Politico: Ήρθε η ώρα για την Άνγκελα Μέρκελ να φύγει…

Για σχεδόν 30 χρόνια, μια φωτογράφος ονόματι Herlinde Koelbl πραγματοποιούσε τακτικές συναντήσεις με την Άνγκελα Μέρκελ. Η φωτογράφος έθετε ερωτήσεις και τραβούσε μερικές πόζες.

Οι συναντήσεις αυτές αποτελούσαν μέρος ενός πρότζεκτ που ονομαζόταν «Ίχνη Εξουσίας» (Traces of Power) και που είχε ως στόχο να δείξει πώς η δύναμη αλλάζει τους ανθρώπους. Το έργο της Koelbl περιελάμβανε ισχυρούς άνδρες όπως ο Gerhard Schröder και ο Joschka Fischer, των οποίων η εμφάνιση άλλαξε πράγματι καθώς μεγάλωσε κι η φήμη τους. Αυξομειώσεις βάρους. Πούρα εντός κάδρου, μαζί με ακριβά κοστούμια και μια δεδομένη ευφυΐα.

Στη Μέρκελ, όμως, η φωτογράφος βρήκε έναν πολιτικό που παρέμεινε αξιοσημείωτα – και βαρετά – αληθινός στον εαυτό της. Η Μέρκελ ήταν επιφυλακτική, ελεγχόμενη, λίγο αμήχανη και με πλήρη επίγνωση των παγίδων που κρύβει η δύναμη.

Στην πραγματικότητα, είπε στην Koelbl ότι σκοπεύει να μην παραμείνει στην κορυφή για πολύ καιρό. «Δεν θέλω να είμαι ένα ημιθανές ναυάγιο όταν αφήσω την πολιτική», δήλωσε η Μέρκελ στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν ήταν γενικός γραμματέας της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης.

Το πρότζεκτ «Ίχνη Εξουσίας» στέφθηκε με επιτυχία. Οι φωτογραφίες και οι συνεντεύξεις της Koelbl παρουσιάστηκαν σε εκθέσεις σε όλη τη Γερμανία. Διαμόρφωσαν τη δημόσια αντίληψη για την Μέρκελ. Εδώ, για μια και μοναδική φορά, παρουσιάστηκε σαν μια ισχυρή πολιτικός, αλλά ταπεινή και αυθεντική, χωρίς να φαίνεται επιρρεπής στον ναρκισσισμό.

Βαθιά μέσα της, η Μέρκελ πρέπει να γνωρίζει ότι θα έπρεπε να έχει ήδη αποσυρθεί 

Είναι μια εικόνα που η Μέρκελ άρχισε να καλλιεργεί. Σε συνεντεύξεις, συχνά υπαινισσόταν ότι θα είχε μια ζωή και πέρα από την πολιτική. Όχι τίποτα πολύ φανταστικό, φυσικά. Μόλις τελείωνε η καριέρα της, η Μέρκελ έδειχνε πως θα βρισκόταν στο εξοχικό της, στο αγροτικό Uckermark, ψήνοντας κέικ και ακούγοντας κλασική μουσική. Με άλλα λόγια, θα ήξερε πότε να αποσυρθεί.

Δυστυχώς όμως, δεν το έκανε. Η γερμανίδα καγκελάριος βρίσκεται στην εξουσία για ένα διάστημα 13 χρόνων τώρα, πολύς καιρός ακόμα και για τα δικά της στάνταρ. Ακόμη χειρότερα, είναι πια μια σκιά του παλιού εαυτού της. Η Μέρκελ δεν κυβερνά, απλά καταφέρνει να συγκρατήσει το συνασπισμό της και αυτή τη στιγμή μετατρέπεται σε μια καρικατούρα, εξαιτίας αυτού.

Ο καταστροφικός χειρισμός της στην υπόθεση του Hans-Georg Maaßen – επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών- που αρχικά τον προώθησε ενώ στην συνέχεια ανακάλεσε την απόφασή της, δείχνει ότι έχει χάσει την αίσθηση της προοπτικής.

Μέρες αργότερα, το κόμμα της, το συντηρητικό CDU, στράφηκε εναντίον της. Σε μια μυστική ψηφοφορία, οι νομοθέτες του CDU έδιωξαν τον παλαιότερο σύμμαχο της Μέρκελ, τον Volker Kauder, και επέλεξαν τον λιγότερο γνωστό Ralph Brinkhaus να ηγείται της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος.

Ενδεχομένως να υπάρχουν κάποιες θέσεις όπου η Μέρκελ παραμένει η πιο ισχυρή γυναίκα και ο τελευταίος υπέρμαχος των φιλελεύθερων αξιών. Αλλά στο Βερολίνο τα πράγματα δεν είναι έτσι. Στο πρωτοσέλιδο της Frankfurter Allgemeine Zeitung, αγαπημένης εφημερίδας του CDU, η Μέρκελ χαρακτηρίστηκε ως «πάρα πολύ κακή». Ο ευρωπαίος Επίτροπος για το Προϋπολογισμό, Günther Oettinger, μέλος του CDU, δήλωσε το ίδιο για την καγκελάριο.

Η τραγική ειρωνεία είναι, βεβαίως, ότι η Μέρκελ βρέθηκε στην κατάσταση που τόσο πολύ ήθελε να αποφύγει. Βαθιά μέσα της, πρέπει να γνωρίζει ότι θα έπρεπε να είχε εγκαταλείψει εδώ και πολύ καιρό.

Η διάσημη δήλωση της Μέρκελ ότι η Γερμανία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τις εισροές προσφύγων ήταν σίγουρα «αντιμερκελική», μιας και έθεσε μη ρεαλιστικές προσδοκίες

Κάτι άλλο ακόμα δούλεψε υπέρ της Μέρκελ. Ο γερμανικός συντηρητισμός βρισκόταν σε κρίση όταν ανέλαβε. Μετά από πειραματισμό με τον οικονομικό φιλελευθερισμό, η καγκελάριος στράφηκε προς την Αριστερά και εξουδετέρωσε την αντιπολίτευση, αγκαλιάζοντας τις ιδέες της. Οι κυβερνήσεις της Μέρκελ εισήγαγαν τον κατώτατο μισθό, καταργούσαν την στρατολόγηση και απομακρύνθηκαν από την πυρηνική ενέργεια. Οι αληθινοί συντηρητικοί την μισούσαν γι “αυτό. Όμως, τα κέρδη που έφερε στο πολιτικό κέντρο αντιστάθμισαν τις απώλειες. Ή τουλάχιστον έτσι φαινόταν…

Στο εξόχως διορατικό βιβλίο του «Angela Merkel – Die Zauder-Künstlerin» που δημοσιεύθηκε το 2013, ο δημοσιογράφος Νικόλαους Μπλούμε ανέφερε ότι κύκλοι εντός του κόμματος που συμμετείχαν στην ψηφοφορία, συμφωνούσαν ότι η Μέρκελ θα παραιτηθεί το 2015.

Γνωρίζουμε ωστόσο τι συνέβη. Στα τέλη του καλοκαιριού του 2015 ήρθαν το προσφυγικό. Η Μέρκελ, υπό τεράστια πίεση, πήρε μια απόφαση που την στοιχειώνει από τότε: άνοιξε τα γερμανικά σύνορα. Kαι τα κράτησε ανοιχτά για μήνες.

Ήταν αυτή η κίνηση η καλύτερη δυνατή επιλογή σε μια όντως δύσκολη κατάσταση; Ή ήταν ένα σοβαρό λάθος; Η ετυμηγορία σχετικά με τις μακροπρόθεσμες συνέπειες δεν έχει ακόμη βγει. Αλλά δρώντας έτσι, η Μέρκελ παραβίασε μερικές από τις αρχές της.

Ο Dirk Kurbjuweit, ένας άλλος βιογράφος, έγραψε κάποτε ότι η Μέρκελ ξέρει πως να «μεταφέρει μηνύματα κατά τρόπο ώστε να καθιστά αδύνατο να αποδειχθεί λάθος μελλοντικά». Η διάσημη δήλωση της ότι η Γερμανία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την εισροή των προσφύγων, ήταν σίγουρα «αντιμερκελική», επειδή έθεσε μη ρεαλιστικές προσδοκίες.

Ο Χένρι Κίσινγκερ κάποτε αποκάλεσε τη Μέρκελ ως την τέλεια έκφραση των καιρών μας. Η δήλωση αυτή δεν είναι πλέον αλήθεια. Η Μέρκελ άλλαξε με την προσφυγική κρίση. Αλλά και οι καιροί έχουν αλλάξει.

Ο δημόσιος χαρακτήρας της Μέρκελ – μελαγχολικός, εργατικός, τεχνοκρατικός – έχει χάσει πια την όποια ελκυστικότητά του.  Τα πρώτα χρόνια της θητείας της Μέρκελ, οι Γερμανοί ανησυχούσαν περισσότερο για την οικονομία. Σε ομιλίες, μίλησε ήρεμα για την ανάγκη διατήρησης της ευημερίας της χώρας σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης.

Αλλά σήμερα οι άνθρωποι ανησυχούν για άλλα πράγματα. Η Δεξιά εξοργίζεται από την εισροή προσφύγων ενώ η Αριστερά βρίσκεται επί ποδός λόγω της ανόδου του δεξιού λαϊκισμού και της ακροδεξιάς.

Η ικανότητα της Μέρκελ να βρίσκεται πάνω από κομματικές γραμμές – κάτι που οι περισσότεροι Γερμανοί το είδαν ως ατού- έχει καταστεί αρνητικό

Σήμερα, l’état, c’est Merkel. Αλλά για πόσο καιρό; Έκανε το ίδιο λάθος με τους προκατόχους της και υπερεκτίμησε εαυτόν.

Ο Κόνραντ Αντενάουερ και ο Χέλμουτ Κολ, δύο από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς καγκελάριους της Γερμανίας, πίστευαν ότι «όποιος είχε κυβερνήσει τόσο άριστατο κράτος, θα έπρεπε να είναι το ίδιο το κράτος», γράφει ο βιογράφος Kurbjuweit. «Δεν συνειδητοποίησαν ότι υπήρχαν και καλύτεροι υποψήφιοι τότε και έχασαν την έξοδο».

Αλλά οι Γερμανοί – και η Μέρκελ – πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η χώρα χρειάζεται αλλαγή. Οι εκλογές θα είναι η ευκολότερη έξοδος. Ίσως οι συντηρητικοί να επωφεληθούν μάλιστα αν μείνουν κάμποσο στην αντιπολίτευση. Ή ίσως χρειαστούν κάποιον άλλον για να ηγηθεί σε μια ακόμα κυβέρνηση συνασπισμού.

Σε κάθε περίπτωση, η Μέρκελ θα πρέπει να προετοιμαστεί για μια ζωή μακριά από την Καγκελαρία. Μια αποχαιρετιστήρια ομιλία θα ήταν η τέλεια αρχή. Πρέπει να εξηγήσει ότι σκόπευε να φύγει νωρίτερα και ότι απλά δεν είχε τη δύναμη να το κάνει. Στη συνέχεια θα πρέπει να πει αντίο και να φύγει για το εξοχικό της στο Uckermark.

Λίγους μήνες αργότερα, αφού θα έχει περάσει αρκετό χρόνο ψήνοντας κέικ και ακούγοντας τις όπερες του Βάγκνερ, θα βάλει υποψηφιότητα για κάποιο κορυφαίο πόστο στις Βρυξέλλες ή στον ΟΗΕ. Θα την έχει την δουλειά, χωρίς καμιά αμφιβολία.

Και θα έχει τις πιθανότητες οι περισσότεροι -και εδώ και στο εξωτερικό- να την θυμούνται ως μια από τους κορυφαίους καγκελάριους της Γερμανίας.

* Ο Konstantin Richter είναι αρθρογράφος στην POLITICO. Είναι επίσης συγγραφέας του μυθιστορήματος «The Chancellor: A Fiction», το οποίο μιλά για την Άνγκελα Μέρκελ και την προσφυγική κρίση. 

Πηγή: politico.eu