Brussels Floralientime: Αυγουστιάτικα μπουκέτα στη θέση του…Flower Carpet

Ο Αύγουστος είναι ο μήνας των λουλουδιών για τις Βρυξέλλες και όταν λέμε τις λέξεις “λουλούδια” και “Βρυξέλλες”, ένα από τα πρώτα που έρχονται κατά νου, είναι το διάσημο “λουλουδένιο χαλί” της πόλης ή “Flower Carpet” (όπως είναι η διεθνής ονομασία του) ή Bloementapijt ή Tapis de fleurs. Ένα χαλί γεμάτο σχέδια, πολύχρωμο και δροσερό, που απλώνεται μόνο κάθε δύο χρόνια (και μόνο τον Δεκαπενταύγουστο), στο πλακόστρωτο της Grand Place και έχει γίνει διάσημο, σε όλο τον κόσμο.

Η σχέση των Βρυξελλών με τα λουλούδια είναι πολύ παλιά και ιδιαίτερη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η επιλογή ενός “κίτρινου κρίνου”, ως σύμβολο στη σημαία της, για να τιμηθεί αυτό το χαριτωμένο λουλούδι, με το οποίο κάποτε ήταν γεμάτες οι γειτονιές της και οι εξοχές της. Ένα λουλούδι, που σύμφωνα με τον μύθο, χάριζε συνέχεια νίκες στο στρατό των υπερασπιστών της πόλης, στα μακρινά χρόνια που οι Βρυξέλλες περιτριγυρίζονταν από έλη και βάλτους. Ο κίτρινος κρίνος των βάλτων, φύτρωνε μόνο εκεί που είχε ρηχό νερό, οι ντόπιοι το γνώριζαν και όπου το έβλεπαν, στις πλημμυρισμένες πεδιάδες, κάλπαζαν άφοβα. Οι αντίπαλοι όμως, που ήθελαν κι αυτοί να καλπάσουν στους βάλτους, δεν ήξεραν το μυστικό του λουλουδιού κι απλώς “βάλτωναν”.

Παρ΄όλα αυτά, στην ιστορία με το λουλουδένιο χαλί των Βρυξελλών, το “Flower Carpet”, δεν πρωταγωνιστεί το “ντόπιο” λουλούδι (ο κρίνος), αλλά ένα άλλο. Η μπιγκόνια.

Η μπιγκόνια, είναι το μόνο λουλούδι, που επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή του “λουλουδένιου χαλιού” των Βρυξελλών και προέρχεται από τη γειτονική Γάνδη. Διότι εκεί, είναι το επίκεντρο της περιοχής όπου καλλιεργούνται οι βέλγικες μπιγκόνιες, που είναι επίσης ξεχωριστές, αφού εχουν κι αυτές μια εξ ίσου συναρπαστική ιστορία.

Φέτος τον Αύγουστο όμως, όλα αλλάζουν. Σε μια χρονιά που δεν έχει σειρά, για να φιλοξενήσει “χαλί λουλουδιών” (έγινε πέρυσι), οι αρμόδιοι φορείς του Βελγίου και των Βρυξελλών σκέφτηκαν να “καλύψουν” το κενό, με… λουλούδια. Πολλά και διαφορετικά λουλούδια, στο πλαίσιο μιας μεγάλης, φανταχτερής ανθοκομικής έκθεσης που θα διοργανώσουν από τις 15 έως τις 18 Αυγούστου, στη Grand-Place και στο ιστορικό Δημαρχείο. Η έκθεση έχει τον γενικό τίτλο “Floralientime” και έρχεται όχι μόνο για να καλύψει τις χρονιές που δεν έχουν Flower Carpet αλλά για να γίνει κι αυτή, ένας θεσμός.

Η φετινή (πρώτη) έκθεση είναι αφιερωμένη στα “χρώματα της ζωής” και θέλοντας να δώσει στους επισκέπτες της, την πολύχρωμη πλευρά της ζωής, στο τετραήμερο που θα διαρκέσει, θα γεμίσει με λουλούδια, φυτά και συνθέσεις, την Πλατεία αλλά και κάθε αίθουσα του Δημαρχείου, κάθε διάδρομο, φθάνοντας μέχρι ψηλά στον πύργο του, εκεί που ο Αρχάγγελος Μιχαήλ στέκεται νυχθημερόν, άγρυπνος φύλακας και οδηγός της πόλης. Συμμετέχουν αρχιτέκτονες τοπίου, ανθοκόμοι, διακοσμητές κήπων, καλλιεργητές λουλουδιών και άλλοι ειδικοί, ενώ οι διοργανωτές υπολογίζουν ότι θα χρησιμοποιηθούν στην έκθεση, 100 χιλιάδες λουλούδια και το θέαμα αναμένεται συναρπαστικό.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΕΛΓΙΚΗΣ ΜΠΙΓΚΟΝΙΑ

Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες, έρχονται για να επιβεβαιώσουν το “δέσιμο” που έχουν οι περιοχές των Κάτω Χωρών, με τα λουλούδια. Κι αν ήδη σας είναι γνωστή, η σχέση της Ολλανδίας με τις τουλίπες, ήλθε η ώρα για να πληροφορηθείτε την εξ ίσου δυνατή σχέση που έχει το Βέλγιο με τη μπιγκόνια. Ας τα πάρουμε όμως όλα από την αρχή.

Η ιστορία με τα λουλούδια στην περιοχή των Κάτω Χωρών, είναι πολύ παλιά, την ξεκίνησε ο Φλαμανδός πρωτοπόρος της βοτανολογίας Carolus Clusius (1526-1609), ηθικός αυτουργός ήταν ο Φλαμανδός διπλωμάτης και βοτανολόγος Ogier Ghiselin de Busbecq (1522-1592) και όλα ξεκίνησαν από την Ολλανδία. Πρώτη πρωταγωνίστρια της ιστορίας, ήταν η… τουλίπα.

Το 1554, ο Ogier Ghiselin de Busbecq υπηρετούσε στην Κωνσταντινούπολη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ως Πρέσβης της Αγίας Ρωμαικής Αυτοκρατορίας και του Αυτοκράτορα Φερδινάνδου. Στα παραμυθένια ανάκτορα του Σουλτάνου Σουλειμάν του Μεγαλοπρεπή, γνώρισε ένα αγαπημένο λουλούδι των Οθωμανών, την τουλίπα. Εντυπωσιάστηκε και έστειλε φυτά του λουλουδιού σε έναν φίλο του, στο Augsburg της Βαυαρίας. Έτσι έφθασαν οι τουλίπες στην Ευρώπη και αμέσως προκάλεσαν το ενδιαφέρον, κυρίως στην περιοχή από το Άμστερνταμ μέχρι την Αμβέρσα.

Εκείνη την εποχή, στο διάσημο πανεπιστήμιο της πόλης του Leiden της Ολλανδίας, δίδασκε και ερευνούσε τον κόσμο των φυτών, ο μέγας των Φλαμανδών βοτανολόγων, ο Carolus Clusius. Έχοντας ήδη μελετήσει την καλλιέργεια της τουλίπας σε αριστοκρατικούς κήπους της Βιέννης, γύρω στο 1590, ο  Clusius παρουσιάζει το λουλούδι στο πανεπιστήμιο και στο βοτανικό κήπο του Leiden, γράφει μια μελέτη για το πόσο αντοχής είναι οι τουλίπες στο κλίμα της Ολλανδίας και η χώρα ανακαλύπτει έκτοτε το αγαπημένο της λουλούδι. Το λουλούδι έγινε σύμβολό της χώρας και η καλλιέργειά του εξαπλώθηκε παντού. Σε τέτοιο βαθμό, που οι βολβοί και οι φυτείες του, στη διάρκεια του 17ου αιώνα, απέκτησαν τεράστια οικονομική σημασία, όλοι ασχολήθηκαν με το εμπόριο και την καλλιέργεια της τουλίπας και η περίοδος αυτή, είναι γνωστή στην Ολλανδία και ως εποχή “tulip-mania”.

Την ίδια εποχή, οι Ευρωπαίοι εντυπωσιάσθηκαν και από ένα άλλο λουλούδι. Τη μπιγκόνια. Πατρίδα του λουλουδιού είναι η περιοχή της τροπικής ζώνης, κυρίως οι Δυτικές Ινδίες (Καραϊβική). Εκεί το γνώρισαν για πρώτη φορά οι Ευρωπαίοι. Περίπου το 1690, το παρατήρησε στην Αιτή (τότε Γαλλική αποικία), το περιέγραψε και το κατέγραψε, ο Γάλλος πατέρας της βοτανολογίας, Charles Plumier. Για να τιμήσει, τον ευγενή και φιλόξενο κυβερνήτη της αποικίας, που τον έλεγαν Michel Begon, ο Plumier ονόμασε το νέο λουλούδι, Begonia.

Το λουλούδι “μετανάστευσε” πρώτα στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη, όπου άρχισε να καλλιεργείται σε κήπους και σε αγρούς. Από το 1860, η μπιγκόνια ήλθε και στο Βέλγιο, όπου -σε αντιπαραβολή με την τουλίπα των Ολλανδών- άρχισε να καλλιεργείται εντατικά, ιδιαίτερα στην περιοχή της Γάνδης.

Η καλλιέργεια εξελίχθηκε δυναμικά, ως τοπικό προϊόν της περιοχής και σήμερα το Βέλγιο, είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο, σε παραγωγή μπιγκόνια, παράγοντας κάθε χρόνο περίπου 60 εκατομμύρια κονδύλους του λουλουδιού και εξάγοντας το 80% της παραγωγής του.

Ο ΒΕΛΓΟΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΤΩΝ “ΛΟΥΛΟΥΔΕΝΙΩΝ ΧΑΛΙΩΝ”

Στην περιοχή όπου καλλιεργείται η βέλγικη μπιγκόνια, στην πόλη Zottegem, την πύλη των Φλαμανδικών Αρδεννών, γεννήθηκε ένας εμπνευσμένος λάτρης και γνώστης του λουλουδιού, ο Ε. Stautemans. Η αγάπη του για τη φύση και την κηπουρική, τον οδήγησε σε ανώτατες σπουδές, στο φημισμένο Πανεπιστήμιο της Γάνδης, όπου πήρε πτυχίο αρχιτεκτονικής τοπίου και σχεδιασμού κήπων. Παράλληλα, άρχισε να ασχολείται και με όλο το καλλιεργητικό και οικονομικό φάσμα, της παραγωγής λουλουδιών μπιγκόνια.

Στο πλαίσιο αυτό και κατέχοντας το θέμα, σκέφτηκε πως η δημιουργία “χαλιών” από μπιγκόνια, θα μπορούσε να διαδώσει και να προωθήσει το λουλούδι στον κόσμο. Έτσι άρχισε να πειραματίζεται σε τέτοιου είδους κατασκευές και να χρησιμοποιεί την έμφυτη τέχνη του αλλά και τις γνώσεις που είχε αποκτήσει, στο αντικείμενο αυτό.

Στην αρχή απλά και στη συνέχεια περισσότερο πολύπλοκα, ξεκίνησε να σχεδιάζει και να συνθέτει λουλουδένια “χαλιά”, από τις αρχές του '50.  Περιορισμένων διαστάσεων “χαλιά”, “διαδρόμους” και άλλα παρόμοια, σε δημόσιους χώρους μικρών Βέλγικων πόλεων, όπως το παραθαλάσσιο Knokke, το ιστορικό Oudenaarde, το μεσαιωνικό Sint-Niklaas, φθάνοντας μέχρι και στη γαλλική λουλουδούπολη Lille.

Σε όλες τις κατασκευές, ως πρώτη ύλη των “χαλιών” του, ο αρχιτέκτονας της κηπουρικής, χρησιμοποιούσε μόνο την αγαπημένη του μπιγκόνια. Καλοκαιρινά, ανθεκτικά λουλούδια, με ιδιαίτερα εντυπωσιακά άνθη και με μεγάλη ποικιλία χρωμάτων (ακόμη και διχρωμία), οι μπιγκόνιες έγιναν στα χέρια του Stautemans, χρώματα ζωγραφικής. Και πίνακες, τα λουλουδένια “χαλιά” του.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ “FLOWER CARPET” ΤΩΝ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ

Ένα τέτοιο χαλί από λουλούδια, που είχε κατασκευάσει ο Stautemans στη Grand Place της πόλης  Audenaarde στη Φλάνδρα, είδαν το 1970, δύο Δημοτικοί Σύμβουλοι των Βρυξελλών (ο κ. De Rons και η κα. Van Den Heuvel). Εντυπωσιάστηκαν από την τεχνική αρτιότητα, την ομορφιά και την αρμονία του δημιουργήματος και ρώτησαν τον δημιουργό του, εάν θα μπορούσε να κάνει ένα παρόμοιο στη Grand Place των Βρυξελλών.

Ο Stautemans είδε την πρόταση ως μια μοναδική ευκαιρία, για να προωθήσει τις αγαπημένες του μπιγκόνιες και ο Αύγουστος επιλέχθηκε ως η πιο κατάλληλη εποχή ανθεκτικότητας και ακμής, για τα λουλούδια. Το σχέδιο προχώρησε και στις 15 Αυγούστου του 1971, παρουσιάστηκε το πρώτο “Flower Carpet” των Βρυξελλών, ένα μικρότερων διαστάσεων χαλί, με διάφορα λαμπερά γεωμετρικά σχέδια, φτιαγμένο μόνο από φρέσκιες και πολύχρωμες μπιγκόνιες.

Η ιδέα άρεσε, όμως δεν προχώρησε αμέσως καθώς το επόμενο χαλί λουλουδιών, παρουσιάστηκε στη Grand Place των Βρυξελλών, μετά από 5 ολόκληρα χρόνια, το 1976. Αυτή τη φορά κάλυψε σχεδόν όλο το πλακόστρωτο της πλατείας (77 Χ 24 μέτρα) και είχε ένα συγκεκριμένο σχέδιο. Έναν κήπο με λουλούδια και σιντριβάνια.

Τρία χρόνια μετά, το 1979, κατασκευάστηκε το επόμενο. Οι Βρυξέλλες γιόρταζαν τα 1000 χρόνια από την ίδρυσή τους (979-1979) και η κυρίαρχη εικόνα που σχημάτιζαν οι μπιγκόνιες εκείνου του χαλιού, ήταν ο πολιούχος της πόλης Άγιος Μιχαήλ και το όνομα της πόλης, στα λατινικά: ”Bruoscella”.

Την αμέσως επόμενη χρονιά (1980) κατασκευάστηκε πάλι ένα χαλί λουλουδιών. Κι αυτό επειδή  ήταν η χρονιά-επέτειος των 150 χρόνων από την δημιουργία του Βελγίου. Αυτή τη φορά, κυρίαρχο της ζωγραφιάς των λουλουδιών, ήταν το κιτρινοκόκκινο λεοντάρι-σύμβολο του κράτους.

ΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΥ ΤΟ “ΧΑΛΙ” ΕΓΙΝΕ ΘΕΣΜΟΣ

Πέρασαν 6 ολόκληρα χρόνια, για να ξαναγίνει στις Βρυξέλλες, το χαλί με τα λουλούδια.
Αυτό έγινε το 1986, χρονιά ορόσημο για το θεσμό, καθώς τότε αποφασίσθηκε να καθιερωθεί ως εκδήλωση, σε τακτό χρονικό διάστημα και κάτω από συγκεκριμένες προδιαγραφές.

Σύμφωνα με τις αποφάσεις που πάρθηκαν, οι μπιγκόνιες θα παρέμεναν το μοναδικό λουλούδι για τη σύνθεσή του, τα χρώματα του χαλιού  θα ήταν μόνο σε φυσικές αποχρώσεις των 9 βασικών χρωμάτων της βέλγικης μπιγκόνιας και το χαλί θα “απλώνονταν” κάθε δύο χρόνια, στη Grand Place, πάντα τον Δεκαπενταύγουστο και μόνο για 4 ημέρες.

Για τον σκοπό αυτό ιδρύθηκε ένας φορέας, που ανέλαβε την ευθύνη για την τήρηση των κανονισμών, της διοργάνωσης και των άλλων παράλληλων εκδηλώσεων που θα γίνονταν επ΄ευκαιρία (μουσικές εκδηλώσεις, show με φώτα, πυροτεχνήματα και διάφορα παραδοσιακά της πόλης των Βρυξελλών.

Στο χαλί που παρουσιάστηκε τη χρονιά αυτή (1986), κυριάρχησε το έμβλημα του Δήμου των Βρυξελλών (ο Αρχάγγελος Μιχαήλ σκοτώνοντας τον Διάβολο) και ο νέος θεσμός ξεκινούσε για τα καλά. Έκτοτε, το “Flower Carpet” των Βρυξελλών, καθιερώθηκε και σύντομα απέκτησε μεγάλη φήμη και δημοσιότητα.

Η επόμενη χρονιά που είχε σειρά ήταν το 1988. Έχοντας τελειώσει με τα “επετειακά”, οι διοργανωτές άφησαν στον δημιουργό Ε. Stautemans, να επιλέξει αυτός το κεντρικό θέμα του χαλιού. Κι αυτός έβγαλε το… άχτι του. Η ψυχή του ήθελε πάντα να δημιουργήσει ένα τεράστιο κινέζικο χαλί από λουλούδια. Βρήκε το λυρικό σχέδιο ενός πραγματικού και παραδοσιακού χαλιού της κινέζικης επαρχίας Xinjiang και το αντέγραψε με… μπιγκόνιες !
Το χαλί που παρουσιάστηκε τη χρονιά εκείνη στις Βρυξέλλες, θεωρείται αξεπέραστο. Ακόμη και σήμερα, 25 χρόνια μετά, ο δημιουργός του, το θεωρεί ως την κορυφαία στιγμή του, ως αρχιτέκτονας εξωτερικών χώρων και κατασκευαστής λουλουδένιων χαλιών και χαρακτηρίζει τη δημιουργία του, ως μαγική στιγμή.

Ακολούθησαν τα επόμενα. Το 1990 (με αφιέρωμα στον Αμαντέους Μότσαρτ), το 1992 (με αφιέρωμα στις Βρυξέλλες ως πρωτεύουσα της Ενωμένης Ευρώπης, κάτι που οδήγησε σε παράβαση ενός όρου, όταν άσπρες μπιγκόνιες, βάφτηκαν μπλε με σπρέι, για να γίνουν οι σημαίες, διότι δεν υπάρχει μπιγκόνια στο χρώμα αυτό), το 1994 (με αφιέρωμα στα 50 χρόνια από το τέλος του μεγάλου πολέμου), το 1996 (με θέμα από τη Φλαμανδική τέχνη της Αναγέννησης) ενώ το 1998, ο  E. Stautmans σύνθεσε ένα λουλουδένιο σχέδιο, εμπνευσμένο από παραδοσιακό χαλί νομάδων της βορειοανατολικής Τουρκίας.

Η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ “FLOWER CARPET”

Το έτος 2000 είναι μια άλλη χρονιά σταθμός, για το Flower Carpet των Βρυξελλών, καθώς στη θέση του πρωτοπόρου δημιουργού-σχεδιαστή Ε. Stautemans, ανέλαβε ο Βέλγος αρχιτέκτονας τοπίου και εξωτερικών χώρων, Marc Schautteet. Ο θεσμός μπήκε σε μια νέα αποχή και ο  Schautteet, παρουσίασε ένα original δικό το σχέδιο, με αναφορές στις Βρυξέλλες. Ηταν η πρώτη φορά που το σχέδιο του χαλιού δεν ήταν αντίγραφο από άλλες εικόνες και σχέδια.

Το ίδιο έγινε και το 2002, όταν ο  Marc Schautteet παρουσίασε ένα άλλο δικό του σχέδιο-σύνθεση, αυτή τη φορά με επιρροές από τους κήπους των Βερσαλλιών και εντυπωσιακές γεωμετρικές συμμετρίες. Το 2004, οι διαστάσεις του χαλιού επεκτάθηκαν στα 1.800 τ.μ. για να συμπεριλάβουν μια σύνθεση επηρεασμένη από το στυλ “Art Nouveau”, ενώ το 2006, οι μπιγκόνιες “ζαλίστηκαν” (όπως έγραψαν οι εφημερίδες), διότι το σχέδιο του χαλιού ξέφυγε από τα γεωμετρικά καθιερωμένα και παρουσίασε μια εντυπωσιακή σύνθεση με 9 λουλουδένιες ροζέτες.

Το 2008, το σχέδιο του χαλιού άντλησε έμπνευση από διακόσμους και τελειώματα της Γαλλόφερτης παράδοσης των Βρυξελλών (κυρίως του 18ου αιώνα), το 2010 ήταν αφιερωμένο στη Βελγική προεδρία της ΕΕ και το 2012 είχε σχεδιαστικές επιρροές από την Αφρική.

ΕΝΑ ΧΑΛΙ- 120 ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ – 600 ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΜΠΙΓΚΟΝΙΕΣ

Αγγίζοντας φέτος τα 42 χρόνια ζωής, έστω και χωρίς τακτική ετήσια παρουσία, το “Flower Carpet” εξελίσσεται σε θεσμό, παγκόσμιας ακτινοβολίας και τεράστιας επισκεψιμότητας.

Όλα αυτά τα χρόνια, η διαδικασία παραμένει το ίδιο πολύπλοκη και το ίδιο συμμετοχική. Ο δημιουργός ετοιμάζει την έμπνευσή του και μετά δίνει οδηγίες για την αποτύπωσή της, στο πλακόστρωτο. Περίπου 120 εθελοντές συμμετέχουν προσεκτικά, στην περίπλοκη τοποθέτηση των λουλουδιών, σύμφωνα με το σχέδιο και με τις οδηγίες. Και περίπου 600 χιλιάδες φρέσκιες μπιγκόνιες, σε 9 διαφορετικές χρωματικές αποδόσεις, συνθέτουν το λουλουδένιο χαλί.

Μετά από τόσες δημιουργίες, ο πρώτος διδάξας, ο Ε. Stautemans, έγινε πλέον θρύλος. Η φήμη του διαδόθηκε και δημιούργησε χαλιά, σε άλλες πόλεις του Βέλγιου (Γάνδη, Μπριζ, Αμβέρσα, Μονς, Ypres, Courtrai, Hasselt, Tongres, Durbuy κ.α) και σε πόλεις του κόσμου (Κολωνία, Αμβούργο, Λουξεμβούργο, Παρίσι, Λονδίνο, Μπρέντα, Άμστερνταμ, Χάγη, Βιέννη, Βαλένθια, Μπουένος Άιρες, σε πόλεις των ΗΠΑ κ.α).

Μερικά από αυτά τα χαλιά ήταν μεγαλύτερα από αυτά που δημιούργησε στις Βρυξέλλες, με το ρεκόρ να κατέχει ένα χαλί λουλουδιών, διαστάσεις 164 x 42 μέτρα, που έφτιαξε το 1973 στην πλατεία Sint-Pietersplein της Γάνδης.

Ωστόσο, οι Βρυξέλλες εξακολουθούν να έχουν τα πρωτεία, τόσο από τη λάμψη που εκπέμπει το λουλουδένιο παρελθόν, όσο και τη φρεσκάδα που τις δίνουν, οι νέες δημιουργίες. Νέες δημιουργίες, ώστε να μη μένει “άδειος” κανένας Δεκαπενταύγουστος, όταν δεν στρώνεται το “Flower Carpet” στη Μεγάλη Πλατεία. Διότι ο Δεκαπενταύγουστος των Βρυξελλών, δεν γίνεται να είναι χωρίς λουλούδια…