Γιατί η 8η Μαΐου δεν είναι δημόσια αργία στο Βέλγιο και η επετειακή Ημέρα της Ευρώπης

Η 8η Μαΐου 1945 αποτελεί μια από τις σημαντικότερες ημερομηνίες στην παγκόσμια ιστορία, καθώς σηματοδοτεί το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, με την υπογραφή του γερμανικού συμφώνου παράδοσης, γεγονός που συνέβη την Τρίτη 8 Μαΐου 1945.

Η ημέρα είναι γνωστή ως Ημέρα Νίκης στην Ευρώπη (Victory in Europe Day), ή απλώς V-E Day. Ωστόσο σε αρκετές χώρες γιορτάζεται την 9η Μαΐου λόγω του ότι η γερμανική παράδοση έγινε τη νύχτα της 8ης Μαΐου με αποτέλεσμα αφενός η είδηση να μεταδοθεί την επομένη,  αφετέρου στη Μόσχα ήταν ήδη περασμένα μεσάνυχτα και ξημέρωνε η 9η Μαΐου.

Ως εκ τούτου, η 8η Μαΐου θεωρείται δημόσια αργία – έχοντας τον χαρακτήρα εθνικής επετείου – σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγμα στη Γαλλία, την Μεγάλη Βρετανία, την Πολωνία, την Αυστρία κλπ. Το Βέλγιο ωστόσο δεν τιμά την εν λόγω μέρα, δίνοντας μεγαλύτερη σημασία στην 11η Νοεμβρίου, η οποία είναι η ημέρα που υπογράφηκε η Ανακωχή του 1918 που τερμάτισε τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο.

Δεν ίσχυε όμως πάντα αυτό. Μέχρι το 1974, το Βέλγιο γιόρταζε κανονικά την 8η Μαΐου. Έκτοτε όμως, η μνήμη των πεσόντων τόσο του Α” Παγκοσμίου Πολέμου όσο και του Β” ΠΠ, γίνονται την 11η Νοεμβρίου, ημέρα που στο Βέλγιο είναι δημόσια αργία και πραγματοποιούνται οι τελετές μνήμης στη Στήλη του Κογκρέσου, παρουσία του Βασιλιά και τιμητικού αγήματος.

Ο λόγος που υπάρχουν αποκλίσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη όσον αφορά την αναγνώριση της 8ης Μαΐου συχνά καταλήγει σε απλά οικονομικά ζητήματα.

«Ο Μάιος είχε πολλές ημέρες αργίας και ως αποτέλεσμα, η οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνεται απότομα», σχολιάζει ο Guy Zélis, ομότιμος καθηγητής ιστορίας στο UCLouvain.

«Οι οικονομολόγοι επεσήμαναν ότι, σε ορισμένες χώρες που η 8 Μαΐου έπαψε να είναι αργία, το ΑΕΠ αυξήθηκε από τη μια χρονιά στην άλλη, μετά την κατάργηση της αργίας. Ο λόγος συνδέεται επίσης με τη διαφορά στον εορτασμό στις διάφορες χώρες: είναι 8 Μαΐου στη Γαλλία, 9 Μαΐου στη Ρωσία, 5 Μαΐου στις Κάτω Χώρες, για παράδειγμα, επειδή τα εδάφη δεν απελευθερώθηκαν ταυτόχρονα. Έτσι, τελικά, δεν έχουμε έναν κοινό ευρωπαϊκό εορτασμό την ίδια ημέρα».

Το Βέλγιο απελευθερώθηκε από τους Ναζί το φθινόπωρο του 1944, καθιστώντας τον φθινοπωρινό εορτασμό του τέλους του Α” Παγκοσμίου Πολέμου πιο κοντά σε αυτή την περίσταση.

«Πρέπει να θυμόμαστε ότι το Βέλγιο απελευθερώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1944 και αυτή η στιγμή απελευθέρωσης αναμφίβολα άφησε μεγαλύτερη εντύπωση στο μυαλό μας», δήλωσε η Catherine Lanneau, καθηγήτρια ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης.

«Για τους Γάλλους, η 8η Μαΐου παραμένει μια σημαντική στιγμή μνήμης, εορτασμού αυτής της νίκης επί του Ναζισμού, επειδή δεν ήταν καθόλου βέβαιο ότι η Γαλλία θα ανακτούσε την αύρα της και τη θέση της ως μεγάλη δύναμη. Υπάρχει λοιπόν μια πολύ ιδιαίτερη εμπειρία που μπορεί επίσης να εξηγήσει τη σημασία που διατηρεί αυτή η ημέρα για τους γείτονές μας».

Στο Βέλγιο, οι τελετές μνήμης που διοργανώνονται στις 8 Μαΐου είναι λιγότερο σημαντικές από τις αντίστοιχες της 11ης Νοεμβρίου, η οποία – όπως ήδη είπαμε- παραμένει δημόσια αργία.

«Με την πάροδο του χρόνου, η εστίαση έχει επίσης μετατοπιστεί στη λογική της ευρωπαϊκής οικοδόμησης και συμφιλίωσης, η οποία ίσως έχει επιβραδύνει τους εορτασμούς της 8ης Μαΐου», συμφωνούν οι δύο ιστορικοί.

Είναι γεγονός πως μια πολύ κοντινή ημερομηνία, η 9η Μαΐου, έχει θεσπιστεί (από το 1985) ως Ημέρα της Ευρώπης, και έκτοτε γιορτάζεται με διάφορους τρόπους σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν και σε καμία δεν θεωρείται επίσημη αργία. Η 9η Μαΐου επελέγη σε ανάμνηση της Διακήρυξης Σουμάν (Schuman Declaration), που εκφωνήθηκε στις 9 Μαΐου 1950 από τον τότε Γάλλο Υπουργό Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν. Η πρότασή του θεωρείται το θεμέλιο της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς προέβλεπε τη δημιουργία μιας κοινής αρχής για την παραγωγή άνθρακα και χάλυβα — που οδήγησε τελικά στην ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (και προάγγελο της σημερινής ΕΕ).

Φέτος μάλιστα, το 2025, η Ημέρα της Ευρώπης αποτελεί μια ξεχωριστή περίσταση, καθώς γιορτάζονται τα 75 χρόνια από τη διακήρυξη Σουμάν, με τις επετειακές εκδηλώσεις να έχουν τον πρώτο λόγο τόσο στο Βέλγιο, τη Γαλλία και το Λουξεμβούργο (έδρα των περισσοτέρων ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων), αλλά και στα κράτη-μέλη της ΕΕ. Μπορείτε να δείτε αναλυτικά τις εκδηλώσεις, εδώ.