Ο Νοέμβριος στις γλώσσες της Ευρώπης

Συντάκτης:
Εκτυπώστε το άρθρο

Το ρωμαϊκό ημερολόγιο ξεκινούσε τον Μάρτιο, όχι τον Ιανουάριο, καθιστώντας έτσι τον Νοέμβριο τον ένατο μήνα του έτους – εξ ου και το όνομα, από το λατινικό novem, «εννέα». Βέβαια εμείς γνωρίζουμε πια ότι ο Νοέμβρης είναι ο 11ος μήνας καθώς μπήκαν στις δυο πρώτες θέσεις ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, αλλάζοντας την ακολουθία.

Τα ονόματα που προέρχονται από τη λατινική λέξη εμφανίζονται σε κόκκινο φόντο στον παρακάτω χάρτη, που έφτιαξε ο γλωσσολόγος και μπλόγκερ Jakub Marian:

november-european-languages

Το πολωνικό και τσεχικό listopad, καθώς και τα παρεμφερή ονόματα σε ουκρανικά, λευκορωσικά και την κασουβική γλώσσα (ανήκει στον δυτικό κλάδο των σλαβικών γλωσσών), προέρχονται από τη λέξη list («φύλλα») και το pad («πτώση ή φθινόπωρο»). Το lapkritis της Λιθουανίας σημαίνει επίσης «πτώση φύλλων» (από τις λέξεις lapas «φύλλο» και kristi, «που πέφτει»), αλλά η ίδια η λέξη δεν σχετίζεται ετυμολογικά με την αντίστοιχη της Σλαβικής. Το κροατικό studeni βασίζεται σε μια κοινή σλαβική ρίζα που σημαίνει «κρύο».

Το ουαλικό Tachwedd σημαίνει «σφαγή». Στα ιρλανδικά και σκοτσέζικα γαελικά, το Samhain ήταν το όνομα ενός κελτικού φεστιβάλ, που θεωρείται μάλιστα ο προκάτοχος του σύγχρονου Halloween. Το ίδιο το όνομα προέρχεται είτε από το πρωτοϊνδοευρωπαϊκό * sam («μαζί») είτε από το πρωτοκελτικό * samo- («καλοκαίρι»). Στις διαλέκτους της Βρετάνης και της Κορνουάλης, το Du προέρχεται από το du, «μαύρο».

Το payares  της Αστούριας προέρχεται από το paya, το «άχυρο». Το ognassantu της Σαρδηνίας σημαίνει «Άγιοι Πάντες», η χριστιανική γιορτή που γιορτάζεται την 1η Νοεμβρίου, ενώ το santandria (ή Sant’Andria) προέρχεται από το όνομα του Απόστολου Ανδρέα στην τοπική διάλεκτο.

Το αλβανικό nëntor προέρχεται από το λατινικό όνομα αντικαθιστώντας το novem με το nënt (ë) («εννέα» στα Αλβανικά), το οποίο, ωστόσο, προέρχεται τελικά από την ίδια πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα με το novem.

Το τουρκικό kasım προέρχεται από μια αραβική λέξη που σημαίνει «αυτό που διαχωρίζει», και που αναφέρεται στην αρχή του χειμώνα. Το βασκικό azaro προέρχεται από το az, το οποίο αναφέρεται στην αναπαραγωγή ή το μεγάλωμα.

Τέλος, το φινλανδικό marraskuu σημαίνει «μήνας θανάτου», ενώ το Võro märtekuu σημαίνει «μήνας του Μάρτιν».


 

Στην αρχαία Αθήνα ο Νοέμβριος ισοδυναμούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Πυανοψιώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Μαιμακτηριώνα. Την περίοδο αυτή οι Αθηναίοι γιόρταζαν τα:

  • Χαλκεία, κατά τα οποία οι σιδεράδες της πόλης τιμούσαν τον προστάτη Θεό τους Ήφαιστο.
  • Μαιμακτήρια, για να τιμήσουν τον θεό των καιρικών συνθηκών, Δία τον Μαιμάκτη, δηλαδή τον θυελλώδη και να του ζητήσουν ήπιο καιρό, σε μια εποχή που το κρύο δυνάμωνε. Από το προσωνύμιο αυτό του Δία πήραν το όνομά τους, τόσο η γιορτή, όσο και ο μήνας.

 

Όσον αφορά γιορτές και επετείους, έχουμε σαφώς την 17η Νοεμβρίου στην Ελλάδα, στην Αγγλία ωστόσο έχουν την 5η μέρα του μηνός σε ανάμνηση του Γκάι Φοκς (Guy Fawkes) και της συνωμοσίας της πυρίτιδας (Remember, remember the fifth of November). Στις ΗΠΑ εορτάζεται η Ημέρα των Ευχαριστιών, που δεν έχει σταθερή ημερομηνία, πέφτει την 4η Πέμπτη του Νοεμβρίου, που φέτος είναι στις 26 του μήνα.

 

Κεντρική φωτογραφία: Ο Νοέμβριος, από τη σειρά Μήνες του Γιάννη Τσαρούχη. Η σειρά φιλοτεχνήθηκε μεταξύ 1968 και 1969, και αναπαριστά προσωποποιημένους τους μήνες του έτους. Στα πρότυπα της αρχαίας Ελληνικής και Βυζαντινής παράδοσης αλλά και με εμφανή τα στοιχεία της Αναγεννησιακής τέχνης του μπαρόκ, ο ζωγράφος συμβολικά σμιλεύει και έντεχνα πλάθει τις αλληγορικές μορφές του σε ένα συνδυασμό με μια λιτή και συμβολική νεκρή φύση.

Δεν υπάρχουν σχόλια για το άρθρο "Ο Νοέμβριος στις γλώσσες της Ευρώπης"

    Αφήστε το σχόλιο σας


    *