Da Vinci – The Genius

από τον Δημήτρη Ναυρίδη/ Newsville.be

===================

O Λεονάρντο Ντα Βίντσι ενδεχομένως να μην χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Ποιος δεν γνωρίζει την Μόνα Λίζα, άλλωστε; Ή ακόμα τον Μυστικό Δείπνο; Αναγνωρίσιμα έργα, ακόμα και πέρα από τους φίλους της ζωγραφικής.

Εδώ όμως, μάλλον θα έπρεπε να κάνουμε από την αρχή τις συστάσεις. Γιατί ο Λεονάρντο δεν ήταν μόνο αυτά. Αντιθέτως θα λέγαμε ότι ο Λεονάρντο είναι ο ορισμός του Homo Universalis. Ένας άνθρωπος δηλαδή, με χίλια δυο ενδιαφέροντα, άλλες τόσες ανησυχίες και φυσικά σαν επιστέγασμα, ένα ξεχωριστό ταλέντο που τον βοήθησε να εξωτερικεύσει και να μετουσιώσει όλα αυτά ή έστω τα περισσότερα που είχε στο μυαλό του.

Η έκθεση αυτή, που έγινε από την εταιρεία Grande Exhibitions με την αρωγή του ιταλικού ιδρύματος Anthropos και του Γάλλου Pascal Cotte, μας εισάγει για τα καλά στην σημαντική αυτή προσωπικότητα της Αναγέννησης και κυρίως στο έργο του. Που όπως είπαμε, ξεπερνά τα όρια ενός απλά ανήσυχου, φιλόδοξου και ικανού ανθρώπου.

Η έκθεση, χωρίζεται  σε τέσσερα μέρη. Το πρώτο, περιλαμβάνει αντίγραφα από τα σχέδια ανατομίας του Λεονάρντο. Χειρόγραφα δηλαδή και σκίτσα, όπου ο καλλιτέχνης αναπαριστά μέρη του ανθρώπινου σώματος (εικόνες 1,2). Η σπουδή του Ντα Βίντσι πάνω στο ανθρώπινο σώμα ήταν εκπληκτική. Η μελέτη του σώματος, της κίνησης, των μυών, των μεταβολών του με την ηλικία, ακόμα και των εσωτερικών οργάνων ήταν κάτι που τον απασχόλησε καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του. Και το αποτέλεσμα αυτό – εκτός φυσικά της πληθώρας των σκίτσων που άφησε- μετουσιωνόταν και στους πίνακές του. Εκεί που κάθε κίνηση και κάθε μορφή αναπαριστάται με συγκλονιστική πιστότητα και ακρίβεια.  Σημαντική παρατήρηση, ότι όλα αυτά έγιναν σε μια περίοδο που οι εκκλησιαστικοί νόμοι ήταν κάθε άλλο παρά ανεκτοί σε τέτοια θέματα. Το Βατικανό σχεδόν θεώρησε τον Ντα Βίντσι αιρετικό, αν όχι μάγο, για τα σχέδια αυτά. Διότι πρέπει να αναφέρουμε ότι τις μελέτες τις έκανε χρησιμοποιώντας αληθινά ανθρώπινα πτώματα.

Το δεύτερο κομμάτι της έκθεσης, αφορά τις κατασκευές του Λεονάρντο: 70 κατασκευές -σε φυσικό μέγεθος- που ξεκινάν από πολεμικές μηχανές και φτάνουν μέχρι στολές κατάδυσης (εικόνα 3). Το μυαλό του Λεονάρντο ήταν σίγουρα πιο μπροστά από την εποχή του. Βλέποντας κανείς από κοντά τις κατασκευές αυτές, δεν μπορεί παρά να θαυμάσει την επινοητικότητα αλλά και την φαντασία που κουβαλούσε.  Πτητικές μηχανές (εικόνα 4), πολιορκητικές μηχανές αλλά και πυροβόλα όπλα (εικόνα 5), υδραυλικές μηχανές και όργανα κάθε λογής. Μετρικά, μουσικά, οπτικά… Τα μοντέλα τα υλοποίησαν εξειδικευμένοι τεχνίτες, οι οποίοι μελέτησαν για αρκετά χρόνια  τις πάνω από 6.000 σελίδες με σημειώσεις του Λεονάρντο και χρησιμοποίησαν υλικά της εποχής του. Δηλαδή, ξύλο, λινάρι, χαλκό, βαμβακερά υφάσματα. Έτσι οι κατασκευές αυτές διατηρούν κατά κάποιον τρόπο όχι μόνο την εγγενή τους πρωτοτυπία, αλλά παραμένουν και τεχνικά ακριβείς.

Συνεχίζοντας, την περιήγηση στον όμορφο χώρο της Bourse, μπαίνουμε στο επόμενο κομμάτι της έκθεσης. Εδώ, θα ανακαλύψουμε τα μυστικά ενός από τα πιο διάσημα έργα του. Του Μυστικού Δείπνου (εικόνα 6). Η  γνωστή τοιχογραφία, που βρίσκεται στην Μονή Santa Maria della Grazie στο Μιλάνο, φιλοτεχνήθηκε τον 15ο αιώνα (πιθανώς ξεκίνησε το 1495) και ήταν παραγγελία του  δούκα Ludovico Sforza. Αναπαριστά το  δείπνο που παρέθεσε ο Ιησούς στους μαθητές του, λίγο πριν την σύλληψή του. Στην έκθεση, παρακολουθούμε μέσα από μια προβολή την ιστορία της τοιχογραφίας. Τα προσχέδια, την ιστορία, την τεχνική που χρησιμοποιήθηκε αλλά και αρκετούς από τους συμβολισμούς που κρύβει. O Λεονάρντο έχει δώσει μεγάλη προσοχή στις μορφές των δεκατριών διαφορετικών προσώπων, και μαθαίνουμε με ενδιαφέρον ότι πολλές φορές ο καλλιτέχνης απλά τριγύριζε στους δρόμους της πόλης, προσπαθώντας να βρει το πρόσωπο εκείνο, την κίνηση ή την χειρονομία που θα τον εμπνεύσει να την μετουσιώσει στο έργο του. Λόγοι για τους οποίους η εν λόγω εκδοχή ενός κατά τ ’άλλα πολυζωγραφισμένου θέματος, ξεφεύγει από τα όρια του συμβατικού.

Αφήνουμε για το τέλος, τον χώρο που είναι αφιερωμένος στον πιο διάσημο πίνακα του Ντα Βίντσι κι έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους καθολικά και διαχρονικά. Την Μόνα Λίζα. Ο αυθεντικός πίνακας βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου, στο Παρίσι, εκτιμάται ότι φιλοτεχνήθηκε μεταξύ του 1503 με 1506 και εικάζεται ότι αναπαριστά την Lisa Gherardini, σύζυγο του Francesco del Giocondo (εξού και η δεύτερη ονομασία της, Τζιοκόντα). Στην παρούσα έκθεση, βλέπουμε την ανάλυση που έγινε στον πίνακα, από τον Γάλλο ερευνητή Pascal Cotte. Στον Cotte, επετράπη να μελετήσει διεξοδικά τον πίνακα και χρησιμοποιώντας σύγχρονες μεθόδους, φωτογράφισε το έργο σε εξαιρετικά υψηλή ανάλυση, καταφέρνοντας με τον τρόπο αυτό να δει πράγματα που με γυμνό μάτι είναι αόρατα. Αποτελέσματα της μελέτης του αυτής καθώς και μεγεθυμένες λεπτομέρειες του πίνακα, που με την σειρά τους κρύβουν άλλα μυστικά, έχουμε την τύχη να δούμε στο κομμάτι αυτό της έκθεσης.

Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, 500 χρόνια σχεδόν μετά, εξακολουθεί να μας εκπλήσσει. Ο όγκος του έργου του τεράστιος. Η σημασία του, επίσης σπουδαία. Ζωγράφος, ανατόμος, μηχανικός, χαρτογράφος, εφευρέτης, γεωλόγος, συγγραφέας. Συνεχίζει να εμπνέει, να απασχολεί, να διχάζει και σίγουρα να παραμένει σημείο αναφοράς για τους μεταγενέστερους επιστήμονες, καλλιτέχνες και μελετητές της ιστορίας. Το πνεύμα του είναι ίσως η επιτομή της εποχής που -όχι άδικα- ονομάστηκε Αναγέννηση. Και σ’ αυτό το πνεύμα, που βλέποντας τα επιτεύγματά του θαρρείς πως είναι κάτι πέρα από τον άνθρωπο, στεκόμαστε απέναντι με τον ίδιο θαυμασμό και την ίδια έκπληξη που θα στέκονταν κι οι άνθρωποι τον 16ο αιώνα.      

Bourse
Place de la Bourse 1 – 1000 Bruxelles
22 Μαρτίου – 1 Σεπτεμβρίου 2013
Δευτέρα με Κυριακή
10.00 – 18.00 (τελευταία είσοδος στις 17.00)