Οι «Μπούλες» της Νάουσας, έρχονται στο Βέλγιο

Οι “Μπούλες”, ένα μοναδικό όσο και συγκλονιστικό δρώμενο από τη Νάουσα της Μακεδονίας, αναλλοίωτο στο πέρασμα του χρόνου και άρρηκτα δεμένο με την τοπική ιστορική, πολιτιστική και λαογραφική παράδοση της πόλης, θα παρουσιαστεί στο Βέλγιο. Η αναπαράσταση του εθίμου, με τα χαρακτηριστικά μουσικοχορευτικά, τις παραδοσιακές στολές με τις φουστανέλες και την ιδιαίτερη μάσκα των χορευτών του, θα γίνει από συγκρότημα του Πολιτιστικού Συλλόγου “Πυρσός” Νάουσας, στη διάρκεια των εκδηλώσεων του Φολκλορικού Φεστιβάλ της βελγικής πόλης Bonheiden, από τις 21 έως τις 25 Αυγούστου.

Ο πολιτιστικός Σύλλογος “Πυρσός”, είναι ένας από τους πλέον οργανωμένους και δραστήριους συλλόγους της Νάουσας, με πλούσια και πολυσχιδή παρουσία στα τοπικά λαογραφικά και πολιτιστικά δρώμενα. Τα συγκροτήματά του, χαρακτηρίζονται από την αρτιότητα της σύνθεσης και της παρουσίας, με αυστηρή τήρηση της παράδοσης, στις αναπαραστάσεις των δρώμενων και στα χορευτικά (στολές, βήματα, μουσικές συνθέσεις κλπ). Οι δε άνθρωποι του “Πυρσού”, συναισθανόμενοι το βάρος της παραδοσιακής αρχοντιάς, που τους “φορτώνει” η πολιτιστική αισθητική της Νάουσας και η μαρτυρική τοπική ιστορία, πασχίζουν συνεχώς για να διατηρούν το σύλλογό τους, ανάμεσα στους κορυφαίους.

Για τον λόγο αυτό, κάθε παράσταση του “Πυρσού”, εντός και εκτός Ελλάδας, είναι ταυτόχρονα, θέαμα αλλά και μυσταγωγία. Από τους κυρίαρχους οργανοπαίκτες (με βιρτουόζους του εκστατικού ζουρνά), μέχρι τους λεβέντες χορευτές και τις υπερήφανες χορεύτριες, με τις παραδοσιακές, έμφορτες, στολές και τους αυθεντικούς χορούς τους. Όπως η Πατινάδα, ο Νιζάμικος, ο Συγκαθιστός, ο Συρτός, ο Μουσταμπέικος, η Παπαδιά και η Μακρινίτσα (χορός πένθιμος, που συνδέεται με την πτώση – θυσία γυναικών της Νάουσας, στο γκρεμό του ποταμού Αράπιτσα, για να μη παραδοθούν στους Οθωμανούς, όταν έγινε το Ολοκαύτωμα της πόλης, το 1822). Και βέβαια, εντυπωσιάζει η επιβλητική στολή του δρώμενου της “Μπούλας”, που τη φορούν οι χορευτές του “Πυρσού”, με την άσπρη φουστανέλα, τα άπειρα στολίδια και την ιδιόρρυθμη μάσκα – σύμβολο (τον “πρόσωπο”).

Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΟΥ BONHEIDEN

Αντίστοιχου υψηλού επιπέδου, είναι και ο Πολιτιστικός Λαογραφικός Σύλλογος “Volkskunstgroep de Krekels” της βελγικής πόλης Bonheiden. Μιας πόλης της Φλάνδρας, στην περιοχή της Αμβέρσας, κάπου 40 χλμ βορειοανατολικά των Βρυξελλών, με πληθυσμό περίπου 15 χιλιάδες κατοίκους και ρυθμούς ανάπτυξης που θεωρούνται πρότυποι. Με ιστορία, από τα χρόνια του μεσαίωνα και αξιοσημείωτη παρουσία από τους αρχαίους χρόνους. Διότι βρίσκεται στην περιοχή, η οποία στη διάρκεια των Γαλατικο-Ρωμαικών πολέμων (57-54 π.Χ.) έγινε πεδίο επικών συγκρούσεων, από την πλευρά των Βέλγων αδάμαστων υπερασπιστών της (των γενναίων τοπικών Γαλατών, των πατριωτών Nerviens και των ηρωικών Εβούρωνων του ήρωα Ambiorix) και από την άλλη, των λεγεωνάριων του Ιουλίου Καίσαρα (των σκληροτράχηλων αλπινιστών της Legio VIII Augusta και των εκκωφαντικών καταδρομέων της Legio X Equestis).

Σήμερα, ο Σύλλογος “Volkskunstgroep de Krekels” του Bonheiden, καλλιεργεί και διατηρεί αναλλοίωτη την πολιτιστική και λαογραφική κουλτούρα της Φλάνδρας, μέσω των τμημάτων του, στα οποία συμμετέχουν άνδρες και γυναίκες όλων των ηλικιών. Στο πλαίσιο αυτό, έχει ορχήστρα με τοπικούς οργανοπαίκτες, παραδοσιακές στολές, χορευτικά συγκροτήματα (ανά ηλικία), τμήματα εκμάθησης παραδοσιακής φλαμανδικής μουσικής – χορών και τμήματα εκμάθησης και διατήρησης της λαϊκής τέχνης της Φλάνδρας.

Ο “Πυρσός” Νάουσας και ο Σύλλογος “Volkskunstgroep de Krekels” του Bonheiden, ανήκουν στο δυναμικό της Διεθνούς Συμβουλίου των φορέων διατήρησης και προβολής της λαϊκής παράδοσης, CIOFF (International Council of Organizations of Folklore Festivals and Folk Arts), ενός διεθνούς οργανισμού που τελεί υπό την αιγίδα της UNESCO. Στο πλαίσιο αυτό, διοργανώνουν κάθε καλοκαίρι στις έδρες τους (στο Bonheiden και στη Νάουσα, αντίστοιχα), Διεθνή Φολκλορικά Φεστιβάλ, με παραδοσιακά συγκροτήματα από όλο τον κόσμο (μέλη του CIOFF).

Το φετινό, 39ο Διεθνές Φεστιβάλ του Συλλόγου “Volkskunstgroep de Krekels”, θα διεξαχθεί στο Bonheiden, από τις 21 έως τις 25 Αυγούστου, με τη συμμετοχή των παραδοσιακών Φλαμανδικών συγκροτημάτων του, καθώς και φιλοξενούμενων συγκροτημάτων από τη Χιλή (Σύλλογος Palomar του Σαντιάγκο), τον Ισημερινό (συγκρότημα Andino Causanacunchi του Πανεπιστήμιου του Cuenca), την Ιρλανδία (Σύλλογος Ceoltoiri του Kilkenny, την Πολωνία (Σύλλογος Zamojszczyzna της πόλης Zamosc) και την Ελλάδα (Σύλλογος Πυρσός Νάουσας).

ΟΙ “ΜΠΟΥΛΕΣ”

Οι “Μπούλες” είναι ένα πολύ παλιό δρώμενο της Νάουσας (Μακεδονία), που αναβιώνει σε δρόμους και πλατείες της πόλης, κάθε Αποκριά. Έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και πιθανολογείται η σύνδεσή του, με τη Διονυσιακή λατρεία, με τελετές μύησης και τελετές ανδρικής ενηλικίωσης. Κατά την πορεία του, στο χρόνο, το δρώμενο ενσωμάτωσε στοιχεία από την τοπική παράδοση, τοπικούς θρύλους και γεγονότα, κυρίως από τη νεώτερη ιστορία της Νάουσας. Ειδικά από την οθωμανική περίοδο και την Επανάσταση, όπου η θυσία των γυναικών της Νάουσας και η σφαγή των κατοίκων της (στην πολιορκία και καταστροφή της πόλης το 1822) της έδωσαν τον τίτλο “Ηρωική Πόλη”, τίτλο που στην Ελλάδα κατέχουν μόνο η Νάουσα και το Μεσολόγγι.

Η λέξη “Μπούλα” μάλλον προέρχεται από τη μάσκα που φορούν οι άνδρες που συμμετέχουν στο δρώμενο, ως χορευτές (μόνο άνδρες μπορούν να συμμετέχουν). Είναι μια λευκή μάσκα (από χοντρό πανί, γύψο και κερί), ανδρικής νεανικής μορφής, με τσιγγελωτό μακρόστενο μαύρο μουστάκι, γυρισμένο προς τα επάνω, ως ένδειξη “ελευθέρου φρονήματος”, με μικρά μάτια και μικρό στόμα, κόκκινα βαμένα μάγουλα και μάλλον ακαθόριστου ύφους. Δένεται στο πρόσωπο, με ένα πολύπλοκο υφασμάτινο κεφαλόδεσμο – κάλυμα, που πρέπει να αντέχει σε πολύ χορό και μεγάλο περπάτημα, από την πλευρά των χορευτών, όπως απαιτεί το δρώμενο (από σπίτι σε σπίτι, σε δρόμους και πλατείες).

ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΤΟΙ ΠΑΛΙΟΙ ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΤΗΣ ΜΑΣΚΑΣ

Στα παλιά χρόνια, η κατασκευή της μάσκας, της Ναουσαίικης “Μπούλας”, γίνονταν μόνο από ειδικούς τεχνίτες. Το ξεκίνημα του δρώμενου, στην πιο σύγχρονη εκδοχή του, υπολογίζεται στα μέσα του 18-ου αιώνα. Την εποχή εκείνη, ο πρώτος τεχνίτης που κατασκεύασε στη Νάουσα, τη μάσκα της “Μπούλας”, ήταν ένας κάτοικος της πόλης, με το επίθετο Μπλατσιώτης. Αυτός μόνο, κατασκεύαζε καλούπια, πάνω στα οποία έφτιαχνε και ζωγράφιζε τις μάσκες. Ο Μπλατσιώτης, μετέδωσε την τέχνη στα παιδιά του και μετέπειτα (στα χρόνια πριν την Επανάσταση του 1821) ένας απόγονός τους, ο Αριστείδης Μπλατσιώτης, θεωρείται πως ήταν ο κορυφαίος τεχνίτης μάσκας, όλων των εποχών. Το 1822, με την καταστροφή, τη σφαγή και τον χαλασμό της Νάουσας, από την επίθεση των Οθωμανών, όλα τα καλούπια για τις μάσκες χάθηκαν. Σύμφωνα με αφηγήσεις, όταν μετά από καιρό, το δρώμενο ξεκίνησε και πάλι, ένας παλιός μάστορας, ο Γιάννης Μπλατσιώτης, έκανε νέο καλούπι για μάσκα “Μπούλας” και λέγεται ότι εργάστηκε  έναν ολόκληρο χειμώνα, για να το κατασκευάσει και να προσεγγίσει την τελειότητα των παλιών καλουπιών. Και τα κατάφερε.

Η μάσκα της “Μπούλας” είναι το κύριο χαρακτηριστικό, στη φορεσιά των χορευτών του δρώμενου. Μερικά ακόμη χαρακτηριστικά είναι, η κοντή άσπρη φουστανέλα (σε αντίθεση με τη μακρυά, που φορούσαν στη Νότια Ελλάδα), χοντρά τσαρούχια με μαύρη φούντα, τα ασημένια και άλλα νομίσματα (περίπου 750) που χρησιμοποιούνται ως διακοσμητικά (ραμμένα με τρόπο που να χτυπούν μεταξύ τους) και καλύπτουν όλο το θώρακα, ζώνη, ζωνάρια, μαντίλες και στολίδια, που δίνουν σε κάθε φορεσιά ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, παρά το ότι όλες δείχνουν ίδιες. Κάθε χορευτής κρατάει, κραδαίνοντας, μια πάλα (σπαθί – γιαταγάνι) και ως όργανα, των μουσικών σκοπών του δρώμενου, είναι μόνον ο ζουρνάς και το νταούλι.

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΦΛΑΝΔΡΑΣ

Από την πλευρά του οικοδεσπότη του Φεστιβάλ στο Bonheiden, του Φλαμανδικού Συλλόγου “Volkskunstgroep de Krekels”, θα παρουσιαστούν παραδοσιακοί χοροί και φολκλορική μουσική της Φλάνδρας. Σύμφωνα με έρευνα για την μουσική παράδοση της Φλάνδρας (Institute for Flemish Folk Art), έχουν καταγραφεί πάνω από 150 παραδοσιακοί φλαμανδικοί χοροί. Είναι χοροί εορτασμών, του γάμου, της Άνοιξης και του Μάη (de meimaand), χοροί των συντεχνιών (π.χ. de wevers- της υφάντρας), των αγροτικών εργασιών (het oogstfeest) και άλλων ειδικών περιπτώσεων. Χοροί απλοί και καθημερινοί, αλλά και χοροί με πολύπλοκους βηματισμούς και ολόκληρη χορογραφία. Τέτοιους παραδοσιακούς χορούς, παρουσιάζει με ξεχωριστή μαεστρία και υπερηφάνεια, ο Σύλλογος “Volkskunstgroep de Krekels”, με δικούς του μουσικούς και χορευτές. Με παραδοσιακά μουσικά όργανα και στολές από τη λαϊκή παράδοση της Φλάνδρας.

Αυτά και πολλά ακόμη, θα παρουσιατούν στο  39ο Διεθνές Φεστιβάλ του Συλλόγου “Volkskunstgroep de Krekels”, που θα διεξαχθεί στην πόλη του Bonheiden, από τις 21 έως τις 25 Αυγούστου, όπου εκτός από τον τοπικό βελγικό Σύλλογο (“Volkskunstgroep de Krekels”) και τον ελληνικό σύλλογο από τη Νάουσα (“Πυρσός”), θα πάρουν μέρος και χορευτικά συγκροτήματα από τη Χιλή, τον Ισημερινό, την Ιρλανδία και την Πολωνία, σε ένα σημαντικό Φεστιβάλ λαϊκής παράδοσης, που αποτελεί άλλη μια τρανή απόδειξη, ότι ο πολιτισμός δυναμώνει και προωθεί την ειρήνη, τη φιλία και τη συνεργασία μεταξύ των λαών.