Ειρήνη Χαλκιά. 20 χρόνια θέατρο Scarabaeus!

Από την Μαρία Γεωργίου, εισαγωγή: Γιάννης Δήμας
φωτογραφία: Δημήτρης Ναυρίδης/ Newsville.be

Όταν αναφερόμαστε στο Θέατρο Σκαραβαίος η ταυτοποίηση με το πρόσωπο της Ειρήνης Χαλκιά είναι ένας συνειρμός αυτόματος. Τα 20 χρόνια του θεατρικού δρόμου του Espace Théâtrale Scarabeus και τηςμεγάλης πρωταγωνίστριας του, την οποία έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε σήμερα στο FACES, δύσκολα μπορούν να κρυφτούν σε 2000 λέξεις, όπως αρχικά είχαμε ζητήσει. Ακόμα πιο δύσκολος ρόλος για τη συντακτική ομάδα ήταν η επιλογή ερωτήσεων με τρόπο ώστε να καλύψουμε το μεγάλο θέμα της σύνδεσης του Θεάτρου με την κοινωνία και μέσα από αυτό να σας μεταφέρουμε στο μέγιστο το θεατρικό και ανθρώπινο αποτύπωμα της Ειρήνης Χαλκιά.

Οι απαντήσεις και ο λόγος της Ειρήνης Χαλκιά τοποθετούν τον αναγνώστη απέναντι στη διαχρονικότητα του Θεάτρου και τη σχέση του με τις εκάστοτε κοινωνικές δομές, την αμφίδρομη επιρροή της Τέχνης και του ατόμου, ενώ παράλληλα η συζήτηση μας αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού τα εθνικά στοιχεία και η συνύπαρξη τους στη πόλη των Βρυξελλών θέτει άμεσα το ερώτημα της προάσπισης της εκάστοτε πολιτιστικής ιδιαιτερότητας αλλά συνάμα και την αφαίρεση στεγανών στα πολιτιστικά πρότυπα και την εξέλιξη των κατά τόπους παραδόσεων.

Kυρία Χαλκιά αρχικά να μας πείτε δύο λόγια για το θέατρο ως κοινωνικό θεσμό. Πως επιτυγχάνεται η ιδεολογική ταυτοποίηση του θεατή με το αξιακό σύστημα που προβάλει το κείμενο ή η παράσταση (παραδείγματα μέσα από την δική σας εμπειρία).

Το Θέατρο είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην εκπαίδευση (σχολική, οικογενειακή,ατομική, αυθόρμητη) και την κοινωνία ως δυναμικό ιστορικό πλαίσιο, ανάμεσα στις γενιές των ανθρώπων και τις παραδόσεις τους όπως αυτές εκφράζονταιπολιτισμικά, συνήθως με την επέμβαση κάποιου επώνυμου δημιουργού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελείτο δημοτικό τραγούδιόταν γίνεται θεατρικό δρώμενο επί σκηνής. Στις 6 Μαΐου 2013 θα έχουμε τη χαρά να φιλοξενήσουμε στοΘέατρο Σκαραβαίος, για μια μοναδική παράσταση, το «ΜουσικόΠολύτροπο» τουτμήματος Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που επιδίδεται συστηματικά στην έρευνα, τη συλλογή καιτη διάσωση δημοτικών τραγουδιών της Ελλάδας και της Μεσογείου αναπλάθοντας – μέσα από το συγκεντρωμένο υλικό – θεατρικά, σκηνικά, μουσικά και χορευτικά, το κοινωνικό πολιτισμικό πλαίσιο της δημιουργίας τους.

Η ιδεολογική ταυτοποίηση του θεατή με το σύστημα αξιών που προβάλλει το κείμενο ή η παράσταση επιτυγχάνεται με ένα είδος «αλχημείας»που στηρίζεται σε μια σειρά συνειδητών και ασυνείδητων ερωταποκρίσεων που διεξάγονταιδιαρκώςκάθε στιγμή ανάμεσα στο θεατή και τα στοιχεία της παράστασης (ηθοποιούς, κουστούμια, σκηνικά, τρόποι παιξίματος με την εκάστοτε τοποθέτηση της φωνής και τις χειρονομίες, μουσική, χορογραφία, προβολή εικόνων).Οι αναφορές (γλωσσικές, εικαστικές ή ιδεολογικές)της παράστασης σε στοιχεία που είναι γνωστάή αναγνωρίσιμα (εμπειρικά, γνωσιολογικά ή φαντασιακά) από το θεατή, δημιουργούν- μέσα από ένα παιχνίδι συνειρμών – ένα «καθησυχαστικό» πολιτισμικά πλαίσιο μέσα στο οποίο ο θεατής μπαίνει και εγκαθίσταταιυπεύθυνα όσο διαρκεί η παράσταση. Η ευχαρίστηση που νιώθειο θεατής και την εκφράζει με τα χειροκροτήματα στο τέλος της παράστασηςοφείλεται στο βαθμό και τη συνέπεια της «ταύτισης» του ή της βαθύτερης ανταπόκρισηςτου (νοητικής, ψυχικής, συναισθηματικής, βιολογικής) με τα δρώμενα επί σκηνής και τις αξίες που διοχετεύονται μέσα από αυτά.Γι’αυτό μπορούμε να μιλούμε για συλλογικήπολιτιστική ταυτότητα και κληρονομιά.Δεν πιστεύω στην ταύτιση ή ταυτοποίηση του θεατή του Θεάτρου με τους πρωταγωνιστές της παράστασης. Το φαινόμενο αυτό λειτουργεί περισσότερο στον κινηματογράφο και φυσικά σχετίζεται με τα μέσα δημιουργίας του είδους και τους εκάστοτε τρόπους ερμηνείας της ιστορίας που διαπραγματεύεται.Το Θέατρο είναι «αναπαράσταση» και ο θεατής το ξέρει πολύ καλά πριν και μετά την παράστασηκαι ούτε το ξεχνά – πιστεύω – κατά τη διάρκεια της παράστασης,γιατί«δεσμεύεται»κοινωνικά, σαν υπεύθυνο μέρος ενός συνόλου, να την κρίνει.Από την άποψη αυτή ένα θεατρικό έργο λειτουργείκοινωνικά καλύτερα στο θεατή παρά στον αναγνώστη. Η ποίηση ή το μυθιστόρημα δεν επιβάλλουνστον αναγνώστη την ανάληψη ευθύνης ούτε τον «δεσμεύουν» κοινωνικά.

Κάντε μας μια αναφορά στον θεατρικό οργανισμό Scarabaeus

Ο Σκαραβαίος είναι η ενσάρκωση και εξέλιξη μιας ιδέας που ξεκίνησε αρχικά με την ίδρυση, το 1985, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής ΄Ένωσης του AtelierThéâtraldesInstitutionsEuropéennes. Διαπνέεται από το ίδιο καταρχήν πνεύμα για τη γνώση και την προώθηση των έργων της ευρωπαϊκής θεατρικής δημιουργίας, αλλά σε επαγγελματικότερο επίπεδο και στα πλαίσιαενός ανεξάρτητου πολύπλευρου θεατρικού χώρου (Espace Théâtral Scarabaeus). Φέτος ο Σκαραβαίος γιορτάζει τα 20 χρόνια από την ίδρυσή του.

Με έδρα τoυ τις Βρυξέλλες,είναι εταιρία μη κερδoσκoπικoύ χαρακτήρα (asbl) που ιδρύθηκε το 1992 με κύριο στόχο “την ίδρυση ενός Ευρωπαϊκoύ Κέvτρoυ για την προώθηση, σε διεθνές επίπεδο, καλλιτεχvικώv και πoλιτιστικώv δραστηριoτήτωv συvυφασμέvωv ειδικά με την παιδεία και τη θεατρική δημιoυργία”.Η πρώτη θεατρική σκηνή (αίθουσα ΑΘΗΝΑ) άρχισε να λειτουργεί τον Οκτώβριο του 1993, ενώ τα έργα αναδόμησης και εξοπλισμού ολοκληρώθηκαν το 1998 με τα εγκαίνια και της δεύτερης σκηνής (αίθουσα BERENICE).

Ο θεατρικός θίασος, όπως καιτο Διοικητικό Συμβούλιο,αποτελείται απόάτομα διαφόρων εθvικoτήτωv και γλωσσών και λειτoυργεί υπό την καλλιτεχνικήμου διεύθυνση. Η επιλογή των ηθοποιών γίνεται με τη συνηθισμένη διαδικασία ακροάσεων ιδίως για τα καινούργια μέλη που προστίθενταισ’ ένα πυρήνα «πιστών φίλων»,ανάλογα με τις ανάγκες κάθε παράστασης.Το

ίδιο περίπου ισχύει και για τους άλλους συντελεστές των παραστάσεων.

Με το θεατρικό όραμα συνδέεταικαι η αγορά τoυ κτιρίου για τη στέγαση τoυ Σκαραβαίoυ.Η ανασύσταση και ανοικοδόμηση μέρους του παλαιού βιομηχανικού κτιρίου (ήταν παλιό μηχανουργείο με μονάδα επισκευής φορτηγών αυτοκινήτων), μαζί με τον τεχνικό εξοπλισμό του απαίτησαν υπέρογκες δαπάνες που μας δέσμευσαν για δεκαετίες με τραπεζικά δάνεια και προσωπικές συνεισφορές και υποθήκες. Το τόλμημα ήταν μεγάλο και οι συνέπειες είναι αισθητές ως σήμερα.

Πιστεύουμε όμως ότι το θέατρο, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, συνδέεται στενά με τη δομή, τη ζωή και την υπόσταση τωv κoιvωvιώv.Η επιλογή του χώρου μας στα πλαίσια της Commune του Schaerbeek τελικά δεν ήταν τυχαία, αν σκεφτεί κανείς ότι από εκεί ξεκίνησαν και οι πρώτοι Έλληνες και Ιταλοί που ήρθαν να εργασθούν στα ανθρακωρυχεία του Βελγίου. Ζωντανή μαρτυρία η έδρα της ελληνικής μητρόπολης του Βελγίου που βρίσκεται πάντα στο Schaerbeek. Το θέατρο δεν είναι μόvo παράσταση oλίγωv για την ψυχαγωγία τωv πoλλώv, αλλά πριν απ’ όλα κoιvωvική παιδεία. Ανάμεσα στoυς πoλιτιστικoύς στόχoυς για την Ευρωπαϊκή Ένωση αvαφέρovται – η βελτίωση της γνώσης και της διάδοσης τoυ πoλιτισμoύ και της ιστορίας τωv ευρωπαϊκών λαών,η διατήρηση και προστασία της πολιτιστικής κληρovoμιάς ευρωπαϊκής σημασίας (πρβ. Άρθρο 128,2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση).

Το θέατρο, χάρη στην πoλυμoρφία τoυ και την πoλυσημαvτότητά τoυ, μπορεί vα αvταπoκριθεί στoυς στόχoυς αυτoύς και vα αποτελέσει αφετηρία, αλλά και απόληξη μιας αλυσίδας εκπαιδευτικών, καλλιτεχvικώv και δημιoυργικώv δραστηριoτήτωv. Για την εδραίωση μιας τέτοιας προσπάθειας φυσικά χρειάζovται σημαντικοί oικovoμικoί πόροι, σωστή oργάvωση και επαγρύπνηση, κατάλληλη, λειτoυργική υπoδoμή.

Για το λόγο αυτό, η θεατρική παιδεία και πράξη προβάλλεται ως κύριος στόχος τoυ Σκαραβαίoυ.Προσωπικά θα ήθελα να δώσω έμφαση στην έρευvα και τη σκηνική αναζήτηση γύρω από το αρχαίο ελληνικό δράμα και την πολιτιστική τoυ επίδραση στην Ευρώπη.

Το Θέατρο Σκαραβαίος λόγω της δομής και της ιδιαιτερότητας του αποδίδει μεγάλη σημασία στην Ευρωπαϊκή κουλτούρακαι προτείνει θεατρικές παραστάσεις σε διάφορες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (γαλλικά, αγγλικά, ελληνικά, ιταλικά, ισπανικά, γερμανικά, κλπ.) δίνοντας την ευκαιρία στο πολύγλωσσο κοινό των Βρυξελλών να χαίρεται τα κείμενα στο πρωτότυπο.

Στις παραγωγές του Σκαραβαίου και ειδικότερα στις διασκευές των έργων που επιμελούμαι προτείνω συχνά τον ζωντανό διάλογο ανάμεσα στο πρωτότυπο καιτρεις ή περισσότερες άλλες γλώσσες αναφοράς. Ο διαφοροποιημένος γλωσσικός διάλογος γίνεται έτσι μέσα από τηθεατρική πράξη φορέας πολιτισμικού και κοινωνικού διαλόγου,που διευρύνει τον ορίζοντα, πέρα από τα άτομα, στα κοινωνικάκαι πολιτειακά σύνολα.

Πως φτάνετε στην τελική επιλογή ενός θεατρικού έργου; Κατά πόσο σας επηρεάζουν στοιχεία όπως η μελέτη του κοινού (σε ποσοτικές και ποιοτικές παραμέτρους) ή η εκάστοτε συγκεκριμένη χρονική περίοδος;

Η επιλογή ενός θεατρικού έργου εξαρτάται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες. Πάντα πρόκειται για μια συνάντηση, με έναν ηθοποιό, έναν συγγραφέα, ένα κείμενο, μιαν επέτειο, μια έντονη συγκίνηση ή μια στιγμή ξέχωρηστη ζωή μου που συνειρμικά φέρνει στο δρόμο μου ένα κείμενο, μια θεατρική κατάσταση, έναν ήρωα ή μιαν ηρωίδα που μου «ζητούν» να τους αφιερώσω χρόνο και ενέργεια για να αναβιώσουν στη σκηνή. Είναι κάτι σαν «κάλεσμα»για ένα ταξίδι μαζί τους. Υπάρχουν συγγραφείς, ποιητές και ηθοποιοί με τους οποίους κάναμε πολλά ή επάλληλα ταξίδια, γιατί κάθε φορά κάτι καινούργιο είχαμε να μοιραστούμε, βαθαίνοντας τη σχέση ή διευρύνοντας τους ορίζοντεςτης γνωριμίας μας (πρβ. με το Ρίτσο, το Λόρκα, τον Ιονέσκο, τον Πιραντέλο, τον Ευριπίδη, κα.)Οι επιλογές μου δεν στηρίζονται – ίσως κακώς – σε ποσοτικές παραμέτρους όσον αφορά την προσέλευση του κοινού. Το ποιοτικό κριτήριο ενυπάρχει πάντα, όπως και ο βαθμός δυσκολίαςτου εκάστοτε έργου που λειτουργεί σαν πρόκληση και κεντρίζει τηδημιουργική φαντασία του καλλιτέχνη.Το κοινό μ’ ενδιαφέρεικυρίως ως ενεργός διαλογικός και αισθητικός αποδέκτηςτης όποιας πρότασης ή παράστασης,όχιόμως ποσοτικά, ούτε παθητικά, αλλά κριτικά και ενσυνείδητα.Τότε μόνο δικαιώνεται μια «σωστή» επιλογή, αν και ξέρω πως πολλοί δεν θα συμφωνήσουν μαζί μου.

Γνωρίζοντας την ακαδημαϊκή σας ενασχόληση με την κοινωνιολογία του θεάτρου θα θέλαμε τη γνώση σας για τα θεατρικά έργα που σαν στόχο τους έχουν το ελληνόφωνο κοινό στις Βρυξέλλες. Που πρέπει να βασίζεται η διαδικασία και τα κριτήρια επιλογήςενός τέτοιου έργου και ποιος ο αρχικός στόχος που εσείς έχετε από μια τέτοια θεατρική παράσταση;

Το θέατρο αντικατοπτρίζει κοινωνιολογικά την ίδια τη ζωήεκφράζοντας σε κάθε εποχή άμεσα, συμβολικά ήπροφητικά τις διάφορες τάσεις και εντάσεις της κοινωνίας που το προωθεί ή το καταδικάζει.

Μιλώντας ειδικότερα για τα θεατρικά έργα που απευθύνονται στο ελληνόφωνο κοινό των Βρυξελλών, δυσκολεύομαι να απαντήσω για τις επιλογές άλλων.Κάθε πολιτιστικός φορέας,καλλιτέχνης ή δημιουργός εντάσσεται ή όχι σ’ ένα κοινωνικό πλαίσιο με τα δικά του κριτήρια, τις προσωπικές του βλέψεις και εμπειρίεςκαι τις σέβομαι απολύτως. Αισθάνομαι όμως ότι δεν συμπίπτουν με τις θέσειςτου Σκαραβαίουκαι τις δικές μουγιατίθεωρούμε το ελληνόφωνο κοινό ως αναπόσπαστο κομμάτι της πολύμορφης καιπολυπολιτισμικής κοινωνίας των Βρυξελλών.

Πιστεύω ότι οι Έλληνες των Βρυξελλών επέλεξαν συνειδητά να ζουν σ’ αυτό το ευρωπαϊκό πλαίσιο,όχι σ’ ένα διακεκριμένο ghetto, τριγυρισμένοι από αλλόφωνους με τους οποίους μοιράζονταιμόνο το χώρο εργασίας τους και την καθημερινότητά τους, κρατώντας ξέχωρα ως «κόρην οφθαλμού»την πολιτισμική τους ιδιαιτερότητα. Το όραμα του Σκαραβαίου στοχεύειστην πολυπολιτισμική και ενωμένη Ευρώπη. Γι’ αυτό οι επιλογές μου, και όταν είναικαθαρά ελληνικές (ως προς την προέλευση, τη μορφή, τη γλώσσα, το πνεύμα και το περιεχόμενο)προτείνονται στο κοινότων Βρυξελλών μέσα από ένα θεατρικό σχήμα που δεν είναι δεσμευτικά ελληνικό, αλλά επιδιώκει το διάλογο με άλλες κουλτούρες, γλώσσες και προβληματισμούςγενικότερου επιπέδου.Πιστεύω στη δύναμη της θεατρικής πράξης η οποία μετουσιώνει το λόγο (σε οποιαδήποτε γλώσσα κι αν εκφράζεται) σε πανανθρώπινηκλίμακα επικοινωνίας. Αυτό συνεπάγεται βέβαια μια αφαιρετική διαδικασία που απομονώνει τα ανεκδοτολογικά και ατομικά στοιχεία προς όφελος του γενικού και του ουσιαστικού. Το πνεύμα μιας παράστασης προβάλλεταικαι από τη μορφή της.

Δραματική τέχνη και δραματουργία. Πως μια σύγχρονη κοινωνία σε οικονομική κρίση και κρίση θεσμών μπορεί να γεφυρώσει τη σπουδή θεατρικού πολιτισμού και την επαγγελματική σταδιοδρομία;

Το ερώτημά σας είναι εύστοχο και το πρόβλημα τίθεταιγια κάθε σπουδή- και όχι μόνο για τη θεατρική – που δεν έχει άμεση ανταπόκριση μεμια επαγγελματική ανάγκηστα πλαίσια τηςκοινωνίας.Χωρίς να μειώνω τη σοβαρότητα της σημερινής κρίσης,θα έλεγα ότι το πρόβλημα προϋπήρχεκαι σε άλλες εποχές και κοινωνίες. Προσωπικά το αντιμετώπισα επί χούντας, όταν επιδίωξα να πάρω κρατική υποτροφία για θεατρικές σπουδές στην Αγγλία. Οι εξεταστέςστα προφορικά (που φορούσαν στολή στρατιωτική) με απέρριψαν, ενώ είχα επιτύχει στα γραπτά,γιατίπροφανώςτα επιχειρήματά μου δεν κρίθηκαν επαρκή. Το ερώτημα ήταν γιατί διάλεξα να σπουδάσω κλασική φιλολογία και θεατρικές σπουδές,ενώ η Ελλάδα χρειάζονταν μηχανικούς και φυσικούς.Άραγε αγνοούσαν ήδεν θυμούντανπως στην ακμή της κλασικής Αθήνας όσοιΑθηναίοι πολίτεςσυμμετείχαν στους δραματικούς αγώνες (δηλαδή έπαιζαν θέατρο στις γιορτές των Διονυσίων) απαλλάσσονταν, για την περίοδο των δοκιμών και των παραστάσεων,όχι μόνο από τις επαγγελματικές τους ασχολίες, αλλάκαι από τα στρατιωτικά τους καθήκοντα, χάρη στο θεσμό της «χορηγίας» !

Το παράδειγμα της πολιτικής του Περικλή που δημιούργησε στην Αθήνα του 5ου π. Χ. αιώνατο ευνοϊκότερο περιβάλλονγια την εξέλιξη της δραματικής τέχνης και δραματουργίαςμου φαίνεταικαίριο ως σήμερα. Και σε άλλες εποχέςστην Ευρώπη (Ιταλία, Γαλλία, Αυστρία) και την Αμερική οι χορηγοί και οι μαικήνες στήριξαν το θέατρο, τα γράμματα και την καλλιτεχνικήδημιουργία.Οι κοινωνίες δεν μπόρεσαν ποτέ να αποφύγουν την οικονομική ανισότητα,αλλά έχουν τη δυνατότητα, ανάγονταςτη χορηγία σε κοινωνικό θεσμό,να στηρίξουν ευρύτερα και σταθερά τη θεατρική παιδεία καιτην καλλιτεχνική δημιουργία.Ο πολιτισμός είναι πολύπλευρος και πρέπει να αγκαλιάζει όλες τις πλευρές του επιστητού.

Μέσα από την επαφή με τον αγγλοσαξονικό, γαλλικό και ιταλικό θεατρικό κόσμο και βιώνοντας από κοντά τις διαφορετικές ιστορικά θεατρικές κουλτούρες της κάθε χώρας, πως ήρθε η απόφαση για την προώθηση μια ενιαίας ευρωπαϊκής ιδεολογίας για τον πολιτισμό;

Το Θέατρο ως έκφραση πολιτισμική έχεικοινά δομικά κοινωνιολογικά στοιχεία τα οποία επαναπροσδιορίζονταιανάλογα με τις εποχέςκαι τις ιδιαιτερότητεςκάθε κοινωνίας, σε συνάρτηση με τα ιστορικά βιώματατης χώρας ή τα χαρακτηριστικά του ευρύτερουπεριβάλλοντοςπου επηρεάζουντους εκάστοτε δημιουργούς.Η συγκριτικήμελέτη καιδομική προσέγγιση θεατρικώνέργων καιτεχνοτροπιώνδιαφόρωνπολιτισμών – ιδωμένων παράλληλα με την εξέλιξη της μουσικής και της τέχνης στην Ευρώπη – μου δημιούργησε την πεποίθηση ότιδεν υπάρχουν στεγανά πολιτιστικά πρότυπα, αλλά αντίθετα όλο το ενδιαφέρον βρίσκεταιστη συσχέτισητης εξέλιξης των κατά τόπουςπαραδόσεωνμε τα νέα πρότυπα που εισάγονταιαπό άλλες χώρεςκατά εποχές, πριναυτά υιοθετηθούνκαι καρποφορήσουνμε τη σφραγίδαενός ατομικού δημιουργού ή καλλιτέχνη.Επομένως πέρα από την ατομική πολιτισμικήταυτότητα,που αναμφισβήτητα συνδέεται με την εθνικήκουλτούρακάθε δημιουργού, υπάρχει μια συλλογική ευρωπαϊκή πολιτιστική ταυτότηταπου είναι διαφορετική από εκείνην των λαών της Αφρικής,της Ασίας,της Ιαπωνίας, κλπ. καιαυτόπροκύπτει άμεσα από τη θεατρική πράξη και δημιουργία. Το θέατροεπιτρέπει τησυνειδητοποίηση αυτής της κοινής κληρονομιάς,η οποία εκφράζεται μέσα από την αισθητική του χώρουκαι των μορφών, την τεχνοτροπία, τα χρώματα, το ρυθμό, τα ανθρώπινα πρότυπα ή χαρακτήρες των έργων,τις εικόνες σαν δημιουργήματα μιαςκοινής φαντασιακής υποδομής.Ο θεατρικός λόγος αποδεσμεύεται τότεαπό την ποιητική της κάθε επιμέρους γλώσσαςκαι λειτουργεί ελεύθερα ως επικοινωνιακόμέσο στήριξης και προβολήςτου κοινωνικού πολιτισμικού περιβάλλοντος.Με τη διαδικασία αυτή τα στοιχεία δομής δεν χάνονται ούτε και το πνεύμα της αρχικής δημιουργίας,όταν υπάρχει η συνείδηση της κοινής ευρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότηταςπου θα εμποδίσει την αλλοτρίωση από την επέμβαση του ερμηνευτή.Οι εθνικές παραδόσειςκαι δημιουργίες εμπλουτίζονται,κατανοούνται καλύτερα, ανανεώνονται και συνεχίζονται,όταν εντάσσονται σ’ ένα ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο, στόχος του οποίου είναιη προώθηση μιαςενιαίας ευρωπαϊκής ιδεολογίας για τον πολιτισμό.

Από το 2003, σε συνεργασία με το Τμήμα Πολιτισμού του Δήμου του Schaerbeek, λειτουργείτε τμήματα θεάτρου για νέους. Πώς πιστεύετε πως μπορεί να συμβάλει το θέατρο στην διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς και πως εκείνη ανταποκρίνεται; (ηλικίες, εθνικότητες)

Νομίζω πως αυτό έγινε ήδη σαφές από όσα είπαμε παραπάνω για τους στόχους του Σκαραβαίου και για το ρόλο του Θεάτρου ως κοινωνικού θεσμού.Το θέατρο είναι βιωματική παιδεία και ως ένα σημείο θα μπορούσε να συγκριθεί με τον αθλητισμό για την επίδραση που ασκούν στη διαμόρφωση της ατομικής ταυτότηταςτων νέων μέσα από την ενεργό συμμετοχή τους σ’ ένα ελεύθερα επιλεγμένο κοινωνικά χώρο. Το θέατρο ως παιδαγωγική διαδικασία αξιοποιεί συνδυαστικά και εμπειρικά τις σχολικές γνώσεις των νέων, διευρύνοντας το πεδίο εφαρμογής τους με τη φαντασία, αλλά μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο ελεγχόμενο και ασφαλές.Το ενδεχόμενο αποτυχίας μειώνεται με την επανάληψη των ασκήσεων και τις δοκιμές και το νέο άτομο αποκτά αυτοπεποίθηση για τις ικανότητές του πριν να βγει στη ζωήκαιαντιμετωπίσει τον επαγγελματικό ανταγωνισμό.Το παιχνίδι των ρόλωνδιευρύνει τα κοινωνικά πρότυπα που προβάλλονταισυνήθως ως στερεότυπα από την οικογένεια. Ανάμεσα στη θεωρία (Σχολείο) και την πράξη (Θέατρο) ο νέος αποκτά μια δική του προσωπική ισορροπία που εκφράζεται με δημιουργικό και ευχάριστο τρόπο.

Στα τμήματα θεάτρου οι ηλικίες συνήθως προκαθορίζονται για να υπάρχουνκοινά ενδιαφέροντα ή εμπειρίεςμεταξύ των συμμετεχόντων (παιδιά 8-10 ετών, νέοι11-13 ετών, έφηβοι,κλπ. ). Οι εθνικότητες ποικίλλουν και δεν υπάρχει κανένας φραγμός, γλωσσικός ή πολιτισμικός. Άλλωστε αυτό επιδιώκεται.

20 χρόνια γενναία προσπάθεια για το θέατρο και τον πολιτισμό. Ποιες οι παραστάσεις που έχουν παραμείνει πιο δυνατά στην μνήμη σας και γιατί;

Δύσκολη ερώτηση, γιατί το θέατρο χαρακτηρίζεται από ένα διαρκές γίγνεσθαι.Πιο πολύ θυμάμαιστιγμές από τις πρόβεςκαι όχι τις παραστάσεις, γιατί δεν συμμετέχω ως θεατής.Συνήθως είμαι με τους τεχνικούς, γιατί μ’ ενδιαφέρεινα πάνε όλα καλά, ει δυνατόν,όπως τα είχα προβλέψει.Η ερευνητική δουλειά με τους ηθοποιούς στην περίοδο των δοκιμών είναι η πιο συναρπαστική, γιατί τα πράγματα διαρκώς επανακαθορίζονταιαπό στιγμή σε στιγμή και χρειάζεταιπολύ προσοχή, αγάπη και επαγρύπνηση.Τότε ζω καιτις πιο δυνατές συγκινήσεις, όταν το αδύνατο ξαφνικά γίνεται εφικτό. Είναι κάτι σαν δώρο θεού που δεν κατονομάζεταιούτε μπορείς να το μοιραστείς με το κοινό. Στο κοινό προσφέρεις την παράσταση απαλλαγμένη από τις προσωπικές σου συγκινήσεις, για να υπάρχει χώρος ώστε το κοινόνα εγγράψει τις δικές του συγκινήσεις. Αυτό πιστεύω λέγεται «γενναιοδωρία» !

Στην τριλογία που ετοιμάζετε σχετικά με την αρχαία ελληνική μυθολογία και τραγωδία, κρατάτε ως κεντρικό άξονα την θυσία των αθώων στις αρχαίες και τις σύγχρονες κοινωνίες. Ποιο ήταν το ερέθισμα πίσω από την επιλογή αυτού του θέματος ως κεντρικό άξονα;

Ποια τα μελλοντικά καλλιτεχνικά σχέδια για την Scarabaeus a.s.b.l; Πόσο επηρεάζει η υφισταμένη κρίση και πόσο το γεγονός της κρίσης μπορεί να βοηθήσει την εξέλιξη της θεατρικής πραγματικότητας όπως την έχουμε γνωρίσει μέχρι σήμερα;

Ο Σκαραβαίος ως θεατρικός χώρος και ως a.s.b.l (=μη κερδοσκοπική εταιρεία ιδιωτικής διαχείρισης και πρωτοβουλίας) δεν έχει επιδοτήσεις ούτε χορηγούς.Τα καλλιτεχνικά μας σχέδια είναι πολλά, αλλά οι διαθέσιμοι πόροι ελάχιστοι. Δεν κάνουμε εμπορικό θέατρο. Τα έξοδαλειτουργίας καλύπτονται μετά βίας από την ενοικίαση των δύο αιθουσώνγια παραστάσεις άλλων θιάσων. Προσπαθούμε να είμαστε επιλεκτικοί, αλλά η οικονομική κρίση δυσκολεύει τις επιλογές, όταν πρόκειται για επιβίωση. Τα χρόνια περνούν και πολύ φοβάμαι ότι πολλά από τα σχέδια μας θα μείνουν «όνειρα»ή θα περιοριστούν σε εργαστήρια θεατρικής παιδείας γιατί δεν υπάρχουν χρήματα για ολοκληρωμένες παραστάσεις θεατρικής δημιουργίας.Η θεατρική πραγματικότητα σήμερα διαμορφώνεταικατά ένα μεγάλο μέρος από τους επιδοτούμενουςκρατικούς ή άλλους φορείς, γιατίτα μικρά και πειραματικά θέατρα δεν αντέχουν στην οικονομική κρίση.Απομένει το ερασιτεχνικό θέατρο που έχει παράδοση στο Βέλγιο, με άλλουςκοινωνικούς στόχους,καιφυσικά,μόνονεπεισοδιακά συμβάλλει στην εξέλιξη της θεατρικής πραγματικότητας.

Ποίες οι συμβουλές σας σε έναν νέο άνθρωπο που θα ήθελε να ακολουθήσει τα δικά σας βήματα στον χώρο του θεάτρου;

Δεν είμαι καθόλου σίγουρη πως περπάτησα σωστά.Ακολούθησα το μονοπάτι που διάλεξε η καρδιά μου.Άλλοι προτιμούν τις λεωφόρουςή τα στενά σοκάκια, θέμα ιδιοσυγκρασίας ήκοινωνικού προβληματισμού.Όσοιασχολούνται με το Θέατρο πιστεύω ότι το αγαπούν ή ότι κάποτε το αγάπησαν πάνω απ΄όλα. Σαν κάθε αγάπητο Θέατρο φέρνει χαρά ή θλίψη, έκσταση ή απογοήτευση, ρουτίνα ή υπέρβαση του καθημερινού. Εξαρτάταιαπό το τιεπενδύει κανείςσ’ αυτή τη σχέση, που διαρκώς επανακαθορίζεται μέσα από κάθε επιλογή, μέσα από κάθε συνάντηση με το βαθύτερο εαυτό μας και τους άλλους.Πέρα από την αγάπη και το ταλέντο, χρειάζεταιειλικρίνεια, πίστη, επαγρύπνηση και πολλή δουλειά.

Μια ευχή για την Ελλάδα και τα ελληνικά γράμματα.

Να ξαναβρούν τη χαρά της ζωής και της δημιουργίας.

Θέατρο ΣΚΑΡΑΒΑΙΟΣ
Rue Creuse 19-27, 1030 Bruxelles
T: +322/241 44 02, +322/649 79 16 –
E:scarab@scarabaeus.net www.scarabaeus.net

20 ΧρονιαEspaceThéâtralScarabaeus
Θεατρικές παραγωγές:
1993 : Good Old Europe, 
Passions Mexicaines
1994 : Le Petit Prince, Alceste d’Euripide
1995 : Alceste d’Euripide, Le mystère d’Alceste, Mythos – Logos – Praxis,Ion d’Euripide
1996 : L’uomo dal fiore in bocca, L’altro figlio, Come tu mi vuoi
1997 : Le roi se meurt
1998 : Anonimo Veneziano, Sol y sombras, Don Juan ou les amants chimériques
1999 : La Cosa in se
1999 : Diwan del Tamarit
2000 : Jeux du ciel et de l’eau
2003: Alexandreia
2003 : Le retour d’ Iphigénie
2004 : Le retour des Atrides Agamemnon, Oreste, Le retour d’Iphigénie
2005 : Dinner for One
2006 : Les Amours de Don Perlimplin avec Bélise en son jardin
2006 /2007 : La Belle et la Bête
2007: Les Chaises
2007/2008 : Arcs et Arcanes
2009 :La Quatrième Dimension, et La Sonate du Clair de Lune, Yannis RITSOS
2010 : Phèdre et La Sonate du Clair de
2010 : La Belle et la Bête
2011 : Macbett