Της…προίκας τα καμώματα

Συντάκτης:
Εκτυπώστε το άρθρο

Ο θεσμός της προίκας είναι πανάρχαιος. Για αιώνες ολόκληρους, από τα χρόνια του Όμηρου, εκτός από τα φυσικά προσόντα της νύφης (ομορφιά, εξυπνάδα κλπ) ένας από τους λόγους για ένα γάμο ήταν και η προίκα. Και μια σωστή συμφωνία για την προίκα, ήταν έγγραφη και επιβεβαιώνονταν με το λεγόμενο προικοσύμφωνο.
Συχνά, μέσα από το περιεχόμενο ενός προικοσύμφωνου, αποτυπώνεται το “πλούσιο” ή το “φτωχό” της Ελληνικής κοινωνίας, πολλά χρόνια πριν, ενώ δεν είναι λίγες η περιπτώσεις που μέσα από ένα προικοσύμφωνο προκύπτουν πράγματα που μας αφήνουν άφωνους ή τουλάχιστον είναι αδιανόητα για την εποχή μας.
Στο πρόγραμμα “Γαμήλια συμβόλαια στον ελληνικό χώρο στα χρόνια 1500-1830″, που εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, με επιστημονικά υπεύθυνη την επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Αγλαΐα Κάσδαγλη, καταγράφηκε σε ηλεκτρονική μορφή το περιεχόμενο περισσότερων από 3000 προικοσυμφώνων από κάθε περιοχή της Ελλάδας από εποχές πολύ μακρινές έως απλώς μακρινές.

Μέσα από τα κιτρινισμένα διασωθέντα προικοσύμφωνα των περασμένων αιώνων αποπνέουν εικόνες και “άρωμα” μιας άλλης εποχής της Ελλάδας. Παλιά έγγραφα, βγαλμένα από αρχεία συμβολαιογράφων ή φυλαγμένα ευλαβικά από απογόνους ανθρώπων που έφυγαν από τη ζωή χρόνια πριν, δίνουν αυτές τις εικόνες, που άλλοτε προκαλούν γέλιο και άλλοτε σκεπτικισμό.
“Συνήθως η προίκα αποτελούνταν από ρούχα και οικοσκευή, αλλά οι πιο πλούσιοι έδιναν κοσμήματα, χωράφια και σπίτια. Βλέπει κανείς σε προικοσύμφωνα να δίνονται ρούχα φορεμένα , το χρησιμοποιημένο τηγάνι της γιαγιάς ή δυο ρίζες ελιές σε ένα χωράφι ξένο κ.λπ.”, δήλωσε στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, η υπεύθυνη του προγράμματος διάσωσης των παλιών προικοσύμφωνων κ. Κάσδαγλη.
Όπως η ίδια συμπληρώνει, “η προίκα υπήρχε από τα αρχαία χρόνια και αποτελούσε τη συμβολή της γυναίκας στον κοινό βίο. Αν και υπάρχουν αναφορές σε προικοσύμφωνα σε διάφορες πηγές, τα πρώτα ελληνικά προικοσύμφωνα που σώζονται χρονολογούνται γύρω στο 1500. Μέσα από τα προικοσύμφωνα βλέπει κανείς πώς γινόταν η μεταβίβαση της περιουσίας από τη μια γενιά στην άλλη και συχνά προικοσύμφωνα και διαθήκες αλληλοσυμπληρώνονταν”.

Προικοσύμφωνο “φτώχειας” από ένα Ελληνικό νησί

Είναι χαρακτηριστικό μιας άλλης εποχής “φτώχειας” και ανέχειας, ένα προικοσύμφωνο, που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, με το οποίο “εν ονόματι της Αγίας Τριάδος και της κόρης Κοκόνας προστάτιδας της Νήσου Πόρου” η μελλόνυμφη Κητή προικίζεται- μεταξύ άλλων- με “δύο μεσοφόρια ολόγερα και μπουγαδιασμένα, ενάμιση ζευγάρι κάλτσες, έως ότου γίνει ο γάμος έχει καιρόν να πλέξη και την άλλη να γίνουν δυο ζευγάρια, δυο ζευγάρια παπούτσια το ένα μπαλωμένο”, ενώ του γαμπρού του δίνεται “μια σκούφια, να φορά βραδιά παρά βραδιά για να μην τρυπήσει γρήγορα”.
Στην προίκα της Κητής περιλαμβάνονται ακόμη δυο τσουκάλια της προγιαγιάς της, ένα…ουροδοχείο “παστρικό και άπιαστο”, αλλά και δυο κότες, ένας πετεινός, ένα κόσκινο κουκιά, σπιτίσια μακαρόνια και δυο οκάδες ελιές !!!

Και ένα προικοσύμφωνο ευημερίας και…εξασφάλισης στη Μακεδονία

Από την άλλη, το προικοσύμφωνο σε μια άλλη περιοχή, στην πόλη Βέροια της Μακεδονίας, μάλλον ευημερούσα κατά της περίοδο της Τουρκοκρατίας (δεν είναι τυχαίο που οι Βεροιείς ψήφισαν και πάλι τον Τούρκο Δήμαρχό τους και μετά την απελευθέρωση), η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική.
Πρόκειται για ένα προικοσύμφωνο που συντάχθηκε στις 13-2-1898. Το ανακάλυψε στη Βέροια ο σπουδαίος ιστορικός μελετητής Γιώργος Χιονίδης και παρουσιάστηκε στο Η΄ Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Ιστορικής Εταιρείας και σύμφωνα με το περιεχόμενό του, δίνεται προίκα συνολικής αξίας 50.000 γροσιών. Ποσό σχεδόν αστρονομικό για την εποχή !!!
Στην προίκα αυτή – μεταξύ άλλων- περιλαμβάνεται και ένα δίπατο σπίτι πλήρως επιπλωμένο και ένα χωράφι στο σιδηροδρομικό σταθμό, με τον όρο όμως ο γαμπρός και η νύφη να συγκατοικήσουν εφ’ όρου ζωής στο ίδιο σπίτι, με τους δύο γονείς της κοπέλας. Εξασφάλιση μέσω…προίκας !!!

Αγρότες από τη Θράκη δίνουν μεγάλη προίκα…λόγω Γαλλίας

Πλούσια νύφη πρέπει να ήταν η Μαργήτσα, κόρη του Θεολόγου Δημητράκη, από τον Πλάτανο της Ανατολικής Θράκης, την οποία ο πατέρας της προίκισε το 1919, όχι μόνο με ρούχα, στρώματα, παπλώματα, σεντόνια, πετσέτες, υφάσματα μεταξωτά, αλλά και με χρυσαφικά και χωράφια.
“Το ενδιαφέρον στο προικοσύμφωνο της γιαγιάς μου της Μαργήτσας είναι ότι και ο γαμπρός, δηλαδή ο παππούς μου, δίνει στη νύφη ένα χρυσό πεντόλιρο, δύο χρυσά δαχτυλίδια, μία χρυσή καρφίτσα, χρυσό ρολόι, και διαμαντένιο σταυρό με χρυσή καδένα”, αναφέρει στο Αθηναϊκό Πρακτορείο η Μάρθα Αργιαντοπούλου, στα χέρια της οποία πέρασε το προικοσύμφωνο της γιαγιάς από τη θεία της.
“Ο παππούς μου και η γιαγιά μου, όταν ήρθαν στην Ελλάδα δεν έφεραν μαζί τους περιουσιακά στοιχεία. Ήταν πάμφτωχοι. Φαίνεται, όμως, πως στον Πλάτανο, όπου ζούσαν, ήταν πλούσιοι. Εκείνη την εποχή είχαν καταστραφεί τα αμπέλια των Γάλλων από φυλλοξήρα και για να κάνουν κρασί αναγκάστηκαν να αγοράσουν όλη την παραγωγή σταφυλιών από τα Γανοχώρια, ανάμεσα στα οποία ήταν και ο Πλάτανος. Έτσι, μπορεί να εξηγηθεί πώς πλούτισαν οι κάτοικοι του Πλάτανου, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο προπάππους μου”, αναφέρει η κ. Αργιαντοπούλου.
Παράλληλα, τονίζει ότι “το προικί της γυναίκας ήταν σιδεροκέφαλο”, δηλαδή μπορεί να διαχειριζόταν την προίκα ο άντρας, αλλά δεν μπορούσε να την εκποιήσει, διότι η κυριότητα ανήκε στη γυναίκα. Σε περίπτωση διαζυγίου, την έπαιρναν τα παιδιά ή αν δεν υπήρχαν παιδιά την έπαιρνε πίσω η γυναίκα.

Προίκα και από τον γαμπρό…

Σύμφωνα με την κ. Κάσδαγλη, που επιμελήθηκε το πρόγραμμα διάσωσης των παλιών ελληνικών προικοσύμφωνων  ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η περίπτωση ορισμένων νησιών της Ελλάδας, όπου προίκα δεν έδινε μόνο η νύφη, αλλά και ο γαμπρός.
Μάλιστα, το σπίτι της γυναίκας το έπαιρνε ως προίκα η πρώτη κόρη, η οποία είχε την υποχρέωση να δώσει το όνομα της μητέρας της στο κορίτσι που θα γεννούσε και στην κυριότητα του οποίου θα περνούσε η προίκα της μάνας.
Αντιθέτως, το σπίτι του άντρα περνούσε στην κυριότητα του γιου του, ο οποίος έπρεπε να πάρει το όνομα του παππού από την πλευρά του πατέρα.

Δεν υπάρχουν σχόλια για το άρθρο "Της...προίκας τα καμώματα"

    Αφήστε το σχόλιο σας


    *