Γιατί η 8η Μαΐου δεν είναι πια αργία στο Βέλγιο; Θα μπορούσε να αλλάξει;

Η 8η Μαΐου είναι αργία σε πολλές χώρες, ιδιαίτερα στη Γαλλία. Πρόκειται για τον εορτασμό της συνθηκολόγησης της ναζιστικής Γερμανίας το 1945, άρα με απλά λόγια του τέλους του Β” Παγκοσμίου Πολέμου. Στο Βέλγιο εορταζόταν επίσης αυτή η «Ημέρα της Νίκης», όπως είναι ευρέως γνωστή. Ωστόσο, το 1983, το κράτος αποφάσισε να καταργήσει αυτήν την εθνική εορτή. Σαράντα χρόνια μετά, η απόφαση αυτή εξακολουθεί να συζητιέται. Μια συλλογικότητα που ονομάζεται «Συνασπισμός 8 Μαΐου» ζητά την επαναφορά της γιορτής, με ορισμένα κόμματα να φαίνονται έτοιμα να κινηθούν προς την ίδια κατεύθυνση. Τα πρώτα βήματα έχουν ήδη γίνει για να επιστρέψουμε στην κατάσταση ante quem, αλλά το έργο τείνει πλέον να λιμνάζει.

Μια εγκατάλειψη της ιδέας που συνδέεται με το πλαίσιο

Συνολικά, εκτός από την πρώην ΕΣΣΔ, η Ημέρα της Νίκης είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από τη ναζιστική κατοχή κατά τη διάρκεια του πολέμου. Γιορτάζεται στη Γαλλία, την Τσεχία, την Πολωνία και ακόμη και την Ολλανδία (αν και οι Ολλανδοί έχουν μεταφέρει την ημερομηνία στις 5 Μαΐου). Το Βέλγιο ακολούθησε αρχικά το παράδειγμα μετά τη σύγκρουση, αλλά αυτό άρχισε να αλλάζει το 1974. Εκείνη τη χρονιά, το βελγικό κράτος περιόρισε τον αριθμό των επίσημων αργιών σε δέκα ετησίως και το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας απέσυρε την 8η Μαΐου από τα σχολεία. Εννέα χρόνια αργότερα, η ημέρα αυτή καταργήθηκε οριστικά σαν αργία και σε εθνικό επίπεδο.

Το Cegesoma (Το Κέντρο Μελέτης και Τεκμηρίωσης για τον Πόλεμο και τη Σύγχρονη Κοινωνία), διευκρινίζει ότι οι εκδηλώσεις μνήμης για το τέλος του Β” Παγκοσμίου Πολέμου δεν ήταν ποτέ τόσο σημαντικές όσο αυτές της 11ης Νοεμβρίου. Αυτό μπορεί να έπαιξε ρόλο στην εγκατάλειψη αυτής της ημερομηνίας. «Αν η αφαίρεση της 8ης Μαΐου ως αργία σίγουρα πυροδότησε κάποιες διαμαρτυρίες από πατριωτικούς συλλόγους, πρέπει να σημειωθεί ότι δεν προκάλεσε πολύ θόρυβο», σημειώνει το κέντρο μελέτης. Σύμφωνα με την Catherine Lanneau, καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης, η εγκατάλειψη αυτής της αργίας στη χώρα θα μπορούσε επίσης να επηρεάστηκε από το γεγονός ότι «με την πάροδο του χρόνου, έχουμε ευνοήσει τη λογική της ευρωπαϊκής οικοδόμησης και συμφιλίωσης, που ίσως έβαλε ένα φρένο στις εορταστικές εκδηλώσεις της 8ης Μαΐου.

Όταν η Γαλλία τράβηξε τη γραμμή 

Η ιστορικός εξηγεί ότι μια χώρα όπως η Γαλλία είχε ένα επιπλέον κίνητρο για να κρατήσει αυτή την ημέρα αργίας: Η 8η Μαΐου 1945 σηματοδοτεί τη στιγμή που η Γαλλία ανέκτησε συμβολικά την «αύρα της μεγάλης δύναμης». Σίγουρα, αλλά μάλλον θα έπαιζε μόνο συμπληρωματικό ρόλο. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η 8η Μαΐου καταργήθηκε για πρώτη φορά… στη Γαλλία! Το 1959, ο Ντε Γκωλ, που πρόσφατα ήρθε στην εξουσία μετά την ίδρυση της Πέμπτης Δημοκρατίας, εξαφάνισε εντελώς αυτή τη δημόσια αργία. Και μόλις το 1981 επανήλθε σαν εθνική εορτή στη Γαλλία, αφού ανέλαβε πρόεδρος ο Φρανσουά Μιτεράν.

Το Cegesoma υπενθυμίζει ότι για τον στρατηγό, «πρόκειται για μείωση του αριθμού των επίσημων αργιών», κάτι που επιβεβαιώνει ο ιστορικός André Kaspi στη Le Parisien. Αυτό θα ήταν ένα κοινό σημείο μεταξύ της καταστολής της 8ης Μαΐου στο Βέλγιο και στη Γαλλία. Αλλά «στην πραγματικότητα ήταν και μια πολιτική χειρονομία: η μεγάλη στιγμή ήταν πολύ περισσότερο η απελευθέρωση του Παρισιού παρά η συμμαχική νίκη του Μαΐου 1945 και είχε έρθει η ώρα της γαλλογερμανικής συμφιλίωσης», επισημαίνει το Κέντρο Μελέτης.

Σύντομα στις 8 Μαΐου θα είναι άλλη μια αργία στο Βέλγιο;

Ωστόσο, το γαλλικό παράδειγμα δείχνει ότι ένα βήμα προς τα πίσω είναι δυνατό. Το 1981, ο εισηγητής του νόμου στην Εθνοσυνέλευση, ο σοσιαλιστής Alain Hautecœur, είδε σε αυτή την επαναφορά ένα εργαλείο με «παιδαγωγική αξία» μπροστά στην αναζωπύρωση της ακροδεξιάς. Αυτό το ίδιο επιχείρημα επανέρχεται σήμερα στο Βέλγιο στα στόματα όσων θέλουν να πράξουν το ίδιο. Αυτή είναι η βάση πολλών συνδικάτων, οργανώσεων και ιστορικών (FGTB, CSC, Human Rights League κ.λπ.) που ενώνονται στο πλαίσιο του Συνασπισμού της 8ης Μαΐου, που σημειώνει ότι «σήμερα, η ακροδεξιά επιστρέφει, πρώτα με παντόφλες, μετά με τις μπότες της». «Ας κάνουμε ξανά αργία την 8η Μαΐου, για να θυμόμαστε και να παραμένουμε σε εγρήγορση», διακηρύσσουν.

Αυτό το κάλεσμα είχε κάποια απήχηση στην πολιτική αρένα από τότε που οι γραμμές έχουν αρχίσει να κινούνται. Τον Μάιο του 2022, το PTB υπέβαλε νομοθετική πρόταση για να ικανοποιήσει αυτό το αίτημα. Το 2022, το PS και το Vooruit έκαναν το ίδιο, αν και εδώ με τον αστερίσκο η 8η Μαΐου να εορτάζεται μόνο μία φορά κάθε πέντε χρόνια. «Αυτό μας φαίνεται απαραίτητο για να διατηρήσουμε τη μνήμη των θυμάτων και να πούμε «ποτέ ξανά»», αναφέρει το κείμενο που κατατέθηκε στο Επιμελητήριο.

Προς το παρόν, η Βουλή δεν έχει προχωρήσει παραπέρα, το έργο αυτό δεν εμφανίζεται στην κυβερνητική συμφωνία. Ο Vivaldi, ωστόσο, ο κυβερνητικός συνασπισμός δηλαδή, αφήνει τις ομοσπονδιακές οντότητες ελεύθερες να νομοθετήσουν για το θέμα. Αυτό επέτρεψε στην περιφέρεια των Βρυξελλών να καθιερώσει εκ νέου μια ημέρα αργίας στις 8 Μαΐου, η οποία αντιστοιχεί επίσης στην Ημέρα της Ίριδας, την Fête de l’Iris. Από την πλευρά της Βαλλονίας, υπάρχει δισταγμός. Πρέπει να φτιαχτεί μια αργία στις 8 Μαΐου ή μάλλον στις 27 Σεπτεμβρίου, δηλαδή στον εορτασμό της Ομοσπονδίας Βαλλονίας-Βρυξελλών; Προς το παρόν, οι αρχές δεν έχουν αποφασίσει, ειδικά σε ένα πλαίσιο που δεν βοηθά να περάσει στους εργοδότες η ιδέα μιας ακόμα αργίας.

Ζήτημα μνήμης

Για τον συγγραφέα Tom Lanoye, έναν από τους πιο διαβασμένους και βραβευμένους ολλανδόφωνους συγγραφείς, υπάρχει ωστόσο επιτακτική ανάγκη να γίνει η 8η Μαΐου ένα «φεστιβάλ δημοκρατίας», δεδομένης της ανόδου της ακροδεξιάς. «Δεν είναι μόνο η Φλάνδρα, είναι η Ευρώπη», λέει, σχολιάζοντας το ζήτημα. «Αν δούμε στην Ιταλία, στην Πολωνία, η ακροδεξιά οργανώνεται. Όταν κοιτάμε τι κάνει ο Όρμπαν… Από την πλευρά μου, μιλώντας και ως ομοφυλόφιλος… Δεν είναι φυσιολογικό να πιστεύουμε ότι οι ελευθερίες που έχουμε , τις έχουμε για πάντα. Πρέπει να γιορτάζουμε τη δημοκρατία και να λέμε στους νέους γιατί είναι τόσο σημαντική».

Το Cegesoma, από την πλευρά του, κάνει μια έκκληση πιο εστιασμένη στο καθήκον της μνήμης. «Αργία ή όχι, ας ρίξουμε μια σημαδούρα στη θάλασσα», είπε. «Ας φανταστούμε μια 8η Μαΐου που θα ποτίζει το βαθύ νόημα της δημοκρατίας, που θα αντικατοπτρίζει τη σχέση μας με το παρελθόν και θα θέτει πραγματικά ερωτήματα και μια κριτική ματιά σε αυτά τα χρόνια του πολέμου, όχι μόνο σε επιστημονικές δημοσιεύσεις αλλά και σε κοινωνικές συζητήσεις: όχι μόνο ευλογώντας το παρελθόν, αλλά κάνοντάς το ένα έργο δημόσιας ιστορίας για, από και με όλη την κοινωνία των πολιτών».