Οι δημοτικές εκλογές στην Ελλάδα και στο Βέλγιο

Πραγματοποιούνται στην Ελλάδα, την Κυριακή 18 Μαίου και την επόμενη 25 Μαίου (εάν χρειαστούν επαναληπτικές), οι εκλογές για την ανάδειξη των νέων Δημάρχων, στους 325  Δήμους της χώρας.

Είναι οι πρώτες εκλογές, από τις οποίες θα εκλεγούν Δήμαρχοι και Δημοτικά Συμβούλια, των οποίων η θητεία θα διαρκεί πλέον 5 χρόνια, ενώ μέχρι σήμερα διαρκούσε 4 χρόνια. Αυτοί που θα εκλεγούν, θα αναλάβουν καθήκοντά την 1η Σεπτεμβρίου 2014 και θα παραδώσουν στις 31 Αυγούστου 2019.

Η ιστορία των Δημοτικών εκλογών στην Ελλάδα, σίγουρα είναι μια ιστορία γοητευτική (αν και ορισμένες φορές καταντά απογοητευτική).

Το σύγχρονο ελληνικό κράτος, που προέκυψε από την Επανάσταση του 1821, ανακυρήχθηκε επίσημα το 1830 και τρία χρόνια μετά, το 1833, ψηφίστηκε ο νόμος για τη σύσταση Δήμων καθώς και για την εκλογή Δημάρχων και Δημοτικών Συμβουλίων. Οι πρώτες Δημοτικές εκλογές στην Ελλάδα έγιναν το 1835.

Μέχρι τότε υπήρχαν μόνο τοπικές Κοινότητες (προερχόμενες από τους τοπικούς “Καζάδες” της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) και εξακολουθούσαν να διοικούν οι πρόκριτοι (κοτζαμπάσηδες). Ο Καποδίστριας, θέλοντας να “απαλλάξει” τη νέα Ελλάδα, από τις αυθαιρεσίες και τα ιδιαίτερα προνόμια των κοτζαμπάσηδων, με διάταγμα του 1828 περιόρισε τις αρμοδιότητες των Κοινοτήτων, ίδρυσε Επαρχίες και διόρισε Επάρχους. Δεν είναι τυχαίο που λίγα χρόνια αργότερα, κάποιοι Κοτζαμπάσηδες προθυμοποιήθηκαν να υλοποιήσουν το σχέδιο για τη δολοφονία του και τον δολοφόνησαν το 1831.

Για τα κυβερνητικά πεπραγμένα του κόμη Ιωάννη Καποδίστρια, υπάρχει αρκετή δυσπιστία (τύχη αγαθή για τους Βέλγους, που συνέβαλε -ακούσια- στη στέψη του Λεοπόλδου Ι, ως πρώτου Μονάρχη του Βασιλείου τους). Όλοι όμως αναγνωρίζουν ότι στον Καποδίστρια οφείλεται η αρχική υποδομή για τον αυτοδιοικητικό διαχωρισμό της ελληνικής περιφέρειας, ο οποίος ουσιαστικά πραγματοποιήθηκε λίγα χρόνια αργότερα, μέσω της Διοικητικής Μεταρρύθμισης της κυβέρνησης Μαυροκορδάτου.

Η μεταρρύθμιση αυτή έγινε το 1833, λίγο μετά την άφιξη του Όθωνα στην Ελλάδα. Με Βασιλικό Διάταγμα στις 15 Απριλίου 1833 (“Περί διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεώς του”) η επικράτεια του τότε Βασιλείου της Ελλάδος (Στερεά Ελλάδα, Πελοπόνησος, Εύβοια και Κυκλάδες) χωρίστηκε σε Νομαρχίες, Επαρχίες και Δήμους.

Παρ΄όλα αυτά, η διενέργεια των πρώτων δημοτικών εκλογών αποφασίστηκε να γίνει δύο χρόνια μετά, τους πρώτους μήνες του 1835. Κι αυτό επειδή οι Βαυαροί Αντιβασιλείς που κυβερνούσαν το νεοσύστατο βασίλειο (επειδή ο Όθωνας ήταν ακόμη ανήλικος) “δίσταζαν να εμπιστευτούν” τη λαϊκή ψήφο, για την εκλογή Δημάρχων.

Στις πρώτες Δημοτικές εκλογές δεν ψήφισαν όλοι οι Έλληνες, παρά μόνο αυτοί που ξεπερνούσαν ένα όριο περιουσίας, με βάση τον φόρο που πλήρωναν. Η λαική συμμετοχή διευρύνθηκε με το πέρασμα του χρόνου, ενώ οι γυναίκες ψήφισαν για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934. Στις εκλογές αυτές ψήφισαν μόνο όσες ήταν πάνω από 30 ετών και είχαν απολυτήριο Δημοτικού, ήταν όμως η πρώτη φορά (γενικά) που έστω κι έτσι, οι ελληνίδες αποκτούσαν δικαίωμα ψήφου (χωρίς δικαίωμα εκλογής). Η αναγνώριση όλων των ελληνίδων, ως πολίτες με πλήρες το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, έγινε μόλις το… 1956 (τότε ψήφισαν για πρώτη φορά σε βουλευτικές εκλογές).

Με το διάταγμα του 1833, μαζί με την καθιέρωση των Δήμων, καθιερώθηκαν και οι Νομαρχίες. Οι Νομάρχες όμως δεν εκλέγονταν αλλά διορίζονταν από την εκάστοτε κυβέρνηση, καθεστώς που παρέμεινε ίδιο μέχρι  το…1994.

Τότε μόνον καθιερώθηκε και η εκλογή των Νομαρχών, που το 2010 μετονομάστηκαν Αντιπεριφερειάρχες, στο πλαίσιο της κατάργησης των Νομαρχιών και της δημιουργίας των Περιφερειών.

ΟΙ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΟ ΒΕΛΓΙΟ

Στη δυτική Ευρώπη, οι πρώτες μορφές διοικητικά οργανωμένων Δήμων, εμφανίστηκαν στη Γαλλία το 1795, μέσω των μεταρρυθμίσεων της Γαλλικής Επανάστασης.

Μέχρι τότε, στην Ευρώπη επικρατούσε αυτό που σήμερα χαρακτηρίζεται ως “παλιό καθεστώς” (Ancien Régime) με διοικητικές δομές Βαρωνιών, Κομητειών, Καντόνιων, Δουκάτων κλπ.

Η ίδια κατάσταση επικρατούσε και στην περιοχή του Βελγίου, μέχρι την ανεξαρτησία της χώρας και τη δημιουργία του Βασιλείου του Βέλγιου (1830). Η αυτοδιοικητική δομή του Βελγικού κράτους, χτίστηκε στα πρότυπα των μεταρρυθμίσεων της Γαλλικής Επανάστασης. Στο πλαίσιο αυτό, αμέσως μετά την Ανεξαρτησία, δημιουργήθηκαν στο Βασίλειο, 2.739 Κοινότητες-Δήμοι, ο αριθμός των οποίων σταδιακά μειώθηκε.

Μέσω διοικητικών μεταρρυθμίσεων και δίνοντας ολοένα και περισσότερες αρμοδιότητες σε αυτοδιοικητικές μονάδες που θα προέκυπταν από συγχωνεύσεις, ο αριθμός των Δήμων μειώθηκε και σήμερα στο Βέλγιο, υπάρχουν 589 Δήμοι (19 από τους οποίους, αποτελούν το ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότητα των Βρυξελλών).

Η θητεία των Βέλγων Δημάρχων είναι 6-ετής και οι τελευταίες Δημοτικές εκλογές της χώρας έγιναν το 2012. Στις Δημοτικές εκλογές του Βέλγιου, δεν προβλέπεται επαναληπτική εκλογή. Ο Δήμαρχος εκλέγεται μέσω διεργασιών, μεταξύ των παρατάξεων που εκλέγονται σε κάθε Δήμο.

Αντίθετα στην Ελλάδα, υπάρχει επαναληπτική εκλογή μεταξύ των δύο πρώτων, σε περίπτωση που την Α΄ Κυριακή των εκλογών, δεν συγκεντρωθεί η προβλεπόμενη πλειοψηφία του 50% +1 ψήφο.

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Σε γενικές γραμμές, ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Δήμοι) διαφέρει από χώρα σε χώρα, ακόμη και μέσα στην Ευρωπαική Ένωση. Γνωρίζει μάλιστα και αλλαγές, μέσα στις ίδιες τις χώρες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει μια προσπάθεια προς μια κοινή διαδικαστική κατεύθυνση. Πρόκειται για μεταρρυθμίσεις αναγκαίες ή μη.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν προχωρήσει σε ριζικές μεταρρυθμίσεις των δομικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών των τοπικών αυτοδιοικήσεών τους. Πρώτη βασική κατηγορία μεταρρυθμίσεων είναι οι εδαφικές αναδιαρθρώσεις (συνενώσεις). Χώρες, όπως η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Σουηδία, τα περισσότερα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, και πιο πρόσφατα, η Δανία και η Ελλάδα, προχώρησαν σε συνενώσεις δήμων και κοινοτήτων. Εξ ίσου δημοσφιλής στην κατηγορία των δημοτικών μεταρρυθμίσεων είναι και η ενίσχυση τις διαδημοτικές συνεργασίας αλλά και η μεταφορά περισσότερων αρμοδιοτήτων στους Δήμους, από την κεντρική Διοίκηση.

Βέβαια, το είδος των μεταρρυθμίσεων, όπως και η επιτυχής εφαρμογή τους, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό και από την κουλτούρα, την ιστορία, και τα ήθη και τα έθιμα του εκάστοτε κράτους. Η τοπική αυτοδιοίκηση, οι δήμοι, σημαίνουν κάτι διαφορετικό για τον Έλληνα και τον Βέλγο πολίτη. Αντίστοιχα, υπάρχουν και διαφορετικές προσδοκίες. Αυτό, μάλλον πρέπει να το έχουν συνεχώς υπόψη τους, οι φορείς που χαράζουν την κεντρική ευρωπαική πολιτική κι αυτός προφανώς είναι ο λόγος που προς το παρόν, δεν υπάρχει κανένα σχέδιο ενιαίων κανόνων για τις Δημοτικές εκλογές στην Ε.Ε.

Σε κάθε περίπτωση, από την εποχή που οι μεταρρυθμίσεις της Γαλλικής Επανάστασης, οδήγησαν στη δημιουργία των Δήμων, μέχρι το σήμερα (στην Ευρωπαική Ένωση των  80.000 Δήμων και Κοινοτήτων) πολλά άλλαξαν. Και πολλά θα αλλάξουν ακόμη, καθώς η πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση, είναι ένας ζωντανός οργανισμός, ξεχωριστός σε κάθε κράτους, που προσαρμόζεται συνεχώς στην εποχή και στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της.

Και στην περίπτωσή της Αυτοδιοίκησης, σίγουρα το… μέγεθος μετράει, όμως εκείνο που μετράει πολύ περισσότερο είναι η δυνατότητα ανάληψης αναπτυξιακών πρωτοβουλιών και η αποτελεσματική παροχή ποιοτικών υπηρεσιών προς τους δημότες-πολίτες. Στην Ελλάδα, στο Βέλγιο, στην Ευρώπη.