Η εικονιστική οντολογία της ποίησης

Το άρθρο του κυρίου Σκαρτσή δημοσιεύθηκε από το περιοδικό Ελληνικού πολιτισμού «ΘΕΑ», την συντακτική ομάδα του οποίου και ευχαριστούμε για την συνεργασία και την αναδημοσίευση του άρθρου.

Φοβάμαι ότι με το αποκλειστικό κύρος που αποδίδουμε σε ό,τι σεβαστικά, και έτσι γενικά και καθοριστικά, ονομάζουμε επιστήμη, μια ανάγκη δηλαδή υποταγής στην υποχώρηση του να δεχόμαστε παθητικά μια οριστική βεβαιότητα, από αυτόν το λόγο έχουμε κατασκευάσει ένα δίχτυ πνευματικής σκλαβιάς χωρίς οντολογική αναφορ­ά, ενώ η ζωή μας εκδηλώνει ή συνεκδηλώνεται με αυτά που αποτελούν και την ουσία της. Όλον όμως αυτό το χώρο μπορεί να τον ατενίζει αυτό που ονομάζουμε τέχνη, η «μουσική» των αρχαίων Ελλήνων, ο χορός των Μουσών.

Τα δεδομένα, οι καταστάσεις, είναι μπροστά μας. Χρειάζεται μόνο η ελεύθερη κί­νηση της πνευματικής απο­δοχής τους καθεαυτών, όπως είναι, χωρίς την αχρήστευσή τους στις τανάλιες εκείνης της κατασκευασμένης και χωρίς πραγματικό περιεχόμενο «λογικής». Αυτός ο τρόπος πρόσληψης μπορεί να ονομασθεί «εικονιστικός», και ο όρος αυτός μπορεί να σημαίνει «χωρίς διάμεση μεθερμηνεία», και είναι, ας πούμε, αυτή η εικονικότητα που υπάρχει λίγο πριν από τον ύπνο, καθώς μένει ελεύθερη η αμεσότητα επαφής με την εγκατάλειψη που φέρνει ο ύπνος, λίγες στιγμές πριν ταυτι­στούμε με το ον, όταν παύει η ενεργητική κατάσταση της ζωής. Κοιμόμαστε εγώ και ξυπνάμε εγώ, όντας ενδιάμεσα και μαζί και κάτι άλλο, ή απλά όντας αυτό που είναι. Φυσικά η «εικόνα», με αυτή την οπτική έννοια, περιλαμβάνει ό,τι μπορούμε να ονο­μάσουμε οπτικό, και το ίδιο βέβαια συμβαίνει με τα οράματα και όλες αυτές τις προσλήψεις.

Τι είναι όμως αυτές οι προσλήψεις; Και τι θα πει «προσλήψεις»; Ας πάρουμε τα όνειρα, τα οράματα κλπ. Στην πραγματικότητα τα θεωρούμε αμελητέα ή, με άλλη στάση, θέλουμε να τα ερμηνεύσουμε ως προς κάποια ενδιαφέροντά μας και από αυτή την οπτική. Αλλά ακόμη και αν τα όνειρα είναι «προφητικά», δεν υπάρχουν για να «προφητέψουν» κάτι λογικά αντιλήψιμο, δεν εντάσσονται σ’ αυτό μας τον αντιληπτι­κό τρόπο, στ’ αλήθεια «προφητεύουν» σημαίνει λειτουργούν στο χώρο τους και κατά τον τρόπο τους, και αυτός είναι που καθορίζει την ίδια την «προφητεία», που είναι μια αναγωγή στο χώρο των πραγμάτων, όπως είναι ο «οιωνός» και η κάθε μαντεία. Η πίστη μας πως η υποκειμενική μας περίπτωση ονείρου ή μαντείας έχει αναφορά στην πραγματικότη­τα, αυτή η «προφητεία», δείχνει μόνο πως αναφερόμα­στε οντολογικά στα πράγματα, αφού το όνειρο ή τη μαντεία δεν τα δημιουργούμε εμείς, αλλά τα συνδημιουργούμε. Γι’ αυτό συμβαίνει να βλέπουν υποκείμενα διαφο­ρετικά και στους ίδιους ή σε διάφορους τόπους ή χρόνους τα ίδια πράγματα και να «βλέπουν», όταν τα «παίρνει ο ύπνος» και σαμανικά τα πάει αλλού, πράγματα που δεν έχουν ξαναδεί και να ζουν καταστάσεις πραγματικές αλλά όχι της τυπικής πραγ­ματικότητας. Και ποια άλλωστε είναι αυτή η τυπική «πραγματικότητα», που φιλοσο­φίες και επιστήμες τη θέλουν άλλοτε απτή και ρεαλιστική, άλλοτε ανύπαρκτη ή κατα­σκευασμένη, άλλοτε μη προσλήψιμη με τα φυσιολογικά μας μέσα, και άλλοτε ό,τι άλλο θα αποφασίσει ο σοφός για οποιονδήποτε λόγο οποιουδήποτε κύρους, αλλά όχι οντολογικό;
(μέρος 3ο)