επετειακή εκδήλωσή για τα 200 χρόνια της Εθνικής Παλιγεννησίας που είχε οργανώσει η Πρεσβεία της Ελλάδος στο Βέλγιο με Πρέσβη τον κ. Διονύση Καλαμβρέζο. Συμμετείχαν στην εκδήλωση με τοποθετήσεις τους ο Υφυπουργός Εξωτερικών κ. Κ. Βλάσης, ο Πρέσβης ο κ. Δ. Καλαμβρέζος, ο Ναύαρχος κ. Ι. Παυλόπουλος Στρατιωτικός Αντιπρόσωπος της Ελλάδας παρά το ΝΑΤΟ, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης μας κ. Αθηναγόρας, ο αντιπρόσωπος της Εκκλησίας της Ελλάδος παρά την Ε.Ε. ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Αχαΐας κ. Αθανάσιος, ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Νεαπόλεως κ.Πορφύριος, αντιπρόσωπος της Εκκλησίας της Κύπρου στην ΕΕ. Οι κύριοι ομιλητές ήταν ο Δρ. Λάμπρος Κουλουμπαρίτσης, ο Δρ. Παναγιώτης Γιαννόπουλος, ο Δρ. Michel Grodent και η Δρ. Αικατερίνη Λεύκα.

* Κεντρική εικόνα: Υδατογραφία των Δ. Ζωγράφου – Ι. Μακρυγιάννη με θέμα τις μάχες της Κρήτης. Μεταξύ άλλων στο υπόμνημα: » Η νήσος Κρήτη με τα κάστρα της και τα χωριά της. Πολεμούν οι Έλληνες και από μέσα απ” τα φρούρια οι Τούρκοι».