Ο Κώστας Γαβράς στο Newsville.be.

Η νέα ταινία του Κώστα Γαβρά «Το Κεφάλαιο» μας αποκαλύπτει πτυχές ενός καπιταλιστικού συστήματος μέσα από την επικριτική ματιά του στρατευμένου, πολιτικοποιημένου σκηνοθέτη για έναν κόσμο χωρίς ηθικές αναστολές με μόνη αξία το Χρήμα και τη δόξα. «Le Luxe est un droit» (Η πολυτέλεια είναι δικαίωμα) άλλωστε, και 10000 απολύσεις χαρίζουν κέρδη και bonus σε έναν τραπεζίτη, ο οποίος ορίζει τη μοίρα χιλιάδων οικογενειών. Από την ταινία απουσιάζει αισθητά το κόστος των συνεπειών όσον αφορά στο ανθρώπινο δυναμικό, ως ένδειξη της πλήρους αδιαφορίας του συστήματος για την απρόσωπη «παραγωγική μονάδα». Μία από τις πιο επιβλητικές εικόνες της ταινίας η τραγική, συμβολική σκηνή με τον τραπεζίτη Μαρκ Τουρνέιγ (Gad Elmaleh) μπροστά σε μια γιγαντοοθόνη όπου απεικονίζονται χιλιάδες υπάλληλοί του, ανυποψίαστοι και ενθουσιασμένοι, να τον χειροκροτούν και να τον αποθεώνουν. «Εμπιστοσύνη στον Πρόεδρο και Κυβέρνηση που δεν αντιδρά!», ο τέλειος συνδυασμός για ένα παιχνίδι που παίζεται στις πλάτες τους, έως ότου μια μέρα η κατάσταση ανατραπεί και για αυτούς που κινούν τα νήματα, όπως προαναγγέλλει ο ίδιος ο ήρωας στο τέλος με ένα πλάνο face à face στους θεατές..

1. Οι ταινίες σας πραγματεύονται θέματα που άπτονται της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, υπό το πρίσμα μιας διαμαρτυρίας. Στην νέα σας ταινία «Το Κεφάλαιο», βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Στεφάν Οσμόν, παρακολουθούμε πώς ένας απλός, καθημερινός άνθρωπος μεταμορφώνεται σε έναν αδίστακτο καπιταλιστή, μόλις πάρει εξουσία στα χέρια του. Είχατε στο μυαλό σας συγκεκριμένα πρόσωπα/γεγονότα, όπως είχατε, για παράδειγμα, στο «Ζ»;

Όχι ακριβώς. Αν και είναι βασισμένο σε πρόσωπα που υπάρχουν, τα οποία όμως δεν είναι ιστορικά πρόσωπα. Υπάρχουν, αλλά όχι με τα ονόματά τους.

2. Κατά πόσο ήταν εύκολο για έναν άνθρωπο σαν εσάς, που ανήκει σε διαφορετικό ιδεολογικό χώρο, να επεξεργαστεί ένα τέτοιο θέμα ενός νεοφιλελεύθερου  κόσμου με επίκεντρο τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις; Είχατε οικονομολόγους και ανθρώπους που κινούνται σε ανάλογους χώρους οι οποίοι και σας βοήθησαν;

Δύσκολη ερώτηση. Χρειάστηκε πολλή έρευνα και συζήτηση με πολλούς ανθρώπους μέσα στο κεφάλαιο και στις τράπεζες. Με δέχτηκαν μεν πολύ καλά, όμως δε μου έδωσαν όλες τις πληροφορίες. Αλλά τις βρήκα. Από αληθινούς τραπεζίτες κυρίως στο Παρίσι που με δέχτηκαν πολύ πιο εύκολα. Δε μου είπαν βέβαια όλα τα μυστικά τους!

3. Σύμφωνα με τον Αμερικανό συγγραφέα Μαρκ Τουέιν «οι ευτυχισμένοι θα πρέπει να ξέρουν πως όσο πιο γεμάτο είναι ένα ποτήρι, τόσο πιο εύκολα χύνεται».
Υπάρχει συσχετισμός του ευτυχισμένου ανθρώπου κατά το απόφθεγμα, με τον ήρωα της ταινίας;  Είναι ευτυχία το συναίσθημα που νιώθει κάποιος φτάνοντας στην κορυφή ή μάλλον εκεί του αποκαλύπτεται με σκληρό τρόπο ένα άλλο συναίσθημα, αυτό της ματαιότητας;

Όλοι προσπαθούν να φτάσουν στην κορυφή. Εξαρτάται τι  μέσα χρησιμοποιούμε. Για να φτάσει κανείς χρησιμοποιεί μέσα ανήθικα και για να παραμείνει επίσης. Εκεί, είναι πλέον οι μεγαλομέτοχοι που αποφασίζουν γι’αυτόν. Αν δεν ικανοποιηθούν, τον αλλάζουν.

4. Πρόκειται για έναν άπληστο άνθρωπο ο οποίος πατάει, θα λέγαμε, «επί πτωμάτων». Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η τιμωρία την οποία πρέπει να υποστεί αυτός που οδηγεί, για δικό του όφελος, τις ζωές των άλλων προς την καταστροφή, έτσι ώστε να λειτουργήσει λυτρωτικά, ως κάθαρση, για τον ίδιο αλλά και για τους θεατές;

Δεν μιλάω για τιμωρία, δεν είμαι δικαστής. Όσο για τον όρο κάθαρση με την έννοια την αρχαία, την απόφυγα. Με το φιλμ προσπαθώ να κάνω ερωτήσεις. Ήθελα ο θεατής να βγει από τις αίθουσες ενοχλημένος, όχι ευχαριστημένος.

5. Το σενάριο μιας προηγούμενης ταινίας σας, «Το τσεκούρι», ήταν εμπνευσμένο από το περιστατικό με τον άνεργο και την ομηρία στην Κομοτηνή. Στην ταινία, ένας κατά συρροή δολοφόνος καταλήγει να γίνει συμπαθής στο κοινό. Είναι το αίσθημα της αδικίας και η ανάγκη για απονομή δικαιοσύνης που μας κάνει να «δικαιολογούμε» τέτοιες ακραίες, απεγνωσμένες πράξεις;

Η βία δε δικαιολογείται με κανέναν τρόπο. Το φιλμ μας κάνει να σκεφτούμε πάνω στο πρόβλημα της βίας και της ανεργίας. Ο άνεργος προσπαθεί να έχει δουλειά και μια κανονική ζωή. Προφανώς, χρονικά, έπρεπε να γίνει το «Κεφάλαιο», στο οποίο γίνονται οι απολύσεις, μετά από το «Τσεκούρι», όπου βλέπουμε τελικά τις συνέπειες.

6. Μπορεί μια ταινία η οποία δε χαίρει ανταπόκρισης από το κοινό τη στιγμή της κυκλοφορίας της, να γνωρίσει επιτυχία αν το θέμα της έρθει ξαφνικά στην επικαιρότητα;

Συμβαίνει πολλές φορές στον κινηματογράφο.     Ο κόσμος ενδιαφέρεται για θέματα επικαιρότητας.

7. Ως σκηνοθέτης επεμβαίνετε στο δικό σας σενάριο, όπως ενδεχομένως θα κάνατε σε κάποιο άλλο, ή είστε πιστός στην αρχική σας επιλογή και σκέψη;

Φυσικά. Είναι το ίδιο.

8. Η κρίση που βιώνουμε είναι, ίσως, αποτέλεσμα μιας γενικότερης ηθικής αποσύνθεσης, την οποία έχει προκαλέσει το χρήμα;

Σίγουρα την έχει προκαλέσει το χρήμα, αλλά το χρήμα είναι το αντικείμενο. Στην πραγματικότητα οι άνθρωποι μας οδηγούν στην κρίση, το χρήμα έχει απλώς τη δυνατότητα. Είναι ο παλιός μύθος του τζίτζικα και του μυρμηγκιού: ζήσαμε οι περισσότεροι ως τζίτζικες παρά ως μυρμήγκια. Και στην Ελλάδα και έξω. Παντού.

9. Είναι κυρίαρχη η αντίληψη στο εξωτερικό, αλλά και εντός συνόρων, ότι για τη σημερινή κατάσταση της χώρας μας ευθύνεται κυρίως η νοοτροπία των Ελλήνων. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε;

Εν μέρει συμφωνώ. Οι κύριοι υπεύθυνοι βέβαια είναι οι Έλληνες πολιτικοί. Ο λαός έχει κι αυτός ευθύνη, όσον αφορά στην επιλογή των ατόμων. Φταίει και η παιδεία. Εσείς, ως εκπαιδευτικός, θα γνωρίζετε καλύτερα τις ελλείψεις που υπάρχουν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, επίσης, έχει τεράστια ευθύνη. Αδιαφορούσαν από χρόνια. Άφησαν το χρέος να διαιωνίζεται. Διέφθειραν πολιτικούς άντρες για να συνεχίζουν το έργο τους: Τσοχατζόπουλους, Βουλγαράκηδες… Κάποιοι είναι ήδη στην φυλακή.

10. Θεωρείτε ότι δεν έχει βρεθεί απλώς το κατάλληλο άτομο, σύμφωνα με τη μεσσιανική αντίληψη, που θα μας σώσει κατά κάποιο τρόπο από την οικονομική κρίση, η οποία εξαπλώνεται σιγά-σιγά σε παγκόσμιο επίπεδο; Είναι θέμα ηγέτη/ πολιτεύματος/πολιτικού κόμματος/νοοτροπίας λαού;

Είναι όλα αυτά μαζί.

11. Πιστεύετε ότι οι Έλληνες είμαστε ενωμένοι σε αυτήν τη δοκιμασία που περνάμε ως έθνος;

Όχι. Υπάρχουν αυτοί που έχουν ως πατρίδα την Ελλάδα και αυτοί που έχουν για πατρίδα τους το Χρήμα. Αυτοί βρίσκονται στις Ελβετίες. Κι όπως έλεγε η γιαγιά μου: «Ο χορτασμένος τον νηστικό δεν τον πιστεύει.»

12. Μια τοποθέτηση για την άνοδο του ναζισμού στην Ευρώπη γενικότερα, αλλά και για τη Χρυσή Αυγή.

Δεν πιστεύω ότι οι Έλληνες είναι ναζιστές. Η πατρίδα μας είχε πάντα τους βαρβάρους της, όμως ήταν ένα μικρό μέρος. Αυξήθηκαν τώρα λόγω των πολιτικών. Είναι γελοίο να πιστεύουμε ότι η λύση θα δοθεί από τη Χρυσή Αυγή!

13. Μια αόρατη απειλή της εποχής;

Ανηθικότητα.

14. Σε μία τηλεοπτική συνέντευξη δηλώσατε πως ο λόγος που δεν γυρίζετε ταινία στην Ελλάδα είναι επειδή δεν επιθυμείτε να γίνετε επικριτικός για τη χώρα σας.

Όχι. Κάποτε ήθελα να κάνω την ιστορία του Κοσκωτά, αλλά όταν ανακάλυψα την πραγματική ιστορία έκρινα ότι ήταν κακή διαφήμιση για την Ελλάδα και δεν ήθελα να κάνει το γύρο του κόσμου με την ταινία μου.

15. Έχετε πει, από την άλλη, ότι η συναισθηματική φόρτιση είναι το «κλικ» που σας κάνει να επιλέξετε το θέμα μιας ταινίας. Σε μια τέτοια ιστορικά δύσκολη στιγμή, δεν αισθάνεστε την ανάγκη να αναδείξετε τα καλά της Ελλάδας και των ανθρώπων της, ως αντίβαρο, ενδεχομένως, της εικόνας που έχουμε προς τα έξω;

Έχετε δίκιο. Το ψάχνω. Το φιλμ όμως έχει μια ιστορία και δε θέλω να την κάνω αυτή τη στιγμή, πάνω στη μιζέρια.