Ένα ψάρι που το έλεγαν…ραδιενέργεια

Ένα λαυράκι που αλιεύτηκε πρόσφατα, στα ανοικτά του νομού Ιμπαράκι της Ιαπωνίας, αποκάλυψε μια είδηση…λαυράκι. Σε μια περιοχή που βρίσκεται μερικές δεκάδες χιλιόμετρα από τον τόπο του πυρηνικού εργοστασίου της Φουκουσίμα, δύο χρόνια μετά το γνωστό πυρηνικό ατύχημα, σ΄αυτό το λαβράκι ανιχνεύτηκαν πρωτοφανή επίπεδα ραδιενέργειας. Δέκα φορές υψηλότερα από τα επιτρεπόμενα όρια στην Ιαπωνία, όπως ανακοίνωσαν οι τοπικές αρχές.

Συγκεκριμένα, στο ψάρι που αλιεύτηκε στις 4 Ιουλίου, ανοικτά της ιαπωνικής θάλασσας, ανιχνεύτηκε ραδιενεργό καίσιο, σε ποσότητα άνω των 1.000 μπεκερέλ ανά κιλό, ενώ το επιτρεπόμενο όριο της Ιαπωνίας, για τα αλιεύματα όπως και για όλα τα τρόφιμα, έχει οριστεί στα 100 μπεκερέλ ανά κιλό. Τελικά, αν και πέρασαν πάνω από δύο χρόνια, από το πυρηνικό δυστύχημα της Φουκουσίμα, η μόλυνση φαίνεται ότι παραμένει εξαιρετικά σοβαρή και η κατάσταση δείχνει σα να μην έχει ελεγχθεί ακόμη.

ΠΥΡΗΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΕΦΘΑΣΑΝ ΜΕΧΡΙ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΒΕΛΓΙΟ

H πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα, τον Μάρτιο του 2011, προκάλεσε παγκόσμια ανησυχία και εξέπεμψε “σήμα κινδύνου” σε όλη την ανθρωπότητα. Μνήμες πυρηνικού εφιάλτη, ξύπνησαν σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Η Ευρώπη θυμήθηκε την καταστροφή στον πυρηνικό αντιδραστήρα του Τσερνόμπιλ (Ουκρανία), τον Απρίλιο του 1986, που είχε συγκλονίσει ολόκληρη την ήπειρο. Μια τεράστια καταστροφή, για την οποία ακόμη υπάρχουν αμφιβολίες, αν δόθηκαν ποτέ, τα ακριβή στοιχεία.

Ραδιενεργό νέφος και ραδιενεργά σωματίδια εκείνης της καταστροφής, αποδεδειγμένα έφθασαν μέχρι και στο Βέλγιο (αναλυτικά στοιχεία υπάρχουν σε σχετική μελέτη του Laboratoire de Chimie Inorganique et Nucléaire, Université de Louvain). Το ίδιο αποδεδειγμένα κάλυψαν (με ένταση) και την Ελλάδα, όπου ακόμη και σήμερα (27 χρόνια μετά) εντοπίζονται στο έδαφός της, ραδιενεργά στοιχεία από το Τσερνόμπιλ (πρόσφατες έρευνες των Πανεπιστημίων Αθηνών και Ιωαννίνων).

Η Ελλάδα, θυμήθηκε βέβαια και ένα άλλο ατύχημα, αυτό που έγινε στις 19 Μαΐου 2006,  στον πυρηνικό σταθμό Κοζλοντούι της Βουλγαρίας. Το δε Βέλγιο, προφανώς θυμήθηκε την τεράστια καταστροφή στον πυρηνικό αντιδραστήρα του Windscale της Μεγάλης Βρετανίας (10 Οκτωβρίου 1957), το ραδιενεργό νέφος της οποίας κάλυψε όλες τις χώρες που περικλείουν τη λεκάνη της Βόρειας Θάλασσας (συμπεριλαμβανομένου και του Βελγίου).

Και δεν είναι μόνο αυτά. Οι καλά πληροφορημένοι γνωρίζουν για τρία ακόμη, σοβαρά πυρηνικά ατυχήματα που έγιναν σε παλαιοτέρα χρόνια, στην καρδιά της Ευρώπης.

Το ένα έγινε, τον Ιανουάριο 1969, στον Ελβετικό πυρηνικό αντιδραστήρα Lucens, στην περιοχή της Λοζάνης. Τα άλλα δύο έγιναν, τον Ιανουάριο 1976 και τον Φεβρουάριο 1977, στον πυρηνικό αντιδραστήρα Bohunice, στην περιοχή Τρνάβα, της τότε Τσεχοσλοβακίας (σήμερα Σλοβακία).

Δεκάδες ακόμη περιστατικά πυρηνικών ατυχημάτων μπορούν να αναφερθούν. Όπως κάποια στρατιωτικά, κυρίως στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, αλλά και πιο ασυνήθιστα. Σαν αυτό που προκλήθηκε από βλάβη-διαρροή, σε κλεμμένο πυρηνικό αντιδραστήρα, ο οποίος βρέθηκε σε μάντρα παλιοσίδερων, στη Γκοιανία της Βραζιλίας (στις 13 Σεπτεμβρίου 1987). Είχε κλαπεί από πυρηνικό ιατρικό εργαστήριο της περιοχής και θα τον πουλούσαν μάλλον για στρατιωτικούς σκοπούς. Από την επαφή με την ακτινοβολία κατά την κλοπή, τη μεταφορά, τη φύλαξη και τη διαρροή, προσβλήθηκαν από τη ραδιενέργεια 250 ανύποπτα άτομα και πέθαναν σχεδόν αμέσως τέσσερα.

Με παράδειγμα όλα τα παραπάνω, η επιλογή για χρήση πυρηνικής ενέργειας, δείχνει και το μέγεθος του ρίσκου, σε αντιδιαστολή με τα οφέλη. Ένα ρίσκο που δεν εξαρτάται μόνο, από το εάν ένα κράτος έχει πυρηνικό εργοστάσιο, αλλά είναι άμεσα εξαρτημένο και από τι συμβαίνει στη γειτονιά του. Και όσο μεγαλύτερο είναι το μέγεθος ενός πιθανού ατυχήματος, όσο μεγαλύτεροι είναι οι άνεμοι, τόσο μεγαλώνει και η γειτονιά…

Το Τσερνόμπιλ της Ουκρανίας, η Φουκοσίμα της Ιαπωνίας, το Windscale της Μ.Βρετανίας, το Three Mile Island των ΗΠΑ (επίσης τεράστιο πυρηνικό ατύχημα, στις 28 Μαρτίου 1979), οι επισφαλείς πυρηνικές δοκιμές, για στρατιωτικούς, ιατρικούς ή άλλους πολιτικούς σκοπούς και δεκάδες ακόμη περιπτώσεις, δίνουν το πλαίσιο του πυρηνικού εφιάλτη, μέσα στο οποίο μπορεί να βρεθεί μια χώρα, ανά πάσα στιγμή.

ΠΥΡΗΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΑ ΣΤΟ ΒΕΛΓΙΟ

Μπροστά στο ενδεχόμενο αυτό, η Ευρώπη δείχνει ευάλωτη. Πολύ ευάλωτη. Μόνο στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπάρχουν σε λειτουργία 145 πυρηνικοί αντιδραστήρες, μεγάλης ισχύος.

Στο Βέλγιο λειτουργούν επτά (7) από τους ισχυρότερους. Τέσσερις (4) στην περιοχή του Doel (Δήμος Beveren), δίπλα από τον ποταμό Scheldt, στα σύνορα Βελγίου-Ολλανδίας. Άλλοι τρείς (3) λειτουργούν στην περιοχή Tihange (Δήμος Huy) της Βαλλονίας.

Τι κάνουν όλοι αυτοί οι πυρηνικοί σταθμοί στη χώρα;
Περίπου το 55% της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται στο Βέλγιο, προέρχεται από την πυρηνική ενέργεια ενώ η χώρα θεωρείται από τους πρωτοπόρους, σ΄αυτό τον τομέα. Από την άλλη πλευρά, οι διαμαρτυρίες που κατά καιρούς εκδηλώνονται, φαίνεται πως πιάνουν τόπο. Υπάρχει πλέον σχέδιο αποδέσμευσης από τη χρήση πυρηνικής ενέργειας, μέχρι το 2025 και διακοπή λειτουργίας των τριών (3) πυρηνικών αντιδραστήρων στην περιοχή Tihange, μέχρι το 2015. Στη θέση τους, μαζί με την πυρηνική ενέργεια νέας γενιάς,  θα ενταχθούν κι άλλες μορφές ενέργειας, με την αιολική και την ηλιακή, να δρομολογούν καταστάσεις.

Υπάρχουν όμως και τα παράπλευρα. Το Βέλγιο μοιάζει, «ραδιενεργά περικυκλωμένο».

Γύρω από το Βέλγιο, στις όμορες χώρες, σε αποστάσεις μηδενικές έως ελάχιστες, για τα δεδομένα που αναφερόμαστε, λειτουργούν δεκάδες αντιδραστήρες.

Στη Γαλλία λειτουργούν συνολικά 58 , εκ των οποίων ο πυρηνικός σταθμός με την επωνυμία Gravelines, που βρίσκεται στα σύνορα Γαλλίας-Βελγίου (περιοχή Dunkerque) είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος στην Ευρώπη και ο πέμπτος μεγαλύτερος στον κόσμο.

Στα σύνορα Γαλλίας-Βελγίου, μεταξύ της γαλλικής πόλης Charleville-Mézières και της βελγικής Dinant, στην περιοχή των Αρδενών (και γύρω από βελγικό έδαφος) λειτουργεί ένας ακόμη γαλλικός πυρηνικός σταθμός, με την επωνυμία Chooz (όπως το ομώνυμο γαλλικό χωριό της περιοχής). Και δίπλα από τα βελγικά σύνορα, στην πόλη Thionville, λειτουργεί άλλος ένας Γαλλικός πυρηνικός σταθμός, με 4 αντιδραστήρες.

Σχεδόν δίπλα από τα σύνορα Βελγίου-Ολλανδίας, στην πόλη Borssele (περιοχή Zeeland) λειτουργεί ο μοναδικός πυρηνικός αντιδραστήρας της Ολλανδίας.

Σε ελάχιστη απόσταση, από τα σύνορα Βελγίου-Γερμανίας, βρίσκονται μερικοί από τους 17 συνολικά πυρηνικούς σταθμούς, που λειτουργού στη Γερμανία (όπου αμέσως μετά το ατύχημα στη Φουκοσίμα, έκλεισαν άλλοι 8). Για παράδειγμα, ο πυρηνικός σταθμός του Biblis βρίσκεται περίπου 200 χλμ από τα σύνορα, ενώ ο πυρηνικός σταθμός του Philippsburg βρίσκεται περίπου 300χλμ από τα σύνορα.

Ακριβώς απέναντι από τις ακτές του Βελγίου (σε απόσταση μόλις 100 μιλίων περίπου), λειτουργούν πέντε (5) από τους δεκαεννιά (19) συνολικά, πυρηνικούς σταθμούς της Μεγάλης Βρετανίας. Οι δύο βρίσκονται στο Sizewell, άλλοι δύο βρίσκονται στο Dungeness της περιοχής του Kent και ένας βρίσκεται στο Bradwell-on-sea.

ΠΥΡΗΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΔΙΠΛΑ ΑΠΟ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΚΥΠΡΟ

Η Ελλάδα μπορεί να μη διαθέτει πυρηνικό σταθμό, όμως διαθέτουν αρκετούς και σε κοντινή απόσταση, γειτονικές χώρες. Κι αυτή, δεν απέχει πολύ, από το να θεωρηθεί «κυκλωμένη» (αν και όπως έδειξε η περίπτωση του Τσερνόμπιλ, το κακό γίνεται και από απόσταση).

Στη Βουλγαρία, λειτουργεί ο πυρηνικός σταθμός στο Κοζλοντούι, ένας σαθρός -σε μεγάλο βαθμό- σταθμός, με πολλούς αντιδραστήρες και σχέδια επέκτασης, που απέχει μόλις 262 χιλιόμετρα από τα ελληνικά σύνορα (γνωστός και από το ατύχημα που έγινε εκεί στις 19 Μαΐου 2006).

Στη Ρουμανία, λειτουργεί ο πυρηνικός σταθμός στην Cernavoda (αρχαία Αξιόπολη), με 2 αντιδραστήρες, περίπου 500 χλμ από την Ελλάδα. Στη δε Τουρκία λειτουργούν δύο πυρηνικοί σταθμοί, ένας εκ των οποίων (Akkuyu) βρίσκεται σχεδόν απέναντι από την Κύπρο, στην περιοχή Mersin (Ζεφύριον).

Σε όλους τους πυρηνικούς σταθμούς της Ευρώπης (και της Τουρκίας) μετά το ατύχημα της Φουκοσίμα, έγιναν τεστ αντοχής. κανένας δεν παρουσίασε πρόβλημα και μόνο για προληπτικούς λόγους έκλεισαν κάποιοι (περίπτωση Γερμανίας). Αυτό είναι ενθαρρυντικό, όμως, όπως δηλώνουν και οι Ευρωπαίοι αρμόδιοι, δεν υπάρχει περιθώριο για εφησυχασμούς.

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, όλα τα κράτη μέλη, υλοποιούν ήδη εθνικά σχέδια δράσης, για ετοιμότητα σε κάθε περίπτωση, για βελτιώσεις και πρωτοβουλίες, σε σχέση με την παραγωγή και τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Και στα κράτη που διαθέτουν πυρηνικά εργοστάσια και στα κράτη που δεν διαθέτουν αλλά χρησιμοποιούν πυρηνική ενέργεια (στην Ελλάδα για παράδειγμα, περίπου 12.500 άνθρωποι και 2.500 εργαστήρια – κυρίως ιατρικά – ασχολούνται επαγγελματικά με τις ραδιενεργές ακτινοβολίες).

Τα σχέδια αυτά, θα υποβληθούν στα αρμόδια όργανα της ΕΕ, θα αξιολογηθούν και θα γίνουν τυχόν συστάσεις για τη βελτίωσή τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αξιολογήσει την πρόοδο της εφαρμογής των συστάσεων μέχρι τον Ιούνιο του 2014, περίοδος που συμπίπτει με την Ελληνική Προεδρία της ΕΕ.

Όλα αυτά δείχνουν βέβαια, ότι η επιλογή της πυρηνικής ενέργειας παραμένει σταθερή επιλογή για το μέλλον. Ίσως δικαίως και παρά τι τίμημα. Άλλωστε, στην προσπάθεια του ανθρώπου να δαμάσει τα στοιχεία της φύσης, πάντα υπήρχε τίμημα. Σε μια τέτοια περίπτωση, η καταστροφή στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα θα πρέπει όχι τόσο να αποθαρρύνει, όσο να προβληματίσει και να βοηθήσει να αντιμετωπιστεί πιο αποτελεσματικά το ρίσκο.