ΦΙΛΑΡΕΤΗ ΚΟΜΝΗΝΟΥ: «Ο “Αρίστος” μέσα μου θα καταχωρηθεί ως μία από τις πιο ευτυχισμένες και επιτυχημένες περιόδους της θεατρικής μου ζωής»

Συντάκτης:
Εκτυπώστε το άρθρο

Του Κωνσταντίνου Τσακαλάκη

«Με παρέσυρες! Μάλλον είπα πολλά!» μου είπε γελώντας μόλις σταμάτησα την ηχογράφηση και για μένα αυτή της η ατάκα, ο χρόνος που μου αφιέρωσε και το υλικό που τόσο γενναιόδωρα μου έδωσε, ήταν μια σημαντική προσωπική κατάκτηση, αν και ομολογώ πως θα ήθελα κι άλλα από εκείνα τα «πολλά» της. Η κυρία Φιλαρέτη Κομνηνού, μία εκ των πολυτιμότερων ηθοποιών της γενιάς της με πολύ βαριά πατημασιά στο ιερό σανίδι της Τέχνης του κρατικού, του εθνικού αλλά και του ελεύθερου θεάτρου, – ως διαπρεπής θιασώτριά Της – έχει ήδη αναμετρηθεί επάξια με τους πιο εμβληματικούς ρόλους της παγκόσμιας δραματουργίας, εξυψωνόμενη δικαίως έτσι στην κορωνίδα της καλλιτεχνικής της πορείας, όντας πάντοτε απαρέγκλιτα και λυσιτελώς επιλεκτική, χωρίς μεσοβέζικους επαγγελματικούς συμβιβασμούς, και παραμένοντας ταυτόχρονα γοητευτικά προσγειωμένη και η επιτομή μιας δυσεύρετης και επιβλητικής ευγένειας, μεστότητας και διακριτικότητας. Αυτή λοιπόν την σπάνια αβρότητα και προσήνειά της τη διαπίστωσα και στην προ ημερών συνάντησή μας με αφορμή το πολυαναμενόμενο ανέβασμα της βραβευμένης παράστασης «Αρίστος» του Γιώργου Παπαγεωργίου στις Βρυξέλλες, στο θέατρο W:Halll την Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου, από την εταιρεία PremierAct του Χρήστου Παναγιωτακόπουλου, υπό την αιγίδα και την αμέριστη αρωγή της Ευρωομάδας της Αριστεράς / The left, με τη συμβολή μάλιστα του Ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ Κώστα Αρβανίτη. 

afisa αριστος

Ο Αρίστος έκανε έναν εξαιρετικά επιτυχημένο θεατρικό κύκλο, ο οποίος κλείνει και επίσημα με τελευταίο σταθμό τις Βρυξέλλες. Θα ήθελα να μου πείτε δύο λόγια για την παράσταση καθώς και ποιο είναι το αποτύπωμα που σας άφησε η πρωταγωνιστική συμμετοχή σας σε αυτό το καλλιτεχνικό εγχείρημα.

Ο «Αρίστος», αυτή η σπουδαία παράσταση, που είναι βασισμένη στο – βραβευμένο με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος – βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη, «Ο γύρος του θανάτου», σε σκηνοθεσία του πολυτάλαντου Γιώργου Παπαγεωργίου, παίζεται εδώ και πέντε χρόνια σε διαφορετικά θέατρα και σε διαφορετικές πόλεις. Μάλιστα, έχουμε κάνει περιοδεία και στη Βόρεια Ελλάδα και έχουμε παίξει μέχρι και στις φυλακές του Γεντί Κουλέ, εκεί όπου ήταν φυλακισμένος ο Αριστείδης Παγκρατίδης το 1968, λίγο πριν την εκτέλεσή του. Το έργο αυτό, που έχει ως κεντρικό θέμα τη ζωή του φερόμενου ως «Δράκου του Σέιχ Σου», έχει ταξιδέψει σε πολύ διαφορετικούς χώρους και για κάποιο λόγο μου αρέσει που το φινάλε μας θα γίνει στις Βρυξέλλες, για να γνωρίσουν και έξω από τα σύνορα της Ελλάδας την ιστορία αυτή μέσα από την παράστασή μας, μια παράσταση που το καλλιτεχνικό της αποτέλεσμα έχει πάρει διθυραμβικές κριτικές. Έχει μια δύναμη το ίδιο το κείμενο αλλά και οι ρόλοι και – πιο συγκεκριμένα – αυτοί που βιώνω εγώ ως μάνα του Αρίστου και ως Σίλβα, μία τραγουδιάρα που διατηρούσε σχέση με τον Αρίστο για ένα διάστημα. Αυτό το αίσθημα της αδικίας και του θυμού για το άδικο απέναντι στον καταδικασθέντα Αριστείδη δεν μπορεί να αποτυπωθεί με λέξεις. Κάθε φορά, όταν έρχεται η στιγμή να παίξω αυτή την παράσταση, νιώθω υπέροχα. Είναι ένα θεατρικό γλέντι! Και γι’ αυτό ευθύνονται φυσικά και οι αξιόλογοι και ταλαντούχοι συνάδελφοί μου, ο Γιάννης Λεάκος, ο Ιωάννης Αθανασόπουλος και ο Γιώργος Δούσος, ο μουσικός μας ζωντανά επί σκηνής. Είμαστε ένα πολύ δεμένο παρεάκι και η ανταλλαγή της ενέργειάς μου με αυτή της νεότερης γενιάς ηθοποιών και καλλιτεχνών για εμένα είναι μοναδική. Ομολογώ ότι θα μου λείψει πολύ, όταν θα τελειώσει στις Βρυξέλλες, ο «Αρίστος». Μέσα μου θα καταχωρηθεί ως μία από τις πιο ευτυχισμένες και επιτυχημένες περιόδους της θεατρικής μου ζωής και φυσικά νιώθω και εξαιρετικά περήφανη που την παράσταση αυτή την έχει σκηνοθετήσει ο γιός μου.

Ποια θεωρείτε, λοιπόν, ότι είναι τα συστατικά στοιχεία αυτής της σαρωτικής επιτυχίας;

Αφενός είναι η πραγματική ιστορία ενός σκανδάλου, αφού – σύμφωνα με τις έρευνες – θεωρείται ότι έγινε μια δικαστική πλάνη και καταδικάστηκε σε εκτέλεση άδικα ένα αγόρι, που φορτώθηκε εγκλήματα που δεν είχε διαπράξει, όπως φαίνεται. Αφετέρου βέβαια είναι και μια παράσταση που το καλλιτεχνικό της επίπεδο, οι ερμηνείες και η σκηνοθεσία έχουν καταφέρει να συγκινήσουν και να προσελκύσουν πάρα πολλούς θεατές διαφόρων ηλικιών. Αυτή την επιτυχία εξάλλου την αποδεικνύουν αντικειμενικά και τα νούμερα εδώ και πέντε ολόκληρα χρόνια μετά από τα τόσα διαδοχικά sold out. Έχει αγαπηθεί πολύ από τον κόσμο και δεν υπάρχει μεγαλύτερη επιβράβευση απ’ αυτό για έναν καλλιτέχνη!

Βλέποντας λοιπόν το επάγγελμά σας από την πλευρά του λειτουργήματος και κρίνοντας φυσικά από την εμπειρία σας, πόσο δεκτικό τελικά είναι σήμερα το κοινό σε τέτοιου υψηλού επιπέδου ερεθίσματα και προβληματισμούς και από τι θεωρείτε ότι εξαρτάται αυτό; 

Όσον αφορά στον προβληματισμό, δεν στερείται ούτε ο κινηματογράφος, ούτε η τηλεόραση, ούτε το θέατρο. Δεν μπορώ να θεωρήσω ότι το στοιχείο αυτό υπάρχει μόνο στις θεατρικές παραστάσεις και όχι σε άλλες μορφές Τέχνης. Η Τέχνη γενικότερα, πέρα από αυτήν που εγώ γνωρίζω και τόσα χρόνια υπηρετώ, μπορεί να φέρει ερεθίσματα από την εκάστοτε εποχή, γεγονός που αποτυπώνεται και στη ζωγραφική και στη μουσική και φυσικά έχουμε υποκλιθεί μπροστά σε τέτοια έργα τέχνης. Την τελευταία δεκαετία βέβαια ο πλανήτης ολόκληρος κι εμείς έχουμε περάσει τα μύρια όσα και προσπαθούμε να ορθοποδήσουμε. Κι εκεί που πάμε να αποχαιρετήσουμε τη μία συμφορά έρχεται καινούργια. Ταρακουνηθήκαμε συθέμελα εδώ και δύο χρόνια με την πανδημία και – εκεί που κάπου πάει να κλείσει αυτός ο κύκλος – προοιωνίζεται ένας χειμώνας εξαιρετικά δυσοίωνος. Γι’ αυτό και πλέον θεωρώ πως η Τέχνη έχει γίνει το καταφύγιο, η διέξοδος και η παρηγοριά στη ζωή μας που έχει πια πολλή σκιά, πολύ βάρος, πολλή στεναχώρια. Ο κόσμος δε σημαίνει ότι, επειδή περνάει αυτά που περνάει, έχει ανάγκη μόνο την ελαφράδα και την διασκέδαση. Ίσα ίσα όλοι έχουμε ανάγκη μέσα στην όλη μας αγωνία να συγκινηθούμε βαθιά. Εξάλλου η ίδια η ιστορία μάς έχει περίτρανα αποδείξει πως τα ίδια έχουν περάσει γενιές και γενιές πριν από εμάς. Γινόμαστε βέβαια καθημερινά μάρτυρες μεγάλων αδικιών και διαπιστώνουμε πως οι άνθρωποι δεν έχουν μάθει και δεν έχουν αλλάξει πορεία και συμπεριφορά. Δε μπορώ όμως να διανοηθώ ότι, επειδή περνάμε μία δυσάρεστη καθημερινότητα, θα θέλουμε να βλέπουμε μόνο διασκεδαστικά θεάματα και ότι η Τέχνη θα εξισώνεται μόνο με τη διασκέδαση. Η Τέχνη διαχρονικά ψυχαγωγεί και αφυπνίζει. Την έχουμε ανάγκη.

Ένα από τα διαχρονικά και επίκαιρα θέματα λοιπόν που πραγματεύεται η ιστορία του Αρίστου είναι και εκείνο των βιασμών. Ποια η θέση της εποχής εκείνης απέναντι σε τέτοιες αποτρόπαιες συμπεριφορές;

Ο Αρίστος ναι μεν καταδικάστηκε και εκτελέστηκε κατηγορούμενος για τα εγκλήματα στο δάσος του Σέιχ Σου, αλλά ήταν ένα χαμίνι, ένα παιδί του δρόμου, και αυτό υπάρχει και σε μαρτυρίες αλλά και σε επίσημα έγγραφα. Όταν τον συνέλαβαν πήγαν μάρτυρες και υπάρχουν σε δικαστικά έγγραφα οι ανακρίσεις που γίνανε σε γνωστούς παιδεραστές της Θεσσαλονίκης, που δηλώνανε ευθαρσώς και ενυπόγραφα ότι, όταν ο Αριστείδης Παγκρατίδης ήταν δέκα χρονών, ασέλγησαν πάνω σ’ αυτό το μικρό τότε παιδί δίνοντάς του να φάει ένα πιάτο φασολάδα ή δίνοντάς του ένα αμελητέο χρηματικό αντίτιμο. Το παιδί αυτό ήτανε πάμφτωχο και φροντίζανε οι «κύριοι» αυτοί, που συχνάζανε συνήθως στο λιμάνι, να το ανταμείβουν έτσι ώστε να ικανοποιούν τις ανώμαλες ορέξεις τους. Η παιδεραστία, η οποία τόσο απροκάλυπτα συνέβαινε εκείνη την εποχή, ήταν ένα φαινόμενο το οποίο η τότε κοινωνία της Θεσσαλονίκης το ανεχόταν και δεν προβλεπόταν καμία ποινή. Οι δράστες τότε έκαναν το κέφι τους και, αν πήγαιναν μετά στον ανακριτή, ομολογούσαν και έφευγαν χωρίς να έχουν οι πράξεις τους κανένα τίμημα. Ο νόμος περί παιδεραστίας ευτυχώς πλέον έχει αλλάξει.

Ερχόμενοι πια στο σήμερα, όπου η αποκάλυψη, η στηλίτευση και οι προσπάθειες πάταξης παρόμοιων εγκληματικών φαινομένων βρίσκονται επιτέλους στο επίκεντρο του κοινωνικού και κρατικού ενδιαφέροντος – με τρανταχτά βέβαια παραδείγματα θυτών και θυμάτων και από τον καλλιτεχνικό κόσμο – πιστεύετε ότι έχει κηλιδωθεί ο χώρος της Τέχνης μετά από όλες τις σχετικές αποκαλύψεις;

Όλες αυτές οι αποκαλύψεις μπορεί να εντοπίστηκαν περισσότερο στον καλλιτεχνικό χώρο αλλά – πιστέψτε με! – δυστυχώς παρόμοια φαινόμενα συμβαίνουν κατά κόρον και σε άλλους χώρους. Είναι αφέλεια να πιστεύει κανείς ότι συμβαίνουν μόνο στον κόσμο των καλλιτεχνών, επειδή είθισται να λέγεται ότι είναι επιρρεπείς στα πάθη τους. Και πολύ χειρότερα συμβαίνουν σε άλλους χώρους και καλύπτονται μάλιστα κάτω από το κάλυμμα μιας σοβαροφάνειας και μιας επισημότητας. Σιγά σιγά όλα τα σκάνδαλα αρχίζουν να βγαίνουν στο φως και για ορισμένους – που αφελώς κάποιοι πίστεψαν στο λαϊκισμό τους – τελικά αποκαλύφθηκε ότι ήταν στημένες ολόκληρες κομπίνες πίσω από οικονομικά σκάνδαλα. Γεμίσαν οι υπόνομοι κι αρχίσαν να ξερνάνε πια! Ελπίζω να έρθει επιτέλους κάτι πιο καθαρό και πιο φωτεινό. Δεν είμαι βέβαια τόσο αισιόδοξη, γιατί είμαι αρκετά ρεαλίστρια και βλέπω ότι τα πράγματα – όσο κι αν θέλουμε ν’ αλλάξουν – δεν αλλάζουν, αλλά τουλάχιστον έχει γίνει σίγουρα μια εκκίνηση. Κάτι έχει ταρακουνηθεί και αυτό φάνηκε και από το κίνημα #metoo. 

IMG_5758

Μπορεί λοιπόν να υπάρξει έτσι σιγά σιγά μια ουσιαστική εξυγείανση ή κινήματα, όπως το #metoo που αναφέρατε, είναι απλώς μία μόδα και θα οδηγηθούμε πάλι αργά ή γρήγορα σε έναν φαύλο κύκλο;

Στο κίνημα #metoo σίγουρα μπορεί να έχουν συμβεί και κάποιες υπερβολές και κάποιοι κιόλας να το εκμεταλλεύτηκαν. Αυτό είναι αναπόφευκτο. Σε ένα κίνημα υπάρχουν πάντα παράπλευρες ιστορίες, αλλά στην βάση του όχι, δε θεωρώ ότι είναι απλώς μια μόδα. Ήταν η ανάγκη πια να ξεσπάσει όλο αυτό και να εξυγιανθούν επιτέλους στον κοινωνικό ιστό κάποια πράγματα που χρόνια τώρα –  με τη σιωπή και την ανοχή – συνέβαιναν. 

Εσείς είχατε υπάρξει ποτέ θύμα ή μάρτυρας κάποιου τέτοιου περιστατικού προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας;

Αυτό που έχω βιώσει εγώ ήταν πταίσμα, ειδικά μπροστά σε αυτά που βγήκαν και ακούσαμε μετέπειτα. Όταν ήμουν μικρή, στη δραματική σχολή ένας δάσκαλός μου ήθελε να με κάνει «δώρο» σε έναν πολύ γνωστό τότε πρωταγωνιστή και, όταν εγώ το αντιλήφθηκα και αντέδρασα, γύρισε και μου είπε πάρα πολύ κυνικά «Εσύ ταλέντο έχεις αλλά μυαλό δεν έχεις! Οπότε δε βλέπω να κάνεις τίποτα στο θέατρο.» Λίγο πολύ, λοιπόν, περνάει πάντα από δίπλα σου αυτή η βρώμα. Τώρα όμως έχουν αποκαλυφθεί τόσα πολλά που δεν τα ξέραμε και κάποια που ούτε καν μπορούσαμε να τα φανταστούμε. Ακούγαμε ενδεχομένως κάποιες φήμες, αλλά άλλο να τα ακούς και άλλο να βγαίνουν οι άνθρωποι που γίνονται αποδέκτες τους, έχοντας υποστεί τέτοιες κακοποιητικές συμπεριφορές, και να τα καταγγέλλουν δημόσια! Και επειδή πολλοί αναρωτιούνται γιατί δεν παίρναμε κάποια θέση… Όταν απλώς τυχαίνει να ακούς, χωρίς να έχεις αποδείξεις, δεν μπορείς να πάρεις θέση στη φήμη. Μόνο αυτός που το καταγγέλλει και το μηνύει μπορεί να προχωρήσει και να κινήσει τις διαδικασίες μηνύσεων και συλλήψεων.

Ζούμε σε μια εποχή που οι αξίες εκπίπτουν και το περί δικαίου αίσθημα βιώνει καθημερινά απανωτές απειλές. Τελικά οι αρμόδιες αρχές σήμερα αποδίδουν τα δίκαια ή μιλάμε πια για κατ” επίφαση δικαιοσύνη; Νιώθουν στις μέρες μας εντέλει οι πολίτες ασφαλείς; 

Θέλω να πιστεύω ότι αποδίδεται δικαιοσύνη στην Ελλάδα, αλλά καμιά φορά τα γεγονότα και οι αποφάσεις με αφήνουνε τουλάχιστον σε μια αμηχανία. Υποθέσεις πολύκροτες, όπως αυτές που μας έχουν απασχολήσει, δε νομίζω να ξεχαστούνε. Και την περίπτωση του Αριστείδη στη Θεσσαλονίκη ακόμα τη θυμούνται. Καμιά φορά κάνω και τεστ. Ρωτάω και σχεδόν όλοι την ξέρουνε την ιστορία. Αυτά μένουνε στη μνήμη των ανθρώπων. Όσο και να θέλουνε οι άνθρωποι να απαλύνουν κάποια συμβάντα και να τα βάλουν στο ντουλάπι της ιστορίας για να προχωρήσουνε, αυτά βαραίνουν σαν σκιά. Όμως, αυτό το κίνημα που εκδηλώνεται τώρα, με το ξεσκέπασμα κάποιων υποθέσεων, μόνο θετικά μπορούμε να το δούμε! Όλα αυτά γίνονταν και στο παρελθόν. Παραδείγματος χάριν, αιμομιξίες – ειδικά στην επαρχία και στην περιφέρεια – συνέβαιναν συχνά πίσω από τις κλειστές πόρτες μέσα στις οικογένειες, για τις οποίες βέβαια προς τα έξω όλα ήταν καλά, αφού είχαν βρει έναν τρόπο κοινωνικής συμπεριφοράς καλύπτοντας όλα τα κακώς κείμενα με σιωπή και συνενοχή. Τώρα τουλάχιστον – είτε φταίει το διαδίκτυο, είτε τα social – αρχίζουν και ανοίγουν τα στόματα και μιλάνε οι άνθρωποι! Τα τελευταία χρόνια αρκετοί είναι αυτοί που πήρανε την απόφαση να τραβήξουν το χαλί, κάτω από το οποίο κρύβονταν όλες αυτές οι παθογένειες. Παλιότερα υπήρχε μεγάλος φόβος ειδικά στους ανθρώπους που ζούσαν κάτω από καθεστώς τέτοιας καταπίεσης και κακοποίησης και έτσι χαραμίζονταν οι ζωές τους. Βέβαια, θα φανεί στο μέλλον ποια θα είναι τα αντανακλαστικά της κοινωνίας στην πορεία και ποια θα είναι τα αποτελέσματα.

Εν αντιθέσει με όλες αυτές τις σημερινές κοινωνικές ζυμώσεις και επιστρέφοντας πάλι στα της παράστασης, θα μπορούσε στην εποχή του «Αρίστου» να βρεθεί τελικά κάποια χρυσή τομή μεταξύ δικαίου και ηθικής και κατά πόσο εν τέλει ο θεατής θα βιώσει την κάθαρση μέσα από αυτή την αντιπαράθεση;

Η παράσταση αφορά σε ένα πραγματικό γεγονός, καθώς η εκτέλεση του Αρίστου ήταν η προτελευταία εκτέλεση που έγινε στην Ελλάδα. Η απόφαση της καταδίκης του ήταν κάτι τελεσίδικο. Αν ωστόσο γινόταν αναθεώρηση της δίκης, το πιο πιθανό θα ήταν να είχε αθωωθεί ο Αριστείδης Παγκρατίδης, γιατί ακόμα και ο εισαγγελέας είχε πει τότε: «Δε με πείθουν οι ενδείξεις. Δεν έχουμε αποδείξεις συγκεκριμένες». Μάλιστα οι ανακρίσεις και ο τρόπος που έγιναν ήταν λίγο ύποπτος γιατί ήταν κατευθυνόμενος, καθώς τότε ήταν πολλοί, εισαγγελείς και όσοι ήταν σε διοικητικές θέσεις, που είπαν πως έπαιρναν γραμμή άνωθεν να κλείσουν την υπόθεση αυτή του Παγκρατίδη και να βρεθεί ουσιαστικά ένα εξιλαστήριο θύμα για να καταλαγιάσει η οργή της κοινής γνώμης. Δεν μπορεί λοιπόν κανείς να φαντάζεται ή να ελπίζει ότι η δικαιοσύνη αλλά και η ηθική θα θριαμβεύσουν και ότι θα αποκατασταθεί το δίκαιο, γιατί εδώ λέμε ρεαλιστικά ότι ο άνθρωπος αυτός εκτελέστηκε μπροστά σε ένα απόσπασμα. Η ποινή της δημόσιας εκτέλεσης ήταν τελεσίδικη και δεν έδωσε τότε τα περιθώρια για να επανεξεταστεί η περίπτωση. Τώρα βέβαια, ερχόμαστε όλοι οι άνθρωποι της Τέχνης να κάνουμε – κατά κάποιον τρόπο – ένα μνημόσυνο και μέσα από παραστάσεις και ταινίες να δικαιωθεί τουλάχιστον η μνήμη αυτού του ανθρώπου, να αποκατασταθεί όσο γίνεται. 

Σχέση – σημείο αναφοράς του έργου αποτελεί εκείνη του γιού Αρίστου με τη μητέρα του, ενώ χαρακτηριστική μάλιστα είναι η φράση της τελευταίας: «Αν υπάρχει Θεός και μας βλέπει, ας αθωωθεί η μνήμη του». Ποια είναι η δική σας σχέση με το Θεό και με την ύστερη δικαίωση, την υστεροφημία;

Δεν έχω θέμα με την υστεροφημία. Δεν αισθάνομαι ότι με ενδιαφέρει τι θα γίνει αφού αποχωρήσω από τον μάταιο τούτο κόσμο, αφού πω το «άντε γεια!» (γέλια) Δε με ενδιαφέρει ίσως γιατί τα θέματα με την ματαιοδοξία μου τα έχω λύσει πολύ νωρίς και η σχέση μου με την ίδια τη ζωή κινείται σε άλλα επίπεδα. Δεν κάνω δηλαδή πράγματα για να με θυμούνται μετά. Αν εγώ δε μπορώ να τα χαρώ, να τα ακούσω και να τα απολαύσω, γιατί να με νοιάζει τι θα γίνει μετά; Για να γίνω πιο συγκεκριμένη, ας πούμε, ο «Αρίστος» τώρα είναι μια παράσταση που προσωπικά με συγκινεί πάρα πολύ, παρόλο που είμαι μια ηθοποιός που έχω ένα βαρύ βιογραφικό ρόλων. Κι αυτό φαίνεται και από το ότι – αν και γενικά είναι πολύ λογικό, όταν παίζεις μια παράσταση ένα χρόνο, να αρχίσεις σιγά σιγά να κουράζεσαι από την επανάληψη – εγώ δεν έχω αισθανθεί ούτε μια στιγμή σε αυτή την παράσταση ότι κουράστηκα, ότι εξαντλήθηκα, ότι βαρέθηκα να παίζω εδώ και αρκετά χρόνια πια το συγκεκριμένο έργο και σε διαφορετικά θέατρα.

Τη σκηνοθεσία μάλιστα της παράστασης υπογράφει ο γιος σας, ο οποίος διαγράφει ήδη τη δικιά του πορεία στα καλλιτεχνικά δρώμενα. Πώς βιώνετε αυτή την καλλιτεχνική σας συνύπαρξη από την αρχή της ως τώρα;

Ξέρω ότι ο Γιώργος, όταν πρωτοδιάβασε αυτό το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη, έπαθε σοκ και μου έλεγε: «Μάνα, θέλω ή να παίξω αυτόν τον ρόλο ή να γίνει ταινία». Έκανε διάφορα σενάρια. Ήθελε να πάρει και τα δικαιώματα του βιβλίου και, επειδή όλο αυτό καθυστερούσε αρκετά, από ένα σημείο και μετά τού είχε γίνει σχεδόν έμμονη ιδέα κι εγώ θαύμαζα αυτή την επιμονή του γιού μου! Παρόλα τα εμπόδια που συναντούσε, επανερχόταν στην ιδέα του και όλο αυτό τον είχε στοιχειώσει. Ίσως έπαιξε ρόλο και το ότι το σπίτι των παππούδων του ήταν στην Τούμπα και έπαιζε εκεί, στο σχολείο που πήγαινε ο Αριστείδης Παγκρατίδης, στην ίδια γειτονιά σχεδόν. Το ότι έκανε λοιπόν αυτή την παράσταση συνδέεται άρρηκτα και με μια προσωπική του ιστορία. Μου έκανε εντύπωση πόση ευαισθησία και πόση γνώση έδειξε ένα παιδί της ηλικίας του για εκείνη την εποχή και για ένα γεγονός που έγινε στη δεκαετία του ’60. Έφτασε έτσι να κάνει μια παράσταση που αυτή τη στιγμή ταρακούνησε τη θεατρική μας πιάτσα εδώ και τόσα χρόνια. Ξεκίνησε πολύ δειλά, πολύ αθόρυβα σε ένα μικρό θέατρο του Νέου Κόσμου, με διθυραμβικές σιγά σιγά κριτικές και με τον κόσμο να συρρέει και το ένα sold out να διαδέχεται το άλλο. Και κάπως έτσι μεταφέρθηκε σε μεγάλα θέατρα με πεντακόσια και εξακόσια άτομα κάθε φορά. Για όλο αυτό εγώ, ως ηθοποιός αλλά και ως μητέρα του σκηνοθέτη, μόνο θαυμασμό και περηφάνεια και καμάρι μπορώ να νιώθω!  

Σε περίπτωση ωστόσο ρήξης πάνω στο δημιουργικό κομμάτι, κατά πόσο μπορεί η επαγγελματική σας σχέση να λειτουργήσει ανεξάρτητα από την προσωπική σύνδεση μητέρας – παιδιού; Είναι εύκολος ή όχι ο διαχωρισμός αυτός και – εν τέλει – ποιος συμβουλεύει ποιον;

Στην δουλειά μας δεν υπάρχουν οι συναισθηματισμοί μητέρας – γιού. Εκεί είμαστε επαγγελματίες! Εκεί η ευθύνη που έχει ο Γιώργος για τη σκηνοθεσία της παράστασής του και για τη διδασκαλία των ρόλων και αντίστοιχα η δική μου πειθαρχία απέναντι σε αυτό που ακούω και δέχομαι ως σκηνοθετική άποψη, λειτουργούν ανεξάρτητα από την προσωπική μας σχέση. Εγώ είμαι ηθοποιός, λαμβάνω την εντολή του σκηνοθέτη μου και προσπαθώ να κάνω ερμηνευτικά και αυτό που οραματίζεται εκείνος και συγχρόνως και εγώ η ίδια να εκφραστώ προσωπικά μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Όλο αυτό γίνεται κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό με όρους καθαρά επαγγελματικούς. Κάποια στιγμή μπορεί να υπάρξει και μια χαριτωμενιά και μια τρυφερότητα κατά την ώρα της πρόβας ή μια πλάκα που μπορούμε να κάνουμε, αλλά η δουλειά είναι πάντα δουλειά και από την πλευρά του Γιώργου και από τη δική μου την πλευρά! Αν δω κάτι που δε μου αρέσει, δε θα λειτουργήσω συναισθηματικά και ούτε θα κάνω σαν να μην το βλέπω. Θα το πω. Κι εκείνος αντίστοιχα μπορεί να γίνει αυστηρός κατά την κριτική του, όταν βλέπει την παράσταση να παίζεται και να ξαναπαίζεται, και νομίζω ότι έτσι πρέπει. Αλλιώς μπερδεύεται το πράγμα μετά και θολώνει, όταν αρχίσουν οι πιο προσωπικές σχέσεις. 

IMG_5972

Υπήρξε ποτέ είτε καλλιτεχνική απόφαση του γιού σας στην οποία αντιταχθήκατε ή τον επηρεάσατε είτε αντίστοιχα εκείνος διαφώνησε ή επηρέασε κάποια δικιά σας απόφαση; 

Στις συζητήσεις που γίνονται μεταξύ μας έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλον. Και εγώ θα τον ρωτήσω για κάποια πρόταση παράστασης που με αφορά, ανεξάρτητα από αυτό που κάνουμε τώρα μαζί, και νομίζω ότι και ο ίδιος θα συμβουλευτεί τη μάνα του. Κι εγώ αντίστοιχα έχω εμπιστοσύνη στο κριτήριο και στην καλλιτεχνική ματιά του γιού μου. Αυτό έχει κατακτηθεί. Δεν είναι αυτονόητο εξαρχής. Πέρασε ένα τεστ, που έγινε και από τις δύο πλευρές. Έχω μεγάλη εμπιστοσύνη στο γούστο του. Νομίζω ότι είναι αρκετά προσεκτικός στις επιλογές του. Δεν υπήρξε ποτέ καμία μεγάλη διάσταση, δηλαδή δε νομίζω να αισθάνθηκα ότι ήμουν ποτέ αντίθετη εντελώς σε κάτι που πάει να κάνει. Μπορεί κάποιες φορές να ακούει τις επιφυλάξεις μου, αλλά ποτέ δεν υπήρξε τόσο εκ διαμέτρου αντίθετη άποψη για κάτι που έχει επιλέξει. Εξάλλου εγώ – ως επί το πλείστον και πέρα από την πείρα μου – βάσει ενστίκτου επιλέγω πάντα τις δουλειές μου. Δεν εξηγείται με τη λογική. Έτσι και τον συμβουλεύω. Υπάρχει αυτή η επικοινωνία μεταξύ μας πολύ!

Εσείς – ως μητέρα – πότε αντιληφθήκατε το ενδιαφέρον του γιού σας για την Τέχνη και ποια η αντιμετώπισή σας συγκριτικά με εκείνη των δικών σας γονιών όταν τους ανακοινώσατε την ενασχόληση σας με την υποκριτική;

Η αντιμετώπισή μου, όταν κατάλαβα ότι γιός μου θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά με τον χώρο της Τέχνης, ήταν ακριβώς η αντίθετη από εκείνη των γονιών μου. Εγώ από τους γονείς μου δεν είχα καμία αποδοχή! Μάλιστα, είχα έρθει σε μεγάλη σύγκρουση και αναγκάστηκα για ένα διάστημα να φύγω και από το σπίτι μου, γιατί δε θέλανε με τίποτα να με δούνε ηθοποιό και θεατρίνα. Ήταν και η εποχή τότε που το επάγγελμα του ηθοποιού δεν ήταν τόσο συνώνυμο με κάτι αξιοπρεπές. Ήταν – κατά κάποιο τρόπο – επιλήψιμο κατά τη δεκαετία του ’80. Συνάντησα λοιπόν μία σθεναρή αντίσταση από το οικογενειακό μου περιβάλλον. Μετά από χρόνια το αποδεχτήκανε και τώρα είναι ιδανικά. Από την άλλη, ο Γιώργος επειδή γεννήθηκε μέσα σε ένα περιβάλλον καλλιτεχνικό, ήρθε πολύ γλυκά και αβίαστα στο χώρο μας και όχι αμέσως. Δεν αποφάσισε ότι θέλει να γίνει ηθοποιός μόλις τελείωσε το σχολείο. Τότε είχε μια δικιά του μπάντα, τραγουδούσε, έπαιζε μουσική. Είχε κάποιες καλλιτεχνικές τάσεις, αλλά μετά σπούδασε marketing. Την τόσο έντονη επιθυμία του για την Τέχνη μού την ανακοίνωσε αργότερα κάποια στιγμή και μού είπε ότι θέλει να πάει σε δραματική σχολή.  

Την αγκαλιάσατε αμέσως όμως αυτή του την επιλογή ή όχι, και γιατί;

Την αγκάλιασα αυτή του την επιλογή για την Τέχνη, αλλά με σφιγμένο λίγο το στομάχι και όχι με τόση χαρά! Κι αυτό, γιατί δεν ήμουν σίγουρη αν επέλεξε να γίνει ηθοποιός απλώς επειδή τον είχε γοητεύσει όλο το περιβάλλον, που ως παιδί ζούσε δίπλα στη μάνα του. Ήθελα μέσα μου κι εγώ να σιγουρευτώ ότι τού είναι μια πηγαία ανάγκη, γιατί ξέρω πόσο δύσκολη είναι η δουλειά μας και πόσο γερό στομάχι χρειάζεται! Πρέπει να γίνεσαι άνθρωπος της Τέχνης μόνο επειδή δε μπορείς να κάνεις τίποτε άλλο, να είναι μια απόλυτη κατ’ επείγουσα ανάγκη. Αν κανείς το κάνει επειδή έχει γοητευτεί από τον κόσμο του θεάματος, δεν αρκεί! Τελικά όμως αποδείχτηκε στην πορεία ότι ο Γιώργος, όχι μόνο ασχολείται με την Τέχνη με τέτοια επιτυχία αλλά έχει και διαφορετικές ιδιότητες, δραστηριοποιούμενος και ως σκηνοθέτης και ως ηθοποιός και ως μουσικός. Αυτή τη στιγμή έχει παράλληλα την μπάντα του, τους POLKAR, που κάνουνε πολύ ωραίες βραδιές στο Σταυρό του Νότου συνήθως, εκεί που είναι και το στέκι τους. Έχει πολύ μεγαλύτερη γκάμα απ’ ό,τι είναι η δική μου. Εγώ είμαι ηθοποιός και δασκάλα ηθοποιών, καθώς τώρα μάλιστα διδάσκω στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης ως αναπληρώτρια καθηγήτρια. Μ’ αυτές τις δύο ιδιότητες υπάρχω και κινούμαι στο χώρο της Τέχνης. Δεν έχω τολμήσει να επιχειρήσω – παραδείγματος χάριν – τη σκηνοθεσία. Ενώ ο Γιώργος είναι πολυτάλαντος και σε αυτό, κάτι που επισφραγίζεται και με την σκηνοθετική του ματιά στην παράσταση του «Αρίστου»! 

Επιστρέφοντας, τέλος, και πάλι στον «Αρίστο» λοιπόν και ορμώμενος από την εναγώνια αναζήτηση της δικαίωσης του ήρωα, πιστεύετε ότι – περνώντας σήμερα από όλα αυτά τα στρώματα κρίσεων – θα υπάρξει τελικά ποτέ δικαίωση και για όλους τους «ήρωες» αυτής της σύγχρονης καθημερινότητας που όλοι βιώνουμε;

Υπάρχουν δύο σενάρια. Το πιο αισιόδοξο και το πιο πεσιμιστικό. Υπάρχουν στιγμές που νιώθω μέσα μου κάτι βαρύ και δεν βλέπω γύρω μου τα πράγματα τόσο φωτεινά. Υπάρχει όμως και ο αντίποδας, γιατί η ανάγκη της αυτοσυντήρησης είναι τόσο ισχυρή μέσα μας που σχεδόν μας επιβάλλει να προχωράμε. Επίσης, η ιστορία της ανθρωπότητας έχει αποδείξει ότι περάσαμε πολλές εποχές σκοτεινές, όπως αυτή με την οποία έχουμε έρθει σήμερα όλοι αντιμέτωποι. Η δικιά μας η γενιά ήταν ευτυχώς ευλογημένη και τυχερή, γιατί δεν είχαμε ούτε πολέμους ούτε άλλες τέτοιες καταστάσεις. Αλλά τελικά μας περιμένανε όλα αυτά τα δεινά εκεί που ζούσαμε μέσα στην απόλυτη άγνοια και με μια αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι. Και τελικά τα έφερε έτσι η ζωή που άλλαξε το τοπίο και τώρα ζούμε εποχές που έχουν μια πολύ βαριά σκιά. Δεν γίνεται όμως να μείνουμε εσαεί σε αυτή την κατάσταση και να σταματήσει έτσι η ροή της ανθρωπότητας και του πλανήτη. Κι επίτηδες αναφέρω τον πλανήτη ως ολότητα, γιατί καμιά φορά περιοριζόμαστε σε αυτά που συμβαίνουνε γύρω μας, στο σπίτι μας, στο κράτος μας, στη χώρα μας. Αυτό όμως που αφορά παγκόσμια όλους μας είναι η καλπάζουσα οικολογική καταστροφή κι εκεί τα πράγματα δεν είναι καθόλου καθησυχαστικά, γιατί πια η φύση άρχισε να μας δείχνει τα δόντια της πιο πολύ από κάθε άλλη φορά. Προσωπικά νόμιζα ότι αυτό θα συμβεί πολύ πιο αργά, άλλα δείχνει να προχωρά ραγδαία. Γι’ αυτό και όλα τα κράτη θα πρέπει να δούμε συλλογικά πώς θα το αντιμετωπίσουμε. Είμαι εξαιρετικά θορυβημένη μετά από ένα πρόσφατο ταξίδι που έκανα στη Νορβηγία, όπου διαπίστωσα και ιδίοις όμμασι την οικολογική συνείδηση αυτού του λαού και τι σημαίνει οργάνωση των φυσικών πόρων ενός κράτους, ώστε να μην έχει ανάγκη κανέναν άλλον. Να και ένα κράτος που το κατάφερε! Εξάλλου εκεί υπάρχει ένα αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο για το περιβάλλον και ένας λαός που πειθαρχεί. Εμείς εδώ είμαστε τελείως μακριά απ’ όλο αυτό και θεωρούμε ότι είναι μόνο κάτι περίεργοι γραφικοί οικολόγοι που ασχολούνται κι εν τέλει το πληρώνουμε. Η φύση είναι κάτι πάρα πολύ ισχυρό και, χωρίς καμία ενοχή και αναστολή, μπορεί να γίνει ισοπεδωτική. Η ευθύνη πια είναι ατομική. Αν ένα πράγμα με συγκίνησε με την πανδημία είναι ότι υπήρχε αυτή η αίσθηση ότι ανήκεις πια στον πλανήτη σου και ότι όλοι είχαμε έναν κοινό εχθρό, τον ιό. Και η οικολογική καταστροφή αλλά και η αλλαγή του κλίματος – που, αν συνεχίσουν έτσι, θα κάνουν όλο και πιο προβληματικές τις ζωές μας – δείχνουν πως επιβάλλεται να αντιμετωπιστούν ενωτικά. Με παρέσυρες! Μάλλον είπα πολλά! (γέλια)

Αν αυτά είναι τα «πολλά» σας, ομολογώ πως θα ήθελα κι άλλα και σας ευχαριστώ πάρα πολύ που τα μοιραστήκατε μαζί!

Κι εγώ ευχαριστώ για την πολύ όμορφη κουβέντα μας! 

Αρίστος_6345

INFO ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ «ΑΡΙΣΤΟΣ»

W:Halll • Brussels

Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου 2022

Ώρα Έναρξης | 20:00

Προμηθευτείτε εγκαίρως τα εισιτήριά σας:

https://www.vivaevent.be/evenement/theater/aristos-play/

Συντελεστές της παράστασης:
Σκηνοθεσία | Γιώργος Παπαγεωργίου
Διασκευή | Θεοδώρα Καπράλου
Μουσική | Γιώργος Δούσος
Μουσικός επί σκηνής | Γιώργος Δούσος
Φωτισμοί | Αλέκος Αναστασίου
Κίνηση | Μαρίζα Τσίγκα
Σκηνογραφική &Ενδυματολογική επιμέλεια | Κατερίνα Αριανούτσου
Φωτογραφίες | Δομνίκη Μητροπούλου
Βοηθός σκηνοθέτη | Μαρία Προϊστάκη


Πρωταγωνιστούν:
Φιλαρέτη Κομνηνού
Γιάννης Λεάκος
Ιωάννης Αθανασόπουλος


Παραγωγή: Premieract | Χρήστος Παναγιωτακόπουλος
Επικοινωνία | Social Media Posters: Κωνσταντίνος Τσακαλάκης

1 Σχόλιο για το άρθρο "ΦΙΛΑΡΕΤΗ ΚΟΜΝΗΝΟΥ: «Ο “Αρίστος” μέσα μου θα καταχωρηθεί ως μία από τις πιο ευτυχισμένες και επιτυχημένες περιόδους της θεατρικής μου ζωής»"

  • Κωστας 20 Σεπτεμβρίου 2022 (17:06)

    Εξαιρετική συνέντευξη και εξαιρετικός άνθρωπος η κυρία Κομνηνου. Σας ευχαριστούμε γι αυτές τις όμορφες συνεντεύξεις

Αφήστε το σχόλιο σας


*