Αναζητώντας το στίγμα της ελληνόφωνης εκπαίδευσης στο Βέλγιο.

από τον Πέτρο Τζήκα
φωτογραφία: Oleg Degtiarov/ Newsville.be
——————————————————-

Έχουμε τονίσει πολλές φορές στο παρελθόν τη σημασία της ελληνόφωνης εκπαίδευσης στο εξωτερικό. Η μεγάλη δεύτερη Ελλάδα των περίπου δέκα εκατομμυρίων ομογενών διαθέτει λιγοστά όπλα στον αγώνα διατήρησης της ελληνικότητας και των πραγματικών δεσμών με την μητέρα Ελλάδα. Ανάλογα με τη γεωγραφική απόσταση, την αριθμητική δύναμη αλλά και τις ξεχωριστές ιδιαιτερότητες του κάθε μεταναστευτικού κύματος οι Έλληνες ανά τον κόσμο οργανώθηκαν σε κοινότητες, μικρές ή μεγάλες, έχοντας σαν προτεραιότητα δύο κυρίως πράγματα: τη διατήρηση της ορθόδοξης θρησκείας και της ελληνικής παράδοσης. Οι σχέσεις των ομογενών με την Ελλάδα καθορίζονταν πάντα και από ένα ακόμα στοιχείο αυτό της βοήθειας που πρόσφερε η Ελλάδα στους Έλληνες του εξωτερικού. Στο Βέλγιο ο κεντρικό ρόλος της ελληνόφωνης εκπαίδευσης και άρα της προσπάθειας για διατήρηση της ελληνικής γλώσσας στη δεύτερη και τρίτη γενιά είναι στα χέρια του ελληνικού κράτους με τη συνδρομή αποσπασμένων εκπαιδευτικών τόσο σε καθημερινά ελληνόφωνα σχολεία όσο και στα τμήματα μητρικής γλώσσας. Ο ρόλος του Γραφείου Εκπαίδευσης και του εκάστοτε Συντονιστή εκπαίδευσης είναι σημαντικός τόσο για την οργάνωση της εκπαιδευτικής προσπάθειας σε μία χώρα με δεδομένο πολυγλωσσικό χαρακτήρα όσο και για την αναγνώριση των αναγκών που δημιουργούνται στο δύσκολο αυτό έργο και την επικοινωνία τους στην κεντρική διοίκηση στην Ελλάδα. Η συνέντευξη με τον Συντονιστή εκπαίδευσης κ. Μανόλη Αλεξάκη σκοπό έχει να μας μεταφέρει το στίγμα της ελληνόφωνης εκπαίδευσης στο Βέλγιο.

Πόσα κέντρα εκμάθησης ελληνικής γλώσσας λειτουργούν στο Βέλγιο και πόσα συνολικά στη ζώνη ευθύνης σας; Για τι τύπους κέντρων μιλάμε ακριβώς;

Υπό την ευθύνη της Ελληνικής Πολιτείας λειτουργούνστο Βέλγιο σήμερα Τμήματα Ελληνικής Γλώσσας στις Βρυξέλλες (03), στη Λιέγη, στη Μόνς, στο Σαρλερουά, στο Γκένκ, στην Γάνδη και στο Είσδεν. Πρόκειται για σημαντικές εστίες εκμάθησης ελληνικής γλώσσας. Ακόμη τα ελληνικά έχουν ενταχθεί σε έξι σχολεία του Βελγίου καθώς επίσης διδάσκονται σε πέντε πανεπιστήμια. Στην περιοχή ευθύνης του Γραφείου Βρυξελλών λειτουργούν για τη σχολική χρονιά 2012-13 πάνω από εβδομήντα Κέντρα Διδασκαλίας και 14 Πανεπιστήμια. Ταυτόχρονα τα ελληνικά διδάσκονται στο Ευρωπαϊκό σχολείο ΙΙΙ, αλλά και από ιδιωτικά κέντρα που λειτουργούν στις Βρυξέλλες και αλλού.Επίσης λειτουργεί εδώ το Ελληνικό Σχολείο (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο) που ακολουθεί το πρόγραμμα της χώρας μας, και αφορά τα ελληνόπουλα που σκοπεύουν να σπουδάσουν στην Ελλάδα, κατά κύριο λόγο. Το Ελληνικό Σχολείο λειτουργεί με πλούσιο πρόγραμμα και ειδικότητες (ακόμη και το δημοτικό), προκειμένου να είναι εφάμιλλο των ντόπιων σχολείων. Επιδιώκουμε να γίνεται σωστή δουλειά και με δεδομένο τον μικρό αριθμό μαθητών ανά τμήμα, το σχολείο αυτό είναι ιδιαίτερα ελκυστικό.

Πώς λειτουργεί σήμερα στο Βέλγιο η πιστοποίηση της ελληνομάθειας; Ποια είναι τα υπέρ και τα κατά της υπάρχουσας διαδικασίας για τους ενδιαφερόμενους και για ποιον λόγο τόσα χρόνια το ζήτημα της πιστοποίησης το χειρίζεται ένα μη ελληνικό ινστιτούτο, το Marie-Happs και όχι το Γραφείο Εκπαίδευσης;

Η διαδικασία πιστοποίησης προχωρεί και γίνεται όλο και περισσότερο συνείδηση τόσο στους Έλληνες όσο και στους φιλέλληνες που μαθαίνουν ελληνικά. Οι συμμετέχοντες αυξάνονται χρονιά με τη χρονιά. Εμείς συνεργαζόμαστε με το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας και συμμετέχουμε σε μια διαδικασία συνεχούς βελτίωσης. Μια αδυναμία που βρίσκεται όμως σε εξέλιξη η αντιμετώπισή της είναι η ηλεκτρονική υποβολή των υποψηφιοτήτων. Με τρόπο δηλαδή εύκολο και άνετο για τους συμμετέχοντες. Όσο για την ανάληψη της ευθύνης στις Βρυξέλλες από το Κέντρο Marie-Haps, πρόκειται για μια απόφαση που πάρθηκε εδώ και χρόνια. Πάντως το γεγονός της εκχώρησης του δικαιώματος διενέργειας των εξετάσεων από ένα κέντρο με μεγάλη εμπειρία και εμβέλεια, δεν είναι αρνητικό. Εντάσσει τα ελληνικά σε ένα διεθνές δίκτυο πιστοποίησης. Ανάλογο δικαίωμα έχει εκχωρηθεί και στη Γάνδη. Εμείς ως Γραφείο έχουμε πάρει την πρωτοβουλία να προστεθεί και το Πανεπιστήμιο της Λουβαίν, με το Κέντρο των Γλωσσών της στη διαδικασία αυτή, σε μια προσπάθεια να γνωστοποιηθεί η διαδικασία αυτή και στους φοιτητές της ευρύτερης περιοχής. Το Γραφείο μας έχει πάντα την ευθύνη των εξετάσεων στο Παρίσι.

Συνολική δύναμη αποσπασμένων εκπαιδευτικών στο Βέλγιο και ο ρόλος Γραφείου Συντονιστή. Τομείς δράσης.

Τη χρονιά αυτή συνολικά στη δύναμη μας, εντάσσονται εκατόν πέντε εκπαιδευτικοί. Στο Βέλγιο υπηρετούν 48. Το Γραφείο Εκπαίδευσης έχει την ευθύνη για την οργάνωση των μαθημάτων, την επιστημονική και παιδαγωγική παρακολούθηση της δουλειάς που γίνεται. Από πέρυσι με μια ομάδα εκπαιδευτικών έχουμε κάνει μια πρωτότυπη δουλειά που μπορείτε να την βρείτε στο gebrussels.wikispace.com. Δημιουργήσαμε στην ουσία ένα αναλυτικό πρόγραμμα διδασκαλίας, ενιαίο που να αντιστοιχεί στα επίπεδα γλωσσομάθειας. Γιατί τα επίπεδα αυτά δεν αντιστοιχούν πάντα στη σχολική πορεία και στο επίπεδο των μαθητών. Εκτός όμως από το αμιγώς εκπαιδευτικό κομμάτι, θεωρούμε καθήκον μας να προτείνουμε και να οργανώνουμε, συνδιοργανώνουμε δράσεις πολιτισμού.Γι αυτό και έχουν προσκληθεί συγγραφείς για να δουλέψουν με τα παιδιά μας, προτείνουμε παραστάσεις, συμμετείχαμε σε πρωτοβουλίες όπως ο Μαραθώνιος ανάγνωσης της Οδύσσειας, όπου συμμετείχαν και εμψύχωσαν τη δράση πάνω από 250 μαθητών μας. Ακόμη λειτουργούμε στο επίπεδο της ευαισθητοποίησης των μαθητών μας πάνω σε κοινωνικά ζητήματα. Για το λόγο αυτό και η συνεργασία με το Χαμόγελο του Παιδιού για παράδειγμα. Ακόμη προωθούμε την καινοτομία και έτσι κατατέθηκε πέρυσι αίτημα για «πατέντα» από το Αμιγές ελληνικό μας σχολείο.

Η εικόνα είναι καλή. Αυτό δε σημαίνει πως δεν έχουμε πολλά που πρέπει να γίνουν. Όμως η διδασκαλία έχει οργανωθεί σε ικανοποιητικό βαθμό. Οι μαθητές μας επιτυγχάνουν στις εξετάσεις τους για την πιστοποίηση και αυτή είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της δουλειάς που γίνεται. Έχουμε τώρα το προσωπικό που απαιτείται και τα τμήματα μας είναι ολιγομελή, οργανωμένα σε επίπεδα γλωσσομάθειας. Ακόμη υπάρχει πλέον αρκετό και δυναμικό διδακτικό υλικό σε ηλεκτρονική μορφή, γεγονός που επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να ανανεώνουν το ενδιαφέρον των μαθητών και να κάνουν πιο δημιουργική και συμμετοχική τη μάθηση. Μια αδυναμία μας βρίσκεται στο γεγονός πως δεν έχουμε καταφέρει να πείσουμε τους γονείς να παρακολουθούν οι μαθητές με μεγαλύτερη συχνότητα τα μαθήματα, με αποτέλεσμα την Τετάρτη το απόγευμα να έχουμε πολύ μικρό αριθμό μαθητών σε σχέση με το Σάββατο το πρωί.

Ποιος φορέας είναι υπεύθυνος για τα ελληνικά τμήματα των Ευρωπαϊκών Σχολείων στο Βέλγιο και ποιες οι διαφορές στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα;

Το ίδιο το ευρωπαϊκό σχολείο. Πρόκειται για έναν αυτόνομο οργανισμό που με συμφωνίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο διασφαλίζει την υποστήριξη από τα Κράτη μέλη. Πρόκειται για ένα σχολείο που συνδυάζει τη γλωσσομάθεια και επενδύει στην πολυπολιτισμικότητα. Μεγάλες διαφορές πέρα από αυτό δεν υπάρχουν στο επίπεδο των αναλυτικών προγραμμάτων. Τα σχολεία αυτά δημιουργήθηκαν για να καλύψουν κυρίως τις ανάγκες των ανθρώπων που εργάζονται στα Όργανα. Πέρα όμως από αυτά υπάρχουν εδώ αρκετά εξαιρετικά δημόσια σχολεία.

Ελληνόφωνη εκπαίδευση στην επαρχία του Βελγίου. Αλλαγές από το 2011 μέχρι σήμερα. Ποιες είναι οιανάγκες του Ελληνισμού και σε ποιο βαθμό καλύπτονται; Τα μικρά Τ.Ε.Γ. που έκλεισαν, υπάρχει περίπτωση να ξανανοίξουν από τη νέα χρονιά;

Εκείνο που έχουμε προσπαθήσει να κάνουμε είναι να οργανώσουμε καλύτερα τη διδασκαλία μας, να την κάνουμε πιο αποτελεσματική χωρίς να σπαταλούμε ανθρώπινους πόρους. Σε μια δύσκολη περίοδο για την Πατρίδα, έχουμε όλοι χρέος να δουλεύουμε γι αυτήν. Η βασικότερη αλλαγή αφορά στην οργάνωση της διδασκαλίας σε επίπεδα. Αξιοποιούμε κάθε δυνατότητατου ανθρώπινου δυναμικού μας. Υποστηρίζουμε φορείς που εντάσσουν την ελληνομάθεια στο πρόγραμμα τους όπως η Ελληνική Κοινότητα Βρυξελλών, ο Σύλλογος ΗΛΙΟΣ στη Λιέγη,κτλ. Είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι γιατί φέτος έχουμε 20% περισσότερους μαθητές στα μεγάλα ΤΕΓ των Βρυξελλών από πέρυσι.Εμείς δεν κλείσαμε κανένα Τμήμα. Ζητήσαμε όμως από τους συμπατριώτες μας να μας διασφαλίσουν τη λειτουργία εκτός της Τετάρτης και του Σαββάτου, προκειμένου να μπορούμε να προσφέρουμε εκπαιδευτικούς που έχουμε στη διάθεση μας. Μάλιστα είμαστε ιδιαίτερα ικανοποιημένοι γιατί αναγνωρίσαμε αρκετά τμήματα, εκεί που υπάρχουν σημαντικές εστίες ελληνισμού. Μάλιστα με σωστή τεκμηρίωση σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, αναγνωρίστηκαν πρόσφατα πέντε ακόμη ΤΕΓ (Λουξεμβούργου, Στρασβούργου, Παλέρμου, Βαρκελώνης, Λισαβόνας και Χάγης). Υπάρχει όμως ένα σοβαρό ζήτημα: πως θα προσελκύσουμε με μια πρόταση προσαρμοσμένη στις ανάγκες της εποχής τα ελληνόπουλα που δεν παρακολουθούν ελληνόγλωσση εκπαίδευση. Για το λόγο αυτό έχουμε ξεκινήσει με τον κο Πρέσβη μια πρωτοβουλία για να διερευνήσουμε τη δυνατότητα λειτουργίας ενός σχολείου, που θα ακολουθεί το πρόγραμμα του γαλλόφωνου Βελγίου, αλλά που θα μπορεί να προσφέρει αρκετές ώρες ελληνικών την εβδομάδα. Ας ευχηθούμε να ευοδωθεί η προσπάθεια γιατί τότε θα προσελκύσουμε πολλούς μαθητές ελληνικής καταγωγής, παιδιά μεικτών γάμων.

Βιβλία και σύστημα εκπαίδευσης σε μαθητές που διδάσκονται ως ξένη, δεύτερη ή τρίτη την ελληνική γλώσσα. Αποτελεσματικότητα και προτάσεις για βελτίωση.

Πλέον στα Τμήματα Γλώσσας δουλεύουμε κυρίως με ηλεκτρονικό υλικό. Βεβαίως τις ανάγκες μας καλύπτει η ελληνική Πολιτεία με τα εγκεκριμένα βιβλία του ΕΔΙΑΜΜΕ, του Ινστιτούτου που χρηματοδοτείται για την παραγωγή αυτή. Ξέρετε όμως όλο και περισσότερο καταφεύγουμε στην κάλυψη των αναγκών μας με υλικό που βρίσκουμε στο διαδίκτυο, το οποίο συνεχώς ανανεώνεται δυναμικά. Πλέον είναι αδύνατο να παρακολουθήσει κάθε εκδοτική δραστηριότητα την εξέλιξη. Εμείς αξιοποιούμε την εμπειρία των εκπαιδευτικών και δημιουργούμε τη δική μας βάση δεδομένων με υλικό που παράγεται ανά επίπεδο από τους δασκάλους που μπορούν κάθε στιγμή να προσαρμόζουν το υλικό τους στις ανάγκες της εποχής και της περιοχής. Γιατί γνωρίζετε πως η διδασκαλία μιας γλώσσας, αλλάζει από χώρα σε χώρα, μια που κτίζεται πάνω στην «πρώτη» γλώσσα των μαθητών.

Ποια είναι πλέον τα κριτήρια απόσπασης εκπαιδευτικών στο εξωτερικό; Η απόδοσή τους αξιολογείται;

Με το νέο νομικό πλαίσιο, το βασικότερο κριτήριο είναι η γλωσσομάθεια και ακολουθεί η συνυπηρέτηση. Με δεδομένο πως πλέον δεν υπάρχει το επιμίσθιο, παρά για ελάχιστες εξαιρέσεις, μόνο όσοι έχουν δεσμούς και λόγο να βρίσκονται στο εξωτερικό, επιλέγουν να αποσπασθούν. Από την άποψη αυτή η περιοχή μας είναι ευνοημένη γιατί διαθέτοντας Διεθνείς Οργανισμούς, Ευρωπαϊκά Όργανα, κτλ, διασφαλίζει την παρουσία ικανού αριθμού εκπαιδευτικών. Τόσων που καλύπτουν τις ανάγκες μας σε ποσοστό 98%. Η ρύθμιση αυτή ήταν και δική μου πρόταση, γιατί γνώριζα πως με τον τρόπο αυτό θα καλύπταμε τις ανάγκες μας σε εκπαιδευτικό προσωπικό.

Σεμινάρια επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης αποσπασμένων εκπαιδευτικών. Γίνονται πια ή οι νεο-αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί έρχονται δίχως να έχουν ενημερωθεί για τα περιεχόμενα διδασκαλίας, τις ιδιαιτερότητες των μαθητών και των χωρών στις οποίες πηγαίνουν;

Σεμινάρια νεο-αποσπασμένων δεν γίνονται πια, δεδομένου ότι η κατηγορία αυτή αντιστοιχεί σε ένα μικρό αριθμό εκπαιδευτικών. Εμείς ως Γραφείο οργανώνουμε σεμινάρια ενδοεπιμόρφωσης. Πρόκειται για μια διαδικασία ιδιαίτερα αποδοτική, μια που οι συνάδελφοι προτείνουν και συζητούν με τους συναδέλφους τους, τους ενημερώνουν. Επίσης αξιοποιούμε το διαδίκτυο δεδομένου ότι η ευθύνη του Γραφείου μας εκτείνεται σε οκτώ χώρες οπότε δεν τίθεται ζήτημα μετακινήσεων και κόστους των σεμιναρίων.

Ομογενείς εκπαιδευτικοί στο χώρο της ελληνόφωνης εκπαίδευσης στο Βέλγιο.Ποιες οι προϋποθέσεις; Τι έχει γίνει μέχρι σήμερα στη πράξη;

Νομίζω πως με την τελευταία ρύθμιση του Αυγούστου του 2012 και τις συνυπηρετήσεις, σε ένα βαθμό καλύπτεται αυτό το αίτημα, δεδομένου ότι οι συνυπηρετήσεις αφορούν συζύγους ομογενών ή συμπατριωτών μας που ζουν μόνιμα στο εξωτερικό. Σε ό,τι αφορά τις προσλήψεις ομογενών ως επιτόπιο προσωπικό, τελευταία ψηφίστηκε μια ρύθμιση που επιτρέπει την πρόσληψη ωρομίσθιων εκπαιδευτικών. Βέβαια σε μια τέτοια περίοδο είναι αδύνατη η χρηματοδότηση τέτοιας λύσης, με δεδομένες τις πολύ αυστηρές δεσμεύσεις για κάθε μορφής πρόσληψη από το ελληνικό κράτος. ——————————————————-

Βιογραφικό σημείωμα

Ο Μανόλης Αλεξάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης. Είναι εκπαιδευτικός. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο ΑΠΘ. Συνέχισε τις Μεταπτυχιακές του Σπουδές στη Συγκριτική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης. Στη συνέχεια σπούδασε Πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, με Μεταπτυχιακές Σπουδές στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Ανάλυση. Η διατριβή του στην Εκπαιδευτική Πολιτική της Ε.Ε. μετά τη Λισαβόνα κρίθηκε άριστη. Έχει διατελέσει αντ/ρχος Ηρακλείου και σήμερα είναι εκλεγμένος Περιφερειακός Σύμβουλος. Ασχολείται με το κίνημα του εθελοντισμού εδώ και 25 χρόνια. Έχει διατελέσει Πρόεδρος και μέλος σε πολλές Εθελοντικές Πρωτοβουλίες. Για τέσσερα χρόνια ήταν Πρόεδρος τηςΒικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου. Σήμερα υπηρετεί ως Συντονιστής Εκπαίδευσης στο Γραφείο των Βρυξελλών υπεύθυνος για τη Δυτική Ευρώπη.

Εκδοτική δραστηριότητα:

ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ, 1999, σειρά άρθρων, τιμητικός τόμος των βιβλιοπωλών Ηρακλείου ΒΕΛΗ ΣΤΗ ΦΑΡΕΤΡΑ, 2010, σειρά άρθρων,Εκδόσεις Δοκιμάκη ΙΔΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, 2011, Ιστορικό Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Ταξιδευτής Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΑΤΡΟΠΗ, 2012, Ιστορικό Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Ταξιδευτής.