Princess Elisabeth Antarctica

από τον Πέτρο Τζήκα
φωτογραφία: Δημήτρης Ναυρίδης/ Newsville.be

Περιήγηση στον σταθμό Princess Elisabeth Antarctica και της ζωής στον παγωμένο Βορρά.
Στο χρονολογούμενο κτήριο του 20ου αιώνα που στεγάζονταν οι αποθήκες εμπορευμάτων καθώς και το τελωνείο των Βρυξελλών γνωστό πλέον με το όνομα Tour & Taxis  φιλοξενείται η έκθεση Inside the Station, που σκοπό έχει να μας ταξιδέψει στα ενδότερα του σταθμού Princess Elisabeth Antarctica αλλά και στην ζωή της παγωμένης Ανταρκτικής. Πρόκειται για ένα διαδραστικό ταξίδι μέσα στο θρυλικό Princess Elisabeth Antarctica που ήταν ο πρώτος σταθμός πολικής έρευνας στην περιοχή της Ανταρκτικής  με μηδενικές εκπομπές ρύπων.
Ξεκινάμε λοιπόν το ταξίδι μας από την περίοδο της επιστημονικής έρευνας. Η περίοδος αυτή για το πλήρωμα του Princess Elisabeth Antarctica ξεκινά από τους καλοκαιρινούς μήνες του Νότιου ημισφαιρίου, δηλαδή μεταξύ Νοεμβρίου Φεβρουαρίου όπου η ερευνητική ομάδα μεταφέρεται στην παγωμένη και απομονωμένη Ήπειρο της Ανταρκτικής για την οργάνωση των ερευνητικών προγραμμάτων της.
Το να φτάσεις στην Ανταρκτική σημαίνει ότι έχεις διανύσει μεγάλη απόσταση είτε από τον αέρα είτε από την θάλασσα, με εισόδους προς αυτή, μέρη όπως, η Ushuaia (Αργεντινή), το Cape Town (Νότια Αφρική), το Christchurch(Νέα Ζηλανδία) και ή Hobart (Τασμανία). Το ταξίδι από το Cape Town προς την Ανταρκτική είναι το ίδιο επίπονο και μακρύ όσο το υπερατλαντικό ταξίδι από το Βέλγιο προς την Νέα Υόρκη, με την διαφορά ότι οι κλιματικές αλλαγές είναι πολύ μεγαλύτερες αφού πρέπει να είστε προετοιμασμένοι για πτώση θερμοκρασίας έως και 50οC. Ξεκίνημα από τους 25οC του Cape Town και κατάληξη στους -25οC που θα συναντήσετε στην άφιξη σας στην Ανταρκτική.

Princess Elisabeth Antarctica (PEA) Station
Βλέποντας από μακριά με τα ειδικά τηλεσκόπια (εικόνα 1) της έκθεσης τον σταθμό του Princess Elisabeth Antarctica (PEA) και με την εμφάνιση στην οθόνη των απαραίτητων πληροφοριών διακρίνουμε τα μέρη που έχει ο σταθμός (εικόνα 2). Το κεντρικό κτήριο 495 m2 αλλά και την μεγάλη περιοχή των 1.500 m2  έκτασης που αποτελείτε από λοιπές εγκαταστάσεις, βοηθητικές, επιστημονικές κλπ να αποτελούν μέρη του ερευνητικού σταθμού που χαρακτηρίζεται από τις ανανεώσιμες πηγές του και την ανακύκλωση νερού αλλά και λοιπών απορριμμάτων.

Ηλιακή ενέργεια ως θεματοφύλακας της ομαλής λειτουργίας
Σημαντική συνεισφορά  στην ενέργεια του σταθμού παίζει η ηλιακή ενέργεια και κατεπέκταση τα 380 m2 φωτοβολταϊκών πάνελ που πληρούν το 52% ενέργειας του Princess Elisabeth Antarctica. Η χρησιμότητα των πάνελ αφενός αποδεικνύεται από την μείωση κατανάλωσης του ηλεκτρικού ρεύματος που εν συνεχεία αποθηκεύεται σε μπαταρίες η γενικά χρησιμοποιείται στον σταθμό και αφετέρου από το λιώσιμο των πάγων που πραγματοποιεί με την βοήθεια της θερμοκρασίας που αναπτύσσει παρέχοντας φρέσκο και συνάμα ζεστό νερό.

Η επικοινωνία με τον έξω κόσμο
Το δορυφορικό πιάτο αποτελεί το εχέγγυο για την επικοινωνία του ερευνητικού σταθμού με τον έξω κόσμο. Μέσω του Programmable logic controller (PLC) και ενός έξυπνου πλέγματος επιτρέπεται η εκπομπή και λήψη εξωτερικών σημάτων και μηνυμάτων.

Αιολική ενέργεια
Ο σταθμός Princess Elisabeth Antarctica έχει στην κατοχή του 9 ανεμογεννήτριες 6 kW η κάθε μια, που πληρούν το 48% της ενέργειας του σταθμού. Τα πτερύγια τους είναι αρκετά δυνατά να αντέχουν ανέμους που κινούνται ακόμα και με 200 km/h κάτι συνηθισμένο για την περιοχή της Ανταρκτικής.

Πλατφόρμα καυσίμων
Διαφορετικά καύσιμα χρησιμοποιούνται για το κάθε πεδίο λειτουργίας του σταθμού. Ο εφοδιασμός των τρακτέρ, της μπουλντόζας, των μηχανημάτων διάνοιξης δρόμων αλλά και των αεροπλάνων δικαιολογούν τα διαφορετικά καύσιμα που βρίσκονται στα βαρέλια της πλατφόρμας του σταθμού. Βαρέλια τοποθετημένα το ένα πάνω στο άλλο που στοιβάζονται υπό τον φόβο να μην θαφτούν κάτω από το χιόνι και εν τέλει  χαθούν.

Οι κίνδυνοι και τα εργαλεία αποφυγής δυσάρεστων καταστάσεων
Η θάλασσα της Ανταρκτικής σκεπασμένη από φύλλο πάγου αποτελεί μεγάλο ρίσκο για τον καθένα που πρέπει να πατήσει και να εργαστεί πάνω σε αυτή την εύθραυστη επιφάνεια πάγου που σε αρκετά σημεία της είναι γεμάτη ρωγμές. Σε περιπτώσεις που οι ρωγμές αρχίζουν να διασταυρώνονται και αρχίζει να φαίνεται διάτρητη η επιφάνεια του πάγου τότε ακόμα και τα οχήματα Prinoth tractor με τα ειδικά λάστιχα που διαθέτουν είναι επικίνδυνο να βρίσκονται στο επάνω μέρος του πάγου. Πραγματοποίηση συχνών ελέγχων  του πληρώματος στα στρώματα πάγου, που πρέπει να είναι 1,4 μέτρα πάχος για να είναι ασφαλείς η μετάβαση τους πάνω σε αυτά. Εφόσον το σημείο διαπιστωθεί ότι είναι ασφαλές, τοποθετούνται σημαίες που δείχνουν ότι το συγκεκριμένο κομμάτι αποτελεί ασφαλή διάβαση για τους ανθρώπους και τα ειδικά μηχανήματα για αποφυγή καταστάσεων όπως στην (εικόνα 3). Η διάνοιξη τρύπας για τοποθέτηση σημαίας ή άλλου αντικειμένου γίνεται με χειροκίνητο τρυπάνι όπως βλέπουμε στην (εικόνα 4).
Η ασφάλεια του προσωπικού ως πρώτη προτεραιότητα
Οι κίνδυνοι του να δουλεύεις σε ένα εχθρικό περιβάλλον όπως αυτό της Ανταρκτικής μεγάλοι, για αυτό και το προσωπικό κατά την άφιξη του στον σταθμό ενημερώνεται για το τι πρέπει να πράξει σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Η κατάλληλη εκπαίδευση στις συνθήκες που θα του παρουσιαστούν είναι επίσης απαραίτητη. Αυτό είναι κάτι που θα βοηθήσει στην πρόληψη ατυχημάτων αφού αρκεί να σας πούμε ότι μια ρωγμή σε ένα κομμάτι πάγου μπορεί να δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα και αρκεί και μόνο να σχηματιστεί από άγχος ή μια λάθος κίνηση από τον άνθρωπο που βρίσκετε εκεί. Για την ασφάλεια και την εύρυθμη λειτουργία μίας ομάδας πάνω στους πάγους απαραίτητα εργαλεία όπως τα πέδιλα από καρφιά, τα σχοινιά, η σκαπάνη, οι ασύρματοι για ενδοεπικοινωνία και η πυξίδα είναι μερικά από αυτά που  κάνουν την εμφάνιση τους (εικόνα 5,6).

Περιήγηση στον σταθμό του Princess Elisabeth Antarctica
Φτάνοντας στον ερευνητικό σταθμό, έχουμε την δυνατότητα να επισκεφτούμε κάθε ένα από τα δωμάτια του σταθμού (εικόνα 7). Το τεχνικό προσωπικό, η ερευνητική ομάδα και οι επιστήμονες πρέπει να συνυπάρξουν αρμονικά στον ίδιο χώρο για πάνω από 4 μήνες. Θα είναι μια μεγάλη πρόκληση για αυτούς να ζήσουν σε ασυνήθιστες συνθήκες και κανόνες που θα πρέπει να προσαρμόσουν για την καθημερινή τους ζωή εκεί, απόλυτα συνυφασμένες με τις λειτουργίες του σταθμού των “μηδενικών ρύπων”.  

Φαγητό, ενέργεια, ανάπαυση, επικοινωνία και περίθαλψη
Το φαγητό και ο ιματισμός φυλάσσονται σε ειδικές αποθήκες. Το υγρό φαγητό αποθηκεύεται σε χώρους που βρίσκεις μακράς διάρκεια παρασκευάσματα όπως κονσέρβες, μακαρόνια και ποτά. Ειδικό δωμάτιο και για τον εξοπλισμό που αποτελείται από ρούχα, γάντια, εξάρτυση αναρρίχησης, σκηνές κλπ.
Το επιχειρησιακό κέντρο ενέργειας (εικόνα 8,9) δείχνει τα επίπεδα ενέργειας στον κάθε τομέα του σταθμού, την ισορροπία που απαιτείται για την λειτουργία του και το πόσο το κάθε ένα πεδίο επηρεάζει το άλλο.  
Τα υπνοδωμάτια του σταθμού αριθμούν τα 7 και συνολικά προσφέρουν 48 κλίνες (εικόνα 10) για το προσωπικό του σταθμού και τους επιστήμονες που μένουν σε αυτά.
Η δορυφορική κεραία παρέχει πρόσβαση στο ίντερνετ κάτι που εξυπηρετεί αφάνταστα τις ανάγκες του προσωπικού και όχι μόνο. Η ευρυζωνικότητα (εικόνα 11) επίσης επιτρέπει τηλεϊατρικές υπηρεσίες από γιατρούς εκτός σταθμού σε περιπτώσεις ανάγκης αλλά και την παρακολούθηση του σταθμού από την χώρα του Βελγίου σε όλη την διάρκεια του χειμώνα. Σίγουρα η τεχνολογία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι στην λειτουργία και την ασφάλεια του σταθμού.
Τέλος το δωμάτιο ιατρικής περίθαλψης που είναι πλήρως εξοπλισμένο για οποιαδήποτε ανάγκη  παρουσιαστεί (εικόνα 12), είτε πρόκειται για έναν απλό τραυματισμό, είτε για χειρουργική επέμβαση. Συνηθισμένα περιστατικά που λαμβάνουν χώρα είναι: κρυοπαγήματα, υποθερμία και προβλήματα όρασης. Συχνό επίσης φαινόμενο που αντιμετωπίζουν οι γιατροί είναι η κατάθλιψη με κύριες αιτίες την μοναξιά και το συνεχόμενο φώς του ήλιου.

Το τελικό επιστέγασμα που είναι ο σκοπός της έρευνας
Ο σκοπός της ερευνητικής ομάδας του σταθμού Princess Elisabeth Antarctica άπτεται στην ανακάλυψη περιοχών της νοτιοανατολικής Ανταρκτικής που θα ισχυροποιήσουν το δίκτυο σταθμών γύρω από την Ήπειρο. Σε μία ακτίνα 250 km η αποστολή των επιστημόνων μπορεί να φτάσει μέχρι τις ακτές, να ερευνήσει τα βουνά, τους παγετώνες αλλά και τα οροπέδια της Ανταρκτικής, με σκοπό ευρήματα που θα βοηθήσουν την ατμοσφαιρική επιστήμη και τις κλιματικές αλλαγές που παρουσιάζονται στην γή (εικόνα 13), την επιστήμη της βιολογίας, την γεωλογία (εικόνα 14) αλλά και το φαινόμενο των παγετώνων (εικόνα 15).
Η έκθεση μας παρουσιάζει όλες τις πτυχές του δύσκολου και επίπονου έργου του προσωπικού του σταθμού Princess Elisabeth Antarctica. Σαν επίλογο κρατήσαμε το αποτέλεσμα του έργου αυτού και τις ευεργετικές επιπτώσεις που έχει στην ανακάλυψη και πρόληψη κλιματικών αλλαγών που μπορούμε να υποστούμε στο μέλλον με απώτερο σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος και κατ’ επέκταση του ίδιου του ανθρώπου.

22/12/12 – 31/5/2013
Inside the Station
Tour & Taxis
Avenue du Port 86c – 1000 Bruxelles
Δευτέρα έως Παρασκευή: 09:00 – 17:00
Σ/K, επίσημες αργίες και σχολικές διακοπές: 10:00-19:00
Ειδικές τιμές για οικογένειες και ομάδες ατόμων διαθέσιμες.
www.insidethestation.be