Φαρισαϊκή προσέγγιση ή στάση Πόντιου Πιλάτου;

Tα χημικά όπλα είναι επικίνδυνα απόβλητα και άρα η διαχείρισή τους πρέπει να γίνεται στον τόπο όπου αυτά εντοπίστηκαν ή επικουρικά στον τόπο της παραγωγής τους, στη Χώρα δηλαδή όπου αυτά παρήχθησαν πριν εξαχθούν στη Συρία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ισχύει μια σειρά σημαντικών περιβαλλοντικών αρχών της Ευρωπαϊκής  Ένωσης που είναι και αρχές του διεθνούς εθιμικού περιβαλλοντικού δικαίου.

Συγκεκριμένα, η αρχή της εγγύτητας (proximity principle) που απαιτεί τη διαχείρισή τους στη Συρία, η αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει και η αρχή της ευθύνης του παραγωγού, αρχές  που είτε επιβάλλουν τη διαχείρισή τους στη Συρία είτε στη Χώρα από την οποία παράνομα έχουν εξαχθεί.

Το παράδοξο στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ότι οι χώρες στις οποίες θα έπρεπε κατά προτεραιότητα να γίνει η διαχείρισή τους και πρωτίστως βέβαια η Συρία, όχι μόνο απαλλάσσονται από την ευθύνη και το κόστος της διαχείρισης αλλά και δεν επωμίζονται καν τις συνέπειες της παρανομίας τους, ακόμη και στην περίπτωση που η Χώρα εξαγωγής θα μπορούσε να επικαλεστεί ότι δεν γνώριζε την χρήση που θα μπορούσε να γίνει στη συνέχεια. Είναι σαν μια Χώρα να εξάγει ουράνιο χωρίς να διερευνά αν η χρήση του θα γίνει για ειρηνικούς ή στρατιωτικούς σκοπούς. 

Σε αντίθεση λοιπόν με τις παραπάνω αρχές, όχι μόνο η διαχείριση γίνεται κατά πάσα πιθανότητα μέσα στην ΑΟΖ της ΕΕ, μιά που είναι δύσκολος ο καθορισμός διεθνών υδάτων στις περιοχές νότια της Κρήτης και της Πελοποννήσου αλλά και το κόστος της καλύπτεται απο την ΕΕ που κατέβαλε 5 + 12 εκατομύρια ευρώ και από κάποια κράτη μέλη της ΕΕ που και αυτά συνεισέφεραν για την καταστροφή τους. 

Πέραν από τις παραπάνω αρχές και κανόνες δικαίου, πώς συμβιβάζεται η καταστροφή των επικίνδυνων αυτών αποβλήτων με τη Σύμβαση της Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου και τα Πρωτόκολλά της που έχει κυρώσει και η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση; Πως συμβιβάζεται με την οδηγία πλαίσιο της ΕΕ για το θαλάσσιο περιβάλλον που εφαρμόζεται στην ΑΟΖ;

Το επιχείρημα ότι πρόκειται για καταστροφή υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών και του εξειδικευμένου Οργανισμού τους, με χρησιμοποίηση της μεθόδου της υδρόλυσης δεν πείθει. Το αμερικανικό πλοίο στο οποίο θα γίνει η υδρόλυση θα μπορούσε κάλλιστα να ελλιμενιστεί σε συριακό λιμένα και σε κάθε περίπτωση η υδρόλυση θα μπορούσε να γίνει και στη στεριά εντός συριακού εδάφους. Αν η μέθοδος αυτή διαχείρισης  δεν είναι επικίνδυνη, γιατί να γίνει η υδρόλυση στα «διεθνή ύδατα» και όχι στη Συρία ή στη Χώρα παραγωγής των χημικών ή σε μια τρίτη Χώρα που προσφέρεται να τα διαχειριστεί και να εισπράξει το κόστος της καταστροφής τους;

Οι εμπειρογνώμονες την Ηνωμένων Εθνών θα μπορούσαν να επιβλέψουν στις χώρες αυτές την καταστροφή τους και όχι να επιβαίνουν ως παρατηρητές στο πλοίο της καταστροφής τους. Ποιές είναι εξάλλου οι εγγυήσεις ότι τα αποτελέσματα της υδρόλυσης, τα κατάλοιπα ή τα ιζήματά της δεν θα καταλήξουν στο θαλάσσιο περιβάλλον έστω και αν η διαβεβαίωση είναι ότι θα μεταφερθούν κάπου για ασφαλή διάθεση. Και αν είναι να μεταφερθούν κάπου γιατί να μη μεταφερθούν στη Συρία από την οποία προέρχονται και είναι «η πηγή του κακού», ώστε η συγκεκριμένη περίπτωση να λειτουργήσει και αποτρεπτικά στο μέλλον.  Το ότι η διαχείρισή τους γίνεται υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών δεν σημαίνει ότι πρέπει να παρακαμφθούν οι κανόνες του διεθνούς και τους Ευρωπαϊκού περιβαλλοντικού δικαίου, ιδίως όταν η ΕΕ συμβάλλει οικονομικά για την καταστροφή τους.

Το ευρωενωσιακό περιβαλλοντικό κεκτημένο, πέραν του διεθνούς, πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως, συμπεριλαμβανομένης και της αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων απο τη διαχείριση/διάθεση των επικίνδυνων αυτών αποβλήτων. Όταν η διαρροή πετρελαίου από πλοίο ή ναυάγιο θεωρείται κατά το ευρωπαϊκό δίκαιο παράνομη διάθεση επικίνδυνων αποβλήτων, πόσω μάλλον η συγκεκριμένη περίπτωση που περιβάλλεται και από αδιαφανείς διαδικασίες, για να μη λησμονησουμε τις Συμβάσεις Espoo και Aarhus που έπρεπε και αυτές να είχαν πλήρως ληφθεί υπόψη. Λίαν επιεικώς, πρόκειται γιά κατάσταση  «λογικής του παραλόγου» που προσβάλλει το κοινό περί δικαίου αίσθημα.

Ας ευχηθούμε ότι συντονισμένες κινήσεις σε επίπεδο ΕΕ θα αποτρέψουν αυτή την, αν μη τη άλλο, παράδοξη και παρακινδυνευμένη πρωτοβουλία και θα οδηγήσουν σε πιο λογικές και σύννομες λύσεις σύμφωνα και με την αρχή της αναλογικότητας.

Γιώργος Κρεμλής
* Διευθυντικό Στέλεχος Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος  Ευρωπαϊκή Επιτροπή
* οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν είναι αυστηρά προσωπικές.
πηγή:kendrodexia.gr