Κορωνοϊός versus Χαρτί υγείας: οι ειδικοί αναλύουν

Συντάκτης:
Εκτυπώστε το άρθρο

Γράφει ο Αλέξανδρος Αγγέλλου*

«Η φρενίτιδα που είδαμε στα σουπερμάρκετ έχει μία διάσταση συμμόρφωσης. Όσο πιο πολλοί συμμορφώνονται, άλλοι τόσοι τους ακολουθούν»

Η αφορμή να γραφτεί αυτό το άρθρο ήταν η δυσκολία να κατανοήσουμε γιατί τόσοι άνθρωποι αγοράζουν τεράστιες ποσότητες χαρτιού υγείας. Συζητώντας το με την φίλη και συνάδερφο Σίλια Χριστοδούλου που έχει ειδίκευση στην ψυχαναλυτική κατεύθυνση αποφασίσαμε να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το φαινόμενο έχοντας ως βάση τις διαφορετικές προσεγγίσεις μας στην επιστήμη της ψυχολογίας κι είπαμε να κοιτάξουμε πώς μπορούμε να διαχειριστούμε αυτήν την περίοδο απομόνωσης με ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο.

Με την γνωστική συμπεριφορική προσέγγιση, προσπάθησα να δώσω νόημα σ΄αυτήν την ψυχαναγκαστική συσσώρευση χαρτιού υγείας. Κατανοούμε ότι η διάδοση του κορωνοϊού γεννάει φόβο στον πληθυσμό εφόσον παρουσιάζει ένα αόρατο ρίσκο για τον οποιοδήποτε κι ακόμη περισσότερο για τους ηλικιωμένους κι όσους έχουν άλλα προβλήματα υγείας. Η υγιεινή είναι το βασικό κλειδί για μείωση του ρίσκου της μόλυνσης.

Η φρενίτιδα που είδαμε στα σουπερμάρκετ με ανθρώπους ν” αγοράζουν δωδεκάδες ρολών με την μία και ν” αδειάζουν τα ράφια σε διάστημα λίγων λεπτών έχει μία διάσταση συμμόρφωσης. Αυτή η ψυχολογική έννοια της συμμόρφωσης αναφέρεται σε κάθε αλλαγή συμπεριφοράς που οφείλεται σε άλλο άτομο ή σε άλλη ομάδα. Άτομα σε σούπερ μάρκετ που δεν είναι εκεί για να αγοράσουν χαρτί υγείας ταράσσονται και φοβίζονται από εκείνους που έχουν πανικοβληθεί με την ιδέα ότι πρόκειται να «ξεμείνουν» κι έτσι όλοι καταλήγουν ν’αγοράζουν χαρτί υγείας. Όσο πιο πολλοί συμμορφώνονται, άλλοι τόσοι τους ακολουθούν. Ένας παράγοντας που αυξάνει αυτήν την ροπή έχει να κάνει και με το βαθμό αβεβαιότητας με την κατάσταση που προκαλεί ο κορωνοϊός και τις πιθανές εξελίξεις που μπορούμε να έχουμε.

«Ο συνδυασμός φόβου, scenario building και συμμόρφωσης σε συλλογικό επίπεδο φαίνεται να είναι ένας εκρηκτικός συνδυασμός» 

Ο μηχανισμὀς «scenario building » αποτελεί έναν δυνατό τρόπο που δημιουργεί ταραχή και άγχος ακόμη κι όταν τίποτα δεν συμβαίνει. Τώρα που είμαστε μπροστά σε κρίση, είναι εύκολο να αναμασούμε σκέψεις και να φτιάχνουμε σενάρια βασισμένα στις λίγες πληροφορίες που έχουμε με αποτέλεσμα να φοβόμαστε και να αγχωνόμαστε. Ακόμη και με το κλείσιμο των συνόρων περιορίζονται μόνο οι μετακινήσεις ατόμων. Γιατί θα έπρεπε να σκεφτόμαστε ότι θα σταματήσουν και τα αγαθά στα σύνορα; Ποιο θα ήταν το όφελος να γίνει κάτι τέτοιο; Ο πληθυσμός θα υπέφερε όπως κι οι επιχειρήσεις, όλοι θα ήταν χαμένοι.
Και στην απίθανη περίπτωση που θα σταματούσαν τα εμπορεύματα στα σύνορα, γιατί το χαρτί υγείας να είναι το κύριο μέλημα;

Ο συνδυασμός φόβου, scenario building και συμμόρφωσης σε συλλογικό επίπεδο φαίνεται να είναι ένας εκρηκτικός συνδυασμός που οδηγεί την συμπεριφορά των ανθρώπων να καθορίζεται περισσότερο από φόβο παρά από λογική. Για να μην σταματάει η φρενίτιδα αγορών μη αναγκαίων αντικειμένων θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι δίνοντας σημασία σε μη τεκμηριωμένες σκέψεις μπορεί να παράγει έντονες συναισθηματικές και σωματικές απαντήσεις. Δεν επιλέγουμε τις σκέψεις που έχουμε, μπορούμε όμως να κάνουμε την επιλογή να δίνουμε ή όχι σημασία σε αυτές, αναλόγως στο πόσο βασίζονται σε αποδεικτικά στοιχεία. Μπορούμε να προκαλέσουμε την εγκυρότητα των σκέψεων μας να ακυρώσει ή να μετριάσει τα συναισθήματα μας ή την όποια σωματική αντίδραση παράγεται. Εξάλλου δεν πρέπει να αρνιόμαστε ή να προσπαθούμε ν’απωθήσουμε τα συναισθήματά μας γιατί έτσι το μόνο που καταφέρνουμε είναι να τα ενισχύσουμε. Να τ΄αφήνουμε να εκφραστούν ελεύθερα ακόμη κι αν είναι δυσάρεστα είναι η καλύτερη στάση που μπορούμε να κρατήσουμε.

«Όταν έχουμε μη ρεαλιστικές προσδοκίες αντικειμενικού ελέγχου αισθανόμαστε

αγχωμένοι κι ανήμποροι»

Μία άλλη πολύ σημαντική μεταβλητή είναι ο έλεγχος. Προσπαθούμε να ελέγξουμε καταστάσεις όσο γίνεται, κάτι το οποίο είναι εποικοδομητικό εφόσον αποδεχθούμε ότι ουδέποτε μπορούμε να φτάσουμε σε πλήρη έλεγχο, κάτι που σημαίνει ότι πάντα ένας βαθμός ρίσκου παραμένει. Πολλοί δυσκολεύονται ν’αποδεχτούν αυτό το γεγονός και χρησιμοποιούν διαφορετικές στρατηγικές για να ανακουφιστούν βραχυπρόθεσμα αλλά μακροπρόθεσμα πληρώνουν το τίμημα.

Όταν έχουμε μη ρεαλιστικές προσδοκίες αντικειμενικού ελέγχου, το υποκειμενικό συναίσθημα ελέγχου πέφτει και μας κάνει να αισθανόμαστε αγχωμένοι κι ανήμποροι. Ένας μηχανισμός αντιμετώπισης που βλέπω συχνά είναι ότι αναζητούμε ανακούφιση ψάχνοντας κάτι που όντως μπορούμε να ελέγξουμε ενώ προκύπτει μια κατάσταση που δεν ελέγχουμε.

Για να επανέλθουμε στο χαρτί υγείας, που συσχετίζεται με την προσωπική υγιεινή, μια υπόθεση θα μπορούσε να είναι ότι αγοράζοντας κι αποθηκεύοντας μαζικά χαρτί υγείας επιχειρούμε να φτάσουμε μια ανακουφιστική συμβολική ψευδαίσθηση ελέγχου ότι μπορούμε να καθαρίσουμε τον εαυτό μας απ’την ιδέα ότι θα μολυνθούμε απ’τον κορωνοϊό; Μπαίνουμε πλέον σε ψυχαναλυτικά νερά, κι έτσι αναμένω να διαβάσω την ανάλυση και κατανόηση του φαινομένου απ’την Σίλια Χριστοδούλου.

Γράφει η Σίλια Χριστοδούλου*

«Μερικοί μπορεί ν’απολαμβάνουν τις μοναχικές τους δραστηριότητες ενώ άλλοι νιώθουν στρες εξαιτίας της απομόνωσης»

«Η εξάπλωση του CoVid 19 μας υποχρεώνει να μείνουμε μέσα όσο το δυνατόν περισσότερο και χρειάζεται να αναδιοργανώσουμε τις καθημερινές μας δραστηριότητες με τέτοιο τρόπο που ταράζεται η σταθερότητα των καθημερινών μας προγραμμάτων. Για μερικούς αυτό σημαίνει ότι επιτέλους υπάρχει ελεύθερος χρόνος. Σε αυτήν την περίπτωση μερικοί μπορεί ν’απολαμβάνουν τις μοναχικές τους δραστηριότητες ενώ άλλοι νιώθουν στρες εξαιτίας της απομόνωσης και της αμφιβολίας των επόμενων ημερών. Δεν είναι εύκολο για όλους ν’αλλάζουν συνήθειες. Σαν κλινικοί ψυχολόγοι παρατηρούμε μια έξαρση ατομικών συμπτωμάτων όπως η κλειστοφοβία, το γενικευμένο άγχος ή οι ψυχοσωματικές εκφράσεις άγχους μα και φαινόμενα μαζικής ψυχολογίας όσο εξαπλώνεται ελαφρύς πανικός με την ταχύτητα των αυξανόμενων κρουσμάτων και θανάτων. Μία απ’τις εύκολα παρατηρήσιμες συμπεριφορές είναι η υποχρεωτική ανάγκη μαζικής αγοράς χαρτιού υγείας.

Μαζί με τον Αλέξανδρο Αγγέλου, αποφασίσαμε να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε από που έρχεται αυτή η καταναγκαστική συμπεριφορά. Η ανθρωπότητα έχει έρθει αντιμέτωπη με δύσκολους καιρούς πρωτύτερα κι ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης έχουν παρατηρηθεί σε περιόδους αστάθειας και πολέμου. Γενικά, όταν υπάρχουν μεγάλες εθνικές κρίσεις, τα συλλογικά τραύματα ξυπνούν κι η αλληλεγγύη είναι η απάντηση κλειδί.

lockdown supermarket supermarche

«Tο ελληνικότατο «κατοχικό σύνδρομο» συνεισφέρει στην δημιουργία του στερεότυπου της μεσογειακής μητέρας που τρέφει τα τέκνα της δίχως ὀρια»

Για παράδειγμα, απόγονοι οικογενειών που αντιμετώπισαν πείνα κατά την διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου έχουν διαισθητικά την τάση να πάνε ν’αγοράσουν τρόφιμα μακριάς διαρκείας. Το ίδιο ισχύει γι’αυτούς που έζησαν πόλεμο κατά την διάρκεια της ζωής τους αν και ξέρουν να διαφοροποιούν την υγειονομική κρίση με την πολιτική αστάθεια.
Χάρη στην συζήτησή μας θυμηθήκαμε το ελληνικότατο «κατοχικό σύνδρομο» που περιγράφει ένα συμπεριφορικό μοτίβο που μεταβιβάζεται απ’την μία γενιά στην άλλη απ’την δεκαετία του 40 και συνεισφέρει στην δημιουργία του στερεότυπου της μεσογειακής μητέρας που τρέφει τα τέκνα της δίχως ὀρια.

Οι ψυχαναγκαστικές αγορές μπορούν να κατανοηθούν σαν μια αντιφοβική τάση για να αποφύγουμε την κλειστοφοβία που προκαλεί η απομόνωση λόγω Κορωνοϊού ή ακόμη σαν μια άμυνα ως προς τα καταθλιπτικά συναισθήματα απέναντι στην απώλεια εξαιτίας της πανδημίας. Η τωρινή κατάσταση στα χρηματιστήρια παγκοσμίως έχει πραγματοποιήσει τον φόβο απώλειας υλικών αγαθών υπογραμμίζοντας την προϋπάρχουσα ένταση εξαιτίας της απώλειας ατομικών ελευθεριών εφόσον δεν μπορούμε πλέον να κινηθούμε ελεύθερα. Μα τι άλλο ακόμη χάνουμε ακριβώς;

Όσο υπάρχουν προμήθειες στα σούπερ μάρκετ κάποιος θα μπορούσε να αμφιβάλει για την κοινή λογική. Είναι το χαρτί υγείας ένα σύμβολο ελέγχου; Μπορούμε να το θεωρήσουμε με την φροϋδική ορολογία ως μια μορφή παλινδρόμησης στο πρωκτικό στάδιο που επιτρέπει στο Εγώ μας να νιώσει έλεγχο μπροστά στην ανεξέλεγκτη κατάσταση που εξελίσσεται μπροστά μας; Οι ψυχαναγκαστικές αγορές κι αποθηκεύσεις μπορεί να είναι μια αντίδραση απέναντι στον πανικό που προκαλεί η εισβολή της αναπαράστασης της ιδέας του Κορωνοϊού στο γνωστικό μας σύστημα. Στο αντίθετο άκρο του φοβικού φάσματος μπορούμε εύκολα να παρατηρήσουμε ότι άνθρωποι με υποχονδρία αισθάνονται μάλλον ασφαλής μιας που ήδη «ξέρουν» πώς να διαχειριστούν την «εισβολή μικροβίων» εφόσον τα μοτίβα των σκέψεων τους εμπεριέχουν την ιδέα της χρήσης αντισηπτικού παντού.

«Η αγορά χαρτιού υγείας φαίνεται να είναι ένα αντανακλαστικό για να κρατήσουμε την αξιοπρέπεια μας»

Αλλά όλα αυτά δεν απαντούν στο ερώτημά μας : γιατί χαρτί υγείας;

Μετά από ένα μικρό σχετικό γκάλοπ κάποιοι λόγοι αναδείχθηκαν. Μερικοί τόνισαν ότι σε περίπτωση έλλειψης νερού, το χαρτί υγείας είναι ο μόνος τρόπος που έχουμε για να διατηρηθούμε καθαροί μετά την αφόδευση. Αυτή η πρακτική αυτοφροντίδας θεωρείται από πολλούς ένα στοιχείο που μας διαφοροποιεί απ’τ’άλλα ζώα. H ανθρώπινη αξιοπρέπεια βασίζεται και στο γεγονός ότι νοιαζόμαστε για την υγιεινή μας κι έτσι η αγορά χαρτιού υγείας φαίνεται να είναι ένα αντανακλαστικό για να κρατήσουμε την αξιοπρέπεια μας.
Κάποιος βέβαια θα μπορούσε να αμφισβητήσει την ευγένεια μας όταν παρατηρούνται επιθετικές συμπεριφορές. Πολλοί χάνουν τους τρόπους τους κι εγωιστικά υπακούν στο ένστικτο επιβίωσης με επιθέσεις προς τους συνανθρώπους τους μέσα σ” ένα σούπερ μάρκετ για ένα πακέτο χαρτιού υγείας. Κανείς δεν μπορεί ν’αμφισβητήσει ότι η ενόρμηση της αυτοσυντήρησης είναι πιο ενεργή σε περιόδους κρίσης.

Όσοι αγοράζουν μαζικά χαρτί τουαλέτας επενδύουν την φαντασίωση ότι μένουν κλεισμένοι στο σπίτι χωρίς ιό, αποφεύγοντας την μόλυνση απ’τους άλλους ή απλά είναι προσεκτικοί προβλέποντας ελλείψεις σε ορισμένα αγαθά. Τα ράφια με τα μακαρόνια και το αλεύρι είναι επίσης άδεια αλλά μιλάμε πολύ λιγότερο για αυτά. Βλέποντας πόσο μεγάλο είναι το φαινόμενο φαίνεται πόσο αποτελεσματικός τρόπος είναι να παίρνουμε τον έλεγχο της κατάστασης στα χέρια μας. Για μερικούς μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος να παλέψουν το άγχος θανάτου, σαν να λένε στον εαυτό τους «δεν θα πεθάνω. Θα καταφέρω μόνο να ξεχωρίσω τον εαυτό μου απ’την αρνητικότητα, την βρωμιά και τους υιούς στην απομόνωση και θα φροντίσω τον εαυτό μου», σαν ένα μικρό παιδί που επιτέλους μαθαίνει να κρατάει ένα κουτάλι ή να πηγαίνει στην τουαλέτα μόνο του. Εν τέλη, η στιγμή που μαθαίνουμε να καθαρίζουμε τον εαυτό μας είναι το στάδιο εξέλιξης που μας φέρνει στην υποκειμενική αυτονομία.

Δεν μπορούμε να αρνηθούμε την πολύ χειροπιαστή ιδέα της μόλυνσης που μας ωθεί να δημιουργήσουμε στοκ 14 ημερών στο σπίτι έτσι ώστε να αποφύγουμε την έκθεση με πολλαπλές επισκέψεις στην αγορά. Το παράδοξο της αποθήκευσης μεγαλύτερων ποσοτήτων χαρτιού υγείας μας δείχνει ότι οι άνθρωποι είναι έτοιμοι και προτιμούν να εκτεθούν γύρω απ’τα ράφια προϊόντων υγιεινής αντί ψύχραιμα ν’ακολουθήσουν τις οδηγίες των ειδικών. Οι περισσότεροι ηλικιωμένοι και τα άτομα υψηλού κινδύνου άκουσαν απ’τον παθολόγο τους την συμβουλή ν’αποφεύγουν τα μεγάλα σούπερ μάρκετ και να
προτιμούν μικρά μπακάλικα για τις αγορές τους.

Σ΄ένα άλλο επίπεδο είναι πολύ εύκολο να παρατηρήσουμε σε πολλές γλώσσες μεταφορές του φόβου με αναφορά στην αφόδευση. Φοβόμαστε, αφοδεύουμε άρα χρειαζόμαστε χαρτί υγείας. Αποβάλλουμε στον έξω κόσμο ότι δεν μπορούμε να συγκρατήσουμε μέσα μας. Το να συζητάμε ότι συμβαίνει με τον Κορωνοϊό μπορεί να είναι επίσης ένας τρόπος να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση και σίγουρα η επικοινωνία είναι πολύτιμη. Όμως όσο το αντικείμενο της συζήτησης γίνεται πηγή ανησυχίας τόσο αλλάζουμε την κουβέντα σε λιγότερο αγχογόνα θέματα όπως το χαρτί τουαλέτας. Αυτή η διάσταση μας δείχνει πώς ο συγκεκριμένος ψυχαναγκασμός είναι η έκφραση της αύξησης του φόβου. Ας το
παραδεχτούμε. Αυτές τις μέρες όλοι είμαστε έντονα αντιμέτωποι με την τρομακτική πραγματικότητα της ασθένειας και του θανάτου.

«Για όσους από εμάς μένουμε στο Βέλγιο, η οικεία συνταγή του αυτοσαρκασμού εφαρμόζεται για να παραμείνουμε υγιείς»

Εκτός απ’τις έγκυρες πληροφορίες που έρχονται απ’τους ειδικούς στον τομέα της Υγείας, κανείς δεν μπορεί ν΄αμφισβητήσει ότι η υπερβολική έκθεση σε μη φερέγγυες ή ασαφείς πληροφορίες αυξάνουν τις αντιδράσεις πανικού. Ο αυτοσεβασμός κι η φροντίδα του εαυτού μας ξαφνικά φαίνεται να έχει φωλιάσει μέσα στην ιδέα «να παραμείνω καθαρός με την ίδια συνήθεια» διατηρώντας την αίσθηση σταθερότητας. Επιπλέον παράγονται πάμπολλες χιουμοριστικές ιδέες πάνω στο χαρτί υγείας συνεισφέροντας στους μηχανισμούς αντιμετώπισης μας. Το γέλιο μας επιτρέπει να αποφορτίσουμε την πίεση και συγχρόνως δημιουργεί δεσμά διατηρώντας ζωντανή την κοινωνική μας φύση. Και για όσους από εμάς μένουμε στο Βέλγιο, η οικεία συνταγή του αυτοσαρκασμού εφαρμόζεται για να παραμείνουμε υγιείς, να αναρρώσουμε πιο εύκολα και να περνάμε χρόνου εξορκίζοντας τα παράδοξα της ανθρώπινης φύσης. Έτσι, την επόμενη φορά που θα δείτε ένα ρολό χαρτιού υγείας σκεφτείτε τον Άμλετ με το κρανίο κι αναρωτηθείτε «να φοβηθώ ή να μη φοβηθώ;». Εξάλλου η εκτίμηση ρίσκου είναι το κλειδί της πρόληψης!»

supermarche supermarket

Πώς να διαχειριστώ την περίοδο απομόνωσης;

Οι δύο κλινικοί μας ψυχολόγοι συζητούν κάποιες λύσεις

Εκτός απ’την δυσκολία να μην μπορούμε να βγούμε έξω για δείπνο ή για να κοινωνικοποιηθούμε με φίλους, μπορούμε να δώσουμε στους εαυτούς μας την ευκαιρία να απολαύσουμε αυτήν την περίοδο. Συχνά παραπονιόμαστε ότι δεν έχουμε αρκετό χρόνο εφόσον είμαστε συχνά πολύ απασχολημένοι. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου απομόνωσης μπορούμε ν’απολαύσουμε το γεγονός ότι είμαστε σπίτι, να διαβάσουμε επιτέλους εκείνα τα βιβλία που αγοράσαμε και δεν καταφέραμε ποτέ να διαβάσουμε.
Μπορούμε να συγυρίσουμε και να ξεχωρίσουμε τα πράγματα που συσσωρεύονται άσκοπα στο σπίτι μέσα στον χρόνο. Μπορούμε να μάθουμε καινούργια πράματα, ν΄απολαύσουμε χειροτεχνίες και Τέχνες. Πολλά μουσεία και θέατρα προτείνουν διαδικτυακές δυνατότητες πολιτιστικής ψυχαγωγίας. Και φυσικά, μπορούμε να ξεκουραστούμε.

Η κοινωνικοποίηση είναι επίσης χρήσιμη όταν είμαστε σε απομόνωση. Μπορούμε ακόμη να φανταστούμε κάποιους ανθρώπους να κοινωνικοποιούνται περισσότερο κι από πριν εφόσον τώρα διαθέτουν χρόνο. Χρειάζεται μόνο ένα κινητό ή ένας υπολογιστής χάρη στις πάμπολλες εφαρμογές βιντεοκλήσεων που έχουμε στις συσκευές μας. Έτσι μπορούμε να ξανα-ανακαλύψουμε κι εξερευνήσουμε προϋπάρχουσες σχέσεις ή, γιατί όχι, να επενδύσουμε σε καινούργιες. Πολλοί άνθρωποι αυτές τις μέρες είναι ενεργοί στα κοινωνικά δίκτυα προσφέροντας την βοήθειά τους με συναίσθηση αλληλεγγύης. Η στήριξη των κοινοτήτων στις οποίες ανήκουμε μπορεί να είναι μεγάλο ατού. Για αυτούς που ζουν με τον σύντροφό τους ή με την οικογένειά τους, δίνεται η δυνατότητα να περάσουν ποιοτικό χρόνο κάνοντας πράγματα μαζί.

Όμως η ευρύτερη κατάσταση ανησυχίας μπορεί να οδηγήσει μερικούς ανθρώπους σε υποκειμενικές εκφράσεις πανικού ή ακόμη κι επιθετικών συμπεριφορών. Οι δραστικές αλλαγές στην καθημερινότητα δεν είναι το ίδιο διαχειρίσιμες για όλους. Μερικοί μπορεί να παρουσιάσουν προβλήματα ύπνου, διαταραχές της διάθεσης ή ακόμη και κρίσεις πανικού.
Σ’αυτήν την περίπτωση, μην διστάσετε να καλέσετε μια δωρεάν γραμμή στήριξης. Θα θέλαμε σ’αυτό το σημείο να σας συστήσουμε 3 αριθμούς που μπορεί να χρειαστεί να σημειώσετε κάπου: το 106 αν μιλάτε ολλανδικά, το 107 αν μιλάτε γαλλικά και στα αγγλικά την γραμμή του CHS στον αριθμό 02/648.40.14

Είναι αλήθεια ότι μπορεί να συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε δυσκολίες σε σχέση με αυτήν την ασθένεια στους προσεχής μήνες, αλλά το να προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα υγείας που δεν έχουμε μόνο συναίσθημα ανημποριάς μπορεί να μας φέρει. Αν αδράξετε τις ευκαιρίες γύρω σας, αυτή η περίοδος μπορεί να μην είναι μόνο δυσάρεστη, μπορεί να είναι δημιουργική κι ευχάριστη. Ίσως ακόμη και μια ευκαιρία να αναθεωρήσετε τις συνήθειές σας και να αφεθείτε στην χαρά της ενδοσκόπησης. Μείνετε μέσα, παραμείνετε ψύχραιμοι και διασκεδάστε.

 

Αλέξανδρος Αγγέλου
Ψυχολόγος ειδικευμένος στην γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία

Σίλια Χριστοδούλου
Κλινική ψυχολόγος-ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια

Δεν υπάρχουν σχόλια για το άρθρο "Κορωνοϊός versus Χαρτί υγείας: οι ειδικοί αναλύουν"

    Αφήστε το σχόλιο σας


    *