Ένα κλεμμένο αιγυπτιακό γλυπτό 4.000 ετών κάνει την εμφάνισή του στις Βρυξέλλες

Σε μια σειρά άρθρων ερευνητές δημοσιογράφοι του VRT και της οικονομικής εφημερίδας De Tijd αποκαλύπτουν με πόση ευκολία η βελγική πρωτεύουσα χρησιμεύει ως κόμβος για την πώληση κλεμμένων αρχαιοτήτων. Αυτή η ιστορία ενός γλυπτού 4.000 ετών που εξαφανίστηκε από την Αίγυπτο ώστε καιρό αργότερα να εντοπιστεί τυχαία σε μια αντικερί των Βρυξελλών, είναι μόνο ένα παράδειγμα.

Το 2011 αρχαιολόγοι που συμμετείχαν σε μια ανασκαφή στη Μέμφιδα της Αιγύπτυο, έξω από το Κάιρο, ανακάλυψαν τα ερείπια ενός κτίσματος 4.000 ετών. Ανάμεσα στα σπάνια ευρήματα, υπάρχει κι ένα καλοδιατηρημένο γλυπτό, από ασβεστόλιθο. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό εύρημα, το οποίο αμέσως τοποθετείται σε ένα ξύλινο σεντούκι και παραδίδεται στον τοπικό εκπρόσωπο του Υπουργείου Αρχαιοτήτων.

Τρία χρόνια αργότερα, μια Αιγύπτια αρχαιολόγος, η Nagwan Fayez, δίνει μια ομιλία στο Λονδίνο. Δείχνει φωτογραφίες, στις οποίες περιλαμβάνεται το εν λόγω γλυπτό, που η ίδια θεωρεί ότι ακόμα φυλάσσεται κάπου στην Αίγυπτο. Στο κοινό που παρακολουθεί την διάλεξη, ωστόσο, βρίσκεται ο ολλανδός Marcel Marée, επιμελητής του Βρετανικού Μουσείου. Και με έκπληξη αντιλαμβάνεται ότι μόλις λίγους μήνες πριν είχε δει το ίδιο ακριβώς γλυπτό σε ένα κατάστημα με αντίκες στις Βρυξέλλες. «Πως γίνεται ένα άγαλμα βρίσκεται στην Αίγυπτο να πωλείται ταυτόχρονα σε μια αντικερί του Βελγίου;»

Οι αιγυπτιακές αρχές ειδοποιούνται αμέσως και ανακαλύπτουν ότι το γλυπτό πράγματι λείπει κι αντ” αυτού στην θέση του έχει αντικατασταθεί από ένα φτωχό αντίγραφο. Οι εικασίες ως προς την εξαφάνιση του αυθεντικού γλυπτού, πάμπολλες. Οι έρευνες των αιγυπτιακών αρχών δείχνουν ένα μεγάλο κύκλωμα οργανωμένου εγκληματικού δικτύου. Οι κλέφτες προφανώς είχαν εύκολη πρόσβαση στα ευρήματα της αρχαιολογικής αποστολής, με τη βοήθεια μάλλον τοπικών αξιωματούχων ή φρουρών.

«Συμβαίνει συχνά στην Αίγυπτο», λέει ένας Βέλγος Αιγυπτιολόγος. «Υπάρχουν πολλά κομμάτια στις κρατικές αποθήκες. Δεν είναι τόσο δύσκολο να εξαφανίσεις κάτι, αν έχεις τις κατάλληλες επαφές».

Μια απροσδόκητη επιστροφή

Μέρες αργότερα συμβαίνει κάτι πραγματικά παράξενο. Το αυθεντικό γλυπτό εμφανίζεται στον κήπο του Μουσείου της Μέμφιδας, τυλιγμένο σε πλαστική σακούλα και κάπως πρόχειρα. Η μεταφορά του ήταν τόσο άτσαλη και βιαστική που η μύτη του γλυπτού είχε σπάσει. Ήλπιζαν άραγε οι εγκληματίες ότι αυτή η ενέργεια θα απέτρεπε ενδεχόμενες συλλήψεις;

Είναι παρ’όλα αυτά ένα τέχνασμα που δεν έχει επιτυχία: τρεις φρουροί και ένας υπάλληλος του υπουργείου κρατούνται.

Εν τω μεταξύ, στο Βέλγιο η έρευνα ξεκινά με αργούς ρυθμούς. Μετά την ανακάλυψη της κλοπής, ο Marée ειδοποίησε αμέσως την αστυνομία του Ηνωμένου Βασιλείου που με τη σειρά της ήρθε σε επαφή με τη βελγική αστυνομία, η οποία αποδεικνύεται πως στο διάστημα των επόμενων επτά εβδομάδων δεν πράττει πολλά. Καθώς ο έμπορος της αντικερί κατάγεται από τη Μονς, η αστυνομία της Μονς «χρεώνεται» την υπόθεση, η οποία εξηγεί ότι δεν ερευνά την κλοπή έργων τέχνης.

Τελικά ο φάκελος της υπόθεσης μεταφέρεται ξανά στις Βρυξέλλες κι ο έμπορος οδηγείται προς ανάκριση. Επιμένει ότι έλαβε το γλυπτό από κάποιον που δεν μπορούσε να αναγνωρίσει και ότι αυτό το άτομο επέστρεψε να πάρει το αρχαιολογικό εύρημα λίγο αργότερα, «επειδή βρήκε αγοραστή».

Η ιστορία προφανώς και φαίνεται περίεργη, αλλά η εισαγγελία των Βρυξελλών τελικά αποφάσισε ότι δεν χρειαζόταν περαιτέρω δράση με την έρευνα να σταματά εκεί.

Δεν είναι η πρώτη φορά

Το παραπάνω περιστατικό, δεν είναι το πρώτο που βάζει τις Βρυξέλλες -και το Βέλγιο γενικότερα- στο επίκεντρο της αγοραπωλησίας κλεμμένων αρχαίων αντικειμένων.

Λεηλατημένες αιγυπτιακές αρχαιότητες έχουν εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια και σε άλλους αντικέρ στο Βέλγιο. Αυτή τη στιγμή διεξάγεται έρευνα εναντίον ενός Γάλλου εμπόρου που είχε κατάστημα στη συνοικία Sablon των Βρυξελλών. Κατά τη διάρκεια μιας εφόδου των αρχών, οι ερευνητές βρήκαν πολλά κλεμμένα αιγυπτιακά αντικείμενα από πρόσφατες λεηλασίες. Αργότερα βρήκαν και μια αποθήκη που ανήκε στον ίδιο παλαιοπώλη με πολλά ακόμα κλεμμένα κομμάτια.

Το 2020, οι τελωνειακές αρχές και η Οικονομική Επιθεώρηση πραγματοποίησαν εκτενή έλεγχο στην Έκθεση Τέχνης των Βρυξελλών (BRAFA), τη μεγαλύτερη βελγική έκθεση τέχνης. Κατάσχεσαν πολλά αιγυπτιακά κομμάτια από έναν Γάλλο έμπορο αντίκας.

Πέρυσι, η δικαστική αστυνομία της Αμβέρσας κατέσχεσε εκατοντάδες αιγυπτιακά και συριακά αντικείμενα. Από σάβανα μούμιας, νεκρικές μάσκες (ταφής) έως μουμιοποιημένα ζώα, εκτιμώμενης αξίας από 2 έως 6 εκατομμύρια ευρώ. Οι λαθρέμποροι μάλλον κράτησαν τα αντικείμενα αυτά στο Βέλγιο γιατί ο κίνδυνος ελέγχου είναι μικρότερος εδώ.

Υπήρξε επίσης ένα αξιόλογο εύρημα πρόσφατα στο αεροδρόμιο του Καΐρου. Οι Αιγύπτιοι τελωνειακοί βρήκαν μέρη μιας μούμιας στο δρόμο της προς το Βέλγιο: δύο χέρια, μέρος του κορμού και δύο πόδια. Η αποστολή ήταν κρυμμένη σε δύο παλιά μεγάφωνα. Ο πωλητής και ο πελάτης είχαν γνωριστεί μέσω Facebook.

Το Βέλγιο ως hotspot για το εμπόριο αιγυπτιακών αρχαιοτήτων

«Η Αίγυπτος εμφανίζεται συχνά στα αρχεία», σχολιάζει η Ομοσπονδιακή Δημόσια Υπηρεσία Οικονομίας στο VRT NWS και την De Tijd. «Κυρίως πρόκειται για πρόσφατα λεηλατημένα κομμάτια, μετά την Αραβική Άνοιξη του 2011. Συχνά πρόκιται για μάσκες και σαρκοφάγους».

Η Sarah Durant, εκπρόσωπος της εισαγγελίας των Βρυξελλών, επιβεβαιώνει το πρόβλημα. «Τα περισσότερα από τα κλεμμένα αντικείμενα στη βελγική αγορά προέρχονται από την Αίγυπτο και την Ιταλία».

Οι αρχαιολόγοι πληρώνουν το μάρμαρο

Γνωρίζουν επίσης στην Αίγυπτο ότι το Βέλγιο είναι ένα hotspot για το εμπόριο κλεμμένων αιγυπτιακών αρχαιοτήτων.

Η Αίγυπτος απέκλεισε τέσσερις αρχαιολογικούς χώρους πέρυσι, που δραστηριοποιούνταν Βέλγοι αρχαιολόγοι, πιθανώς για να καταστήσει σαφές ότι δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση. Το επιβεβαίωσαν και αιγύπτιοι αρχαιολόγοι που συμμετείχαν στις έρευνες.

«Είναι κρίμα που σταματούν τις ανασκαφές για να τιμωρήσουν το Βέλγιο», λέει ένας Αιγυπτιολόγος που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του. «Δεν έχουμε καμία σχέση με τη λεηλασία, ωστόσο οι αρχαιολογικοί μας χώροι έχουν αποκλειστεί εδώ και μήνες. Επίσης, υπόκεινται σε εξαιρετικά αυστηρούς ελέγχους από τις αιγυπτιακές αρχές».

Η αιγυπτιακή κυβέρνηση αρνείται ότι το κλείσιμο των αρχαιολογικών χώρων έχει να κάνει με την εμπορία των κλεμμένων αντικειμένων που κατά καιρούς εντοπίζονται στη βελγική αγορά. «Δεν υπάρχει καμία συσχέτιση με τον αριθμό των αρχαιολογικών ευρημάτων που κατασχέθηκαν πρόσφατα στο Βέλγιο», καταλήγει σε ανακοίνωσή της.

Photos: Newsville.be