50 Αποχρώσεις του Γκρι: Γιατί ο σαδομαζοχισμός έγινε mainstream.

Ο Αλέξανδρος Αγγέλου με αφορμή τη συμμετοχή του στο τελευταίο βιβλίο των εκδόσεων La Boîte à Pandore, μπαίνει στα άδυτα του κόσμου του BDSM, έναν κόσμο που καμία  αναστολή και ντροπή δεν χωράει. Με παράδειγμα την εμπειρία της Maitresse Diane, μας προσφέρει μια ανάλυση πάνω στα θέματα που από ταμπού έχουν γίνει mainstream ιδίως μετά την μεγάλη επιτυχία του “50 αποχρώσεις του γκρι”.

————————————-

Από τον Αλέξανδο Αγγέλου*.

Το 2011, κυκλοφόρησε το πρώτο μέρος της τριλογίας “50 αποχρώσεις του γκρι” και έγινε παγκόσμιο bestseller. Η επιτυχία του βιβλίου, το οποίο απευθύνεται σε γυναίκες 25 έως 60 χρονών, έβγαλε το σεξουαλικό κίνημα του BDSM (Bondage/ Domination, Sadism/Masochism) από το περιθώριο και ο σαδομαζοχισμός έγινε της μόδας. Πριν λίγους μήνες, μου ζητήθηκε να γράψω μία ανάλυση πάνω στα απομνημονεύματα της πια εξηντάχρονης Maitresse Diane, πρώην dominatrix. Βρήκα το έργο πολύ ενδιαφέρον, καθώς μου δόθηκε η ευκαιρία να εξερευνήσω ένα κόσμο που δεν ήξερα.

Έχοντας σημαδευτεί ψυχολογικά από εμπειρίες εγκατάλειψης, προδοσίας και σεξουαλικής κακοποίησης, η Diane ανέπτυξε προβλήματα εμπιστοσύνης στις διαπροσωπικές της σχέσεις και αντιμετώπιζε σοβαρές δυσκολίες κοινωνικής αλληλεπίδρασης σε ίσους όρους. Η αγάπη και ο πόνος ήταν πια έννοιες αλληλένδετες και σχεδόν συνώνυμες. Ο μόνος τρόπος ασφαλούς σεξουαλικής αλληλεπίδρασης για την Diane ήταν η συνειδητή αποστασιοποίηση από τον ευάλωτο εαυτό της, ενσαρκώνοντας τον ρόλο της Dominatrix (Κυρίαρχη, Αφέντρα). Ο ρόλος αυτός, της επέτρεπε να αντιστρέψει τους όρους και της παρείχε ένα αίσθημα ασφάλειας και ελέγχου, βιώνοντας σενάρια όπου εκείνη ήταν πλέον στην θέση κυριαρχίας ενώ οι άνδρες ήταν τώρα στην θέση υποταγής. Μετέφραζε τότε τον δικό τους πόνο ως σημάδι αγάπης, καθώς από τις δικές της εμπειρίες είχε μάθει να αναγνωρίζει και να συνδυάζει την αγάπη με τον πόνο. Αναβίωνε ξανά και ξανά τις τραυματικές της εμπειρίες, βάζοντας τον εαυτό της στη θέση του θύτη, μηχανισμός που της εξασφάλιζε ένα βραχύβιο αίσθημα ασφάλειας και αυτοπεποίθησης, αν και τελικά συντηρούσε και παγίωνε τα ψυχολογικά της τραύματα.

Καταλαβαίνοντας την ζωή της Diane και των πελατών της, με βοήθησε να καταλάβω καλύτερα και την σημερινή κοινωνία. Γιατί έγινε ο σαδομαζοχισμός τόσο mainstream και δημοφιλής;

Τον τελευταίο καιρό, εμφανίζονται στα ΜΜΕ αμέτρητα άρθρα πάνω στο εν λόγω θέμα. Μερικά αναφέρουν μάλιστα ότι οι “οπαδοί” του κινήματος είναι πιο ευτυχισμένοι και πιο ευφυείς, ισχυρισμοί τους οποίους θεωρώ απολύτως λανθασμένους.

Πρώτα απ’ όλα, τα άρθρα αυτά παραλείπουν μία ουσιαστική διαφοροποίηση. Το φάσμα του BDSM είναι ευρύ και περιλαμβάνει μία μεγάλη γκάμα σεξουαλικών συμπεριφορών, από το παιχνιδιάρικο δέσιμο των ματιών μέχρι το ράψιμο των χειλιών και το κάρφωμα γενετικών οργάνων στο τραπέζι. Το ακίνδυνο παιχνίδι στην κρεβατοκάμαρα είναι υγιές, η τιμώρηση και ο εξευτελισμός όμως όχι.

Γιατί θα ήθελε κανείς να υποβληθεί σε τόσο ακραίες σαδομαζοχιστικές πρακτικές; Στην σκληρή μορφή του BDSM, δεν υπάρχει σεξ, μόνο πόνος και ταπείνωση. Ποιος θα ήθελε να υποφέρει κάτι τέτοιο; Συνήθως, στον κόσμο του σαδομαζοχισμού, υπάρχει μία σχέση αφέντη-σκλάβου. Ο στόχος είναι να απαλλαγεί ο πελάτης από ένταση και στρες μέσω μίας “υπερ-αντιστάθμισης”, δημιουργώντας μία ισορροπία ανάμεσα στον έλεγχο και την ευθύνη η οποία μπορεί να προσφέρει ασφάλεια, ενώ παράλληλα εκτονώνει την ένταση μέσα από τον σωματικό πόνο, μία εμπειρία που θα μπορούσε να καταλήξει σε μία αίσθηση ανακούφισης. Το πρόβλημα, όμως, με αυτή την υπεραντιστάθμιση είναι ότι πρόκειται για μία απόδραση από την πραγματικότητα και σαν τέτοια, καθιστά την διόρθωση της αδύνατη στην πραγματική ζωή. Το αποτέλεσμα είναι η ψυχολογική υπερευαισθησία στις πραγματικές καταστάσεις, που γίνεται ολοένα και πιο ανυπόφορη με το πέρασμα του χρόνου. Επιπλέον, ο σαδομαζοχισμός συνήθως σκηνοθετεί σενάρια αυτοεκπληρούμενων προφητειών, επαληθεύοντας και τροφοδοτώντας αρνητικές πεποιθήσεις που αλλοιώνουν την αντίληψη και τελικά δηλητηριάζουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση.

Οι άντρες που αναζητούν τις υπηρεσίες μίας dominatrix τείνουν να είναι άντρες σε θέσεις επιρροής και εξουσίας. Ο ρόλος της Κυριάρχου είναι να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που θα τους προσφέρει την αίσθηση της απόδρασης και της απελευθέρωσης. Την πληρώνουν για να γίνουν οι σκλάβοι της. Μέσω της υποδούλωσης και της ταπείνωσης, μπορούν να αποποιηθούν τις ευθύνες της εξουσίας της καθημερινής τους ζωής. Αυτό τους δίνει μία στιγμιαία ανακούφιση. Μακροπρόθεσμα, όμως, το πρόβλημα είναι ότι γίνεται σταδιακά δυσκολότερο να φτάσουν στο ίδιο σημείο και να νιώσουν την ίδια ανακούφιση, όσο συνηθίζουν τα ερεθίσματα και προσαρμόζονται ψυχοσωματικά στην κακοποίηση. Συνεπώς, οδηγούνται αναγκαστικά σε μία κλιμάκωση στην ένταση της ψυχολογικής ή/και σωματικής βίας. Από την άλλη μεριά, άτομα που στερούνται εξουσίας στην καθημερινή τους ζωή, που θυματοποιούνται από αυστηρούς κανόνες και αδίστακτα, δικτατορικά αφεντικά, προσπαθούν να καθησυχάσουν τον εαυτό τους αναλαμβάνοντας οι ίδιοι το ρόλο του θύτη στις στενές τους σχέσεις.

Τότε σημαίνει αυτό πως όποιος βρίσκεται στα άκρα του φάσματος της εξουσίας θα υιοθετήσει οπωσδήποτε σκληρές σαδομαζοχιστικές πρακτικές; Ευτυχώς, όχι. Οι άνθρωποι αναζητούν αυτές τις μορφές “εκτόνωσης” όταν αδυνατούν να αποδεχτούν την πραγματική ζωή. Όταν αρνείται κανείς τα δεδομένα και τις συνθήκες της πραγματικότητας, τότε θα προσπαθήσει να αποδράσει, κι όσο περνά ο καιρός η πραγματικότητα θα γίνεται πιο επώδυνη, κάνοντας έτσι την απόδραση ολοένα και δυσκολότερη.

Η άποψη μου είναι ότι η εξάπλωση του σαδομαζοχισμού στις μέρες μας οφείλεται στο άγχος, στους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής και στο απαιτητικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Το σεξ ανέκαθεν ήταν ένας αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης του στρες, αλλά η αγχολυτική του ιδιότητα ήταν μόνο μία παρενέργεια, και όχι αυτοσκοπός. Όταν ο μόνος στόχος μίας σχέσης είναι η καταπολέμηση του στρες, τότε η παρεκκλίνουσα συμπεριφορά και η σταδιακή κλιμάκωση εξυπηρετούν το σκοπό τους, που είναι η στιγμιαία ανακούφιση από την ένταση, μέσω της απόδρασης από την πραγματικότητα. Και τότε η ερωτική σχέση δεν έχει πλέον να κάνει με την συντροφικότητα, την συναισθηματική στήριξη ή το ανθρώπινο ενδιαφέρον. Ο σύντροφος γίνεται πια συνεργός σε μία απελπισμένη απόπειρα ψυχολογικής αυτοάμυνας.

Οι “50 αποχρώσεις του γκρι”, που απευθύνεται στις γυναίκες, γνώρισε τέτοια τρομερή επιτυχία στις πωλήσεις διότι είχε καλό timing. Αν είχε εκδοθεί πριν 20 χρόνια, δεν θα το είχατε ακούσει ποτέ. Οι γυναίκες σήμερα βρίσκονται αντιμέτωπες με ακόμη πιο αντίξοες συνθήκες από τους άντρες. Είναι αναγκασμένες να δουλεύουν με τους ίδιους ρυθμούς και στο ίδιο επίπεδο με τους άντρες στο γραφείο, ενώ πρέπει συγχρόνως να είναι καλές μητέρες και σύντροφοι στο σπίτι. Ο ρυθμός της κοινωνικής μας εξέλιξης έχει προσπεράσει αυτόν της εξέλιξης του είδους μας. Οι άντρες έχουν και την επιθυμία και την ανάγκη να προστατεύσουν τις συντρόφους τους και οι γυναίκες επίσης θέλουν και χρειάζονται ένα σύντροφο που να τους παρέχει το αίσθημα της ασφάλειας. Δυστυχώς, η σημερινή κοινωνία αποθαρρύνει τέτοιες επιθυμίες και ανάγκες,
δημιουργώντας ανασφάλειες και στα δύο φύλα, και τελικά τους αναγκάζει να αναζητήσουν την ασφάλεια σε διαφορετικά μονοπάτια.

Αυτός, πιστεύω, είναι ο λόγος που οι “50 αποχρώσεις του γκρι” είχε τόση απήχηση στις σύγχρονες γυναίκες: Τους προσέφερε έναν κοινωνικά αποδεκτό τρόπο για να βιώσουν την άνεση και την αγχολυτική ανακούφιση της προσωρινής απώλειας ελέγχου και της αποποίησης ευθυνών μέσω της υποταγής. Θεωρώ την αμοιβαία στήριξη και την εμπιστοσύνη σημαντικά στοιχεία σε μία σχέση, αλλά η εισαγωγή σαδομαζοχιστικών πρακτικών δεν είναι απαραίτητη και δύναται να βλάψει την σχέση περισσότερο απ όσο μπορεί να την προωθήσει, ειδικά σε περίπτωση κλιμάκωσης. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η αίσθηση της ασφάλειας όπως και του έλεγχου δεν είναι αναγκαίο να προκύψουν ως αποτέλεσμα του σαδομαζοχισμού.