Γιάννης Οικονομίδης: Tρεις συναντήσεις με το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, «Τα τέσσερα Πόδια του Τραπεζιού»

Συντάκτης:

Τρεις συναντήσεις με το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Τα τέσσερα Πόδια του Τραπεζιού».

Γράφει ο Γιάννης Οικονομίδης

Το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού» με επισκέφτηκε ή το επισκέφτηκα τρεις φορές μέχρι τώρα. Μία σαν θεατής όταν πρωτοανέβηκε το 1978 από το Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, μία σαν σκηνοθέτης όταν παρουσιάστηκε το 1991 από το Ελληνικό Θεατρικό Εργαστήρι στις Βρυξέλλες και πρόσφατα σαν τιμώμενο πρόσωπο όταν παρουσιάστηκε από την θεατρική ομάδα των Βρυξελλών ΘΕΣΠΙΣ σε σκηνοθεσία Αριστείδη Λαυρέντζου.

Ομολογώ πως και τις τρεις φορές το απόλαυσα. Την πρώτη φορά, η διεισδυτική ματιά του Καμπανέλλη, επιχειρούσε μια ανατομία των μετασχηματισμών της Ελλαδικής καθεστηκυίας τάξης και του κεφαλαίου. Η Ελλάδα έβγαινε από τις «αυλές των θαυμάτων» και έμπαινε στην εποχή των εργολάβων και των αντιπαροχών. Εδώ έχουμε μια περιγραφή της ανόδου του Ελληνικού Κεφαλαίου και του Αστισμού με μέσα που παραπέμπουν στον επαρχιωτισμό και την αγροτική οικονομία. Το έργο όμως είχε μία δυναμική που ίσως δεν το φαντάστηκαν οι θεατές του 1978.

Όταν το έπιασα στο χέρι μου, το 1991, με την παρότρυνση του ίδιου του Καμπανέλλη, η δυναμική αυτή φάνηκε χωρίς αμφιβολίες και ενδοιασμούς. Η Ελλάδα προχωρούσε, είχε γίνει Μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι οικονομικοί παράγοντες απολάμβαναν τους μηχανισμούς των Ευρωπαϊκών οργάνων. Παράλληλα είχαν γίνει σημαντικές πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές μέσα στη χώρα, αλλά και γύρω μας ο κόσμος άλλαζε με την «Πτώση του Τείχους». Επιβίωνε, λοιπόν, ένα παγκόσμιο οικονομικό μοντέλο, χωρίς αντίπαλο δέος και με μία ανεξέλεγκτη παγκόσμια διαχειριστική ικανότητα. Με ποιο διαχειριστικό εργαλείο; Τη σανίδα νεκροκρέβατο, τον μισοπεθαμένο «μπαμπά» και τέσσερα ετοιμόρροπα πόδια!

Σήμερα, 45 χρόνια μετά από το πρώτο του ανέβασμα και 32 χρόνια από το ανέβασμα των Βρυξελλών και με μια Ελλάδα, μια Ευρώπη και μια ολόκληρη Υφήλιο να αλλάζει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, το έργο διατηρεί τη δυναμική του και τη διαχρονικότητά του. Ο κόσμος αλλάζει. Παγκοσμιοποίηση, σύγχρονη τεχνολογία, δημογραφικές και κλιματολογικές προκλήσεις, σέρνουν τον χορό αναμένοντας σημαντικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Το μισοπεθαμένο, όμως, μοντέλο είναι εκεί. Αντί να εκσυγχρονίζεται, ανασκαλεύει παλιά τερτίπια: πολέμους, κρίσεις, επιδημίες, επικοινωνιακές Οργουελικές τακτικές κλπ.

Οι σύγχρονες συνιστώσες πέρασαν στη νέα αυτή προσέγγιση και διδαχή από τον Αριστείδη Λαυρέντζο και την Ομάδα του, στο διαχρονικό αυτό έργο. Τα «Τέσσερα πόδια…» όσο θα παίζονται στο μέλλον θα δείχνουν την διορατικότητα του Καμπανέλλη να πάρει ένα Ελληνικό έργο με κάποια διακριτά ρωμαίικα στοιχεία και να το εκτινάξει στο αδιασαφήνιστο παγκόσμιο μέλλον.

Είμαι ευγνώμων που συνάντησα αυτό το σπουδαίο έργο τρεις φορές στη ζωή μου. Αυτή η τρίτη με συγκινεί ακόμα περισσότερο. Βρέθηκα να τιμώμαι από φίλους του θεατρικού χώρου εν μέσω του Ιάκωβου Καμπανέλλη – του μεγίστου των θεατρικών μας συγγραφέων – και του ηθοποιού του Θεάτρου Τέχνης, Βάσου Ανδρονίδη, ο οποίος μάλιστα συμμετείχε στην παράσταση του 1978.

Η παράσταση του 1991 σηματοδοτούσε την είσοδο του Καμπανέλλη στις δραματολογικές επιλογές των θεατρικών ομάδων των Βρυξελλών. Δέκα έργα του έχουν παρουσιαστεί μέχρι σήμερα. Επίσης σηματοδοτούσε την έναρξη της ποικιλομορφίας στο φαινόμενο που λέγεται «κοινοτικό, εθελοντικό, ομογενειακό, ερασιτεχνικό (με την έννοια του ερωτισμού για την τέχνη) θεάτρου στις Βρυξέλλες. Οι οκτώ και βάλε ομάδες είναι πλούτος ιδεών και αισθητικών τάσεων. Η ποικιλομορφία στη φύση είναι πλούτος για την αντοχή στα μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα. Είναι αρματωσιά για την επερχόμενη εξέλιξη. Έτσι και το θέατρο που είναι ένας ζωντανός οργανισμός χρειάζεται την ποικιλομορφία και την ανανέωση για την επιβίωση του στα μικρο- και μακρο- μεταβαλλόμενα κοινωνικά περιβάλλοντα.

Αναμένω (μειδιώντας) την τέταρτη συνάντηση με «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού». Αναρωτιέμαι πώς θα είναι τότε ο κόσμος μας και τι θα γράφουμε στα εκάστοτε «Newsville» του μέλλοντος μας;