«Μη βάλεις σκούπα τώρα!»: Τρεις φάσεις τηλεκπαίδευσης και μια πανδημία

«Το ψηφιακό άλμα που έχει συντελεστεί στα σχολεία μας, με αφορμή την πανδημία του κορωνοϊού, βοηθά στο να μη χάνεται καμία ώρα μαθήματος,…»¹
Ν.Κ. Υπουργός Παιδείας

Γράφει η Όλγα Κουρνιώτη

Όποιος έχει βιώσει την πανδημία ως εκπαιδευτικός στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στην Αττική, έχει νιώσει τον χρόνο να πιέζει τις φλέβες του, τα δευτερόλεπτα να κάνουν βόλτες στα κύτταρά του, έχει διατυπώσει την ερώτηση ‘με ακούτε;’ εκατοντάδες φορές και έχει απαντήσει στην ίδια ερώτηση, διατυπωμένη από τους μαθητές, χιλιάδες φορές, όσες, δηλαδή, αντιστοιχούν, αν πολλαπλασιαστούν με τις μέρες τηλεκπαίδευσης. Και πράγματι, δεν έχει υπάρξει καμία διαδικτυακή ώρα χαμένη. Στον αντίποδα, όμως, αυτής της θετικής – κατά τα λεχθέντα- έκβασης, θα μπορούσε κάποιος να ομολογήσει πως έχουν υπάρξει πολλές χαμένες ώρες προσωπικής γαλήνης, χαμένες ώρες ιδιωτικότητας, χαμένες ώρες παιδικής δημιουργικότητας, χαμένες ώρες κοινωνικών δεξιοτήτων.

Αποσαφηνίζοντας λίγο τα ανωτέρω, θα χρειαστεί αρχικά να αναφερθούμε σε ένα γενικότερο συνεπακόλουθο της πανδημίας, αυτό του καλωσορίσματος της τηλεργασίας. Η τηλεργασία είναι η μετατροπή των προσωπικών μας χώρων σε χώρους εργασίας. Τα σπίτια από εστίες ηρεμίας, προσωπικών στιγμών, χαλάρωσης, διασκέδασης έγιναν τα προσωπικά μας γραφεία. Η πλειοψηφία των ανθρώπων, είτε για μεγαλύτερο είτε για μικρότερο διάστημα, αναγκάστηκε να εργαστεί διαδικτυακά μετατρέποντας κάποιο δωμάτιο (ή δωμάτια του σπιτιού, ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων που συμβιώνουν και τις εργασιακές τους απαιτήσεις) σε επαγγελματικούς χώρους, σε σχολικές αίθουσες, σε αίθουσες συνεδριάσεων. Τα σπίτια μετατρέπονται σε μικρά ή μεγαλύτερα παρατηρητήρια από πίξελ που καταγράφουν την ασφυξία των προσωπικών στιγμών.

Και κάπως έτσι, η εξ αποστάσεως διδασκαλία με όλες τις μορφές της, σύγχρονη και ασύγχρονη, έκλεισε χτες ένα χρόνο ‘λειτουργίας’. Πέρυσι τέτοιο καιρό και έχοντας ένα περιθώριο δύο εβδομάδων, οι εκπαιδευτικοί όλης της χώρας κλήθηκαν να αποδείξουν ότι είναι πιο έτοιμοι κι απ’ τον Σούπερμαν. Επιπλέον, σε μια χώρα που δεν παραχωρεί υποχρεωτικά μαθήματα ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνίας) στους εκπαιδευτικούς της, αλλά δίνει τη δυνατότητα παρακολούθησης και πιστοποίησης μόνο κατόπιν κλήρωσης (συμμετέχουν στην ηλεκτρονική κλήρωση αλλά κατά απόλυτη προτεραιότητα )², θεωρήθηκε δεδομένο ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί θα είχαν τις κατάλληλες γνώσεις και θα διέθεταν τον κατάλληλο τεχνολογικό εξοπλισμό στο σπίτι τους, ώστε να μπορέσουν να υποστηρίξουν αβίαστα τον νέο τρόπο διδασκαλίας. Αξίζει σε αυτό το σημείο να σημειωθεί πως, η βοήθεια που προσέφεραν οικειοθελώς, είτε μέσω μαραθώνιων διαδικτυακών συλλόγων, είτε σε κλειστό διαδικτυακό κύκλο, οι συνάδελφοι που είχαν τις απαραίτητες γνώσεις, έγινε η ηλιακή ενέργεια σε βενζινοκίνητο αυτοκίνητο που ο ιδιοκτήτης είχε ξεχάσει να βάλει καύσιμα.

Σε προσωπικό επίπεδο, έχω ‘γράψει’ στο διαδικτυακό κοντέρ μου έξι απελπισμένους μήνες τηλεκπαίδευσης ενώ κρατάω ακόμα το τιμόνι και συνεχίζω πορεία χωρίς όμως να ξέρω τον τερματισμό. Από τις 13 Μαρτίου 2020 τηλεπαρουσιάζω και τηλεπαρουσιάζομαι τόσο αδιάκοπα, που νιώθω κατάκοπη. Τα σπασμωδικά μικρά διαλείμματα δια ζώσης εκπαίδευσης που μεσολάβησαν κατά περιόδους είχαν το στυλ διαφημιστικού σποτ και μαζί με την επιβάρυνση όλων των αντίξοων συνθηκών (χρήση μάσκας σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους, μάθημα με ανοιχτά παράθυρα τον Ιανουάριο) το μόνο που κατάφεραν ήταν να αποκαθηλώσουν την επιτυχία της εξ αποστάσεως διδασκαλίας και εν τέλει να ενισχύσουν το αίσθημα ματαιότητας.

Έξι μήνες τηλεκ-παιδεύω και τηλεκ-παιδεύομαι. Έξι μήνες παρακολουθώ το κουρασμένο είδωλό μου στην οθόνη του υπολογιστή. Δεν έχω κοιταχτεί στον καθρέφτη, όσο έχω ‘κοιταχτεί’ στο Webex. Κλωνοποιούμαι διαδικτυακά, είμαι στο σαλόνι του Γιώργου, στην κουζίνα της Έλλης, στο παιδικό δωμάτιο της Σοφίας και πάει λέγοντας. Είμαι μονοδιάστατη, δεν έχω αύρα, οι μόνες κινήσεις μου είναι οι σπασμοί που κάνει το πρόσωπό μου στα διάφορα διαδικτυακά ερεθίσματα που δέχομαι. Αν, για παράδειγμα, η εφαρμογή νιώσει μια ‘κόπωση’ και ξάφνου αποφασίσει να ‘ξεκουραστεί’ γουρλώνω τα μάτια και στραβώνω το στόμα. Αν κολλήσει για τα καλά, μπορεί να μείνω έτσι, βαλσαμωμένη στο διαδικτυακό
σύμπαν, έχοντας τουλάχιστον διασκεδάσει πρόσκαιρα τους μαθητές μου. Έχω κοινό, έχω θεατές τους γονείς των παιδιών, κάποιος θα περάσει και θα χαιρετήσει στο φόντο, κάποιος άλλος από την οικογένεια θα θελήσει να βάλει ηλεκτρική σκούπα, και κάποιος να μιλήσει στο τηλέφωνο. Τα μικρόφωνα των παιδιών ανοίγουν και ‘οικόσιτοι’ ήχοι ταξιδεύουν μέσα από τα καλώδια των ακουστικών μου και προσγειώνονται στα αυτιά μου. Απορροφητήρες, ηλεκτρικές σκούπες, ψυχαγωγικές εκπομπές της μεσημεριανής ζώνης, τηλεφωνικές συνομιλίες.

Δε θα φανταζόμουν ποτέ, όταν στα late 8Os, όντας εντυπωσιασμένη από τις τηλεπαρουσιάστριες των κρατικών καναλιών που εκφωνούσαν το τηλεοπτικό πρόγραμμα της ημέρας κι εγώ δήλωνα όλο ενθουσιασμό «αυτό θέλω να γίνω όταν μεγαλώσω», ότι θα ερχόταν μια πανδημία και θα μου άνοιγε νέους επαγγελματικούς ορίζοντες. Τηλεπαρουσιάστρια κι εγώ, λοιπόν! Σε απευθείας σύνδεση από το σαλόνι μου. Δηλαδή, τηλεπαρουσιάστρια από τη μέση και πάνω, έγκλειστη από τη μέση και κάτω.

Δεν θα φανταζόμουν ποτέ ότι, θα χρειαζόταν μια πανδημία, σε συνδυασμό με την εξέλιξη της τεχνολογίας, για να μου επιτρέψει να διδάξω κάθετο πολλαπλασιασμό διψήφιων αριθμών φορώντας φόρμα και παντόφλες.

Δε θα φανταζόμουν ποτέ πως, το να είμαι παραγωγική και να εκτελώ το μάθημα όπως πρέπει, θα ήταν απολύτως εξαρτημένο από τον πάροχο ίντερνετ και τη συνδεσιμότητα της ειδικής πλατφόρμας, όταν το μόνο που χρειαζόμουν ως τώρα ήταν ο εαυτός μου, η καλή μου διάθεση, ένας πίνακας και φυσικά οι μαθητές μου.

Οι μαθητές μου… που πλέον στην τρίτη φάση τηλεκπαίδευσης κρατάνε τα μάγουλά τους στα χέρια τους και τα μάγουλά τους λιώνουν από πλήξη. Οι μαθητές μου και οι έγκλειστες παιδικές τσιρίδες τους, ονειρεύονται τη σχολική αυλή. Οι μαθητές μου και οι έγκλειστες παιδικές τσιρίδες τους ονειρεύονται να ζουν χωρίς φόβο. Να παίζουν και να τρέχουν αμέριμνοι κατά μήκος και πλάτος ολόκληρης της σχολικής αυλής και όχι περιορισμένοι στον κατανεμημένο χώρο 50 τ.μ. που έχει δοθεί για κάθε τμήμα χωριστά (σύμφωνα με την εγκύκλιο των μέτρων πρόληψης που εστάλη από το Υπουργείο Παιδείας).

Ο Σούνιλ Μπόμπαλ, πρόεδρος της Διεθνούς Ομάδας για την Παιδική Υγεία, θεωρεί πως, «υπερβολικά πολύς κόσμος υποτιμά τις επιπτώσεις της πανδημίας στα παιδιά θεωρώντας ότι τα παιδιά είναι ανθεκτικά και θα ανακάμψουν». Ο ίδιος όμως πιστεύει ότι αυτό είναι παραπλανητικό και ότι, αντίθετα, τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα κόσμο όπου ακόμη «και το παιχνίδι με τους φίλους είναι παράνομο» και αυτό απειλεί να αφήσει μακροπρόθεσμα τραύματα σε πολλά από αυτά’. «Δεν νομίζω ότι είναι υπερβολή να πούμε ότι τα παιδιά και οι οικογένειές τους εγκαταλείφθηκαν»³, καταλήγει.

Σύμφωνα με τη δική μου εμπειρία στον χώρο της εκπαίδευσης τα παιδιά λαχταρούν να μοιραστούν το φαγητό τους, τα σχολικά τους είδη, να παίξουν εκτός ορίων, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Τα παιδιά έχουν στερηθεί τον εαυτό τους στον φυσικό τους χώρο και οι σχολικές αυλές πενθούν γιατί τους λείπουν τα ποδοβολητά των παιδιών.

Αγνοώ πλέον πόσος ‘τηλεοπτικός’ χρόνος μας απομένει. Το μόνο που λαχταρώ είναι το τέλος αυτής της κατάστασης, να επαναφέρει τα ανθρώπινα όντα στις πρότερες ‘εργοστασιακές τους ρυθμίσεις’, αυτές της ‘φυσική αλληλεπίδρασης’ με έναν άλλο άνθρωπο.

Photo:Newsville.be

1 Καμία ώρα χαμένη
2 Εκπαιδευτικοί και ΤΠΕ
ɜ Παιδί και πανδημία