Χριστιανικό και εβραϊκό Πάσχα αλλά και Ραμαζάνι, συμπίπτουν φέτος: πόσο ασυνήθιστο είναι αυτό;

Οι τρεις πιο σημαντικές γιορτές των τριών βασικών θρησκειών πέφτουν ταυτόχρονα φέτος: οι Χριστιανοί γιορτάζουν το Πάσχα (καθολικό και ορθόδοξο με μια βδομάδα διαφορά), οι Εβραίοι το Πάσχα και οι Μουσουλμάνοι βρίσκονται στη μέση του Ραμαζανιού. Αυτό από μόνο του είναι κάτι το ασυνήθιστο: γιατί αυτές οι γιορτές συμπίπτουν φέτος, τι κοινό έχουν και γιατί υπάρχουν νέες εντάσεις στην Ιερουσαλήμ; Τρεις ερωτήσεις και τρεις απαντήσεις.

Γιατί συμπίπτουν φέτος οι γιορτές των τριών μεγάλων θρησκειών;

Το να συμπίπτει το εβραϊκό και του χριστιανικό Πάσχα δεν είναι ασυνήθιστο, όπως εξηγεί ο καθηγητής Θεολογίας, Hans Geybels (KU Leuven), «αλλά το γεγονός ότι αυτά τα δύο συμπίπτουν με το Ραμαζάνι, είναι μάλλον εξαιρετικό». Το Χριστιανικό Πάσχα πέφτει επίσημα την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο που ακολουθεί η έναρξη της εαρινής ισημερίας, οπότε στην πράξη το Πάσχα πέφτει πάντα μεταξύ 22 Μαρτίου και 25 Απριλίου.

Η αργία του εβραϊκού Πάσχα εμπίπτει συχνά σε αυτήν την περίοδο: διαρκεί 7 ή 8 ημέρες και αρχίζει το βράδυ της 14ης ημέρας του μήνα Nissan, του πρώτου μήνα του ιερού εβραϊκού ημερολογίου. Όπως και με τους Χριστιανούς, αυτή η ημέρα μπορεί να πέσει τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο, ανάλογα με την ημερομηνία της νέας Σελήνης, καθώς σηματοδοτεί την έναρξη του μήνα Nissan. Το Πάσχα για τους Εβραίους ξεκίνησε την περασμένη Παρασκευή και συνεχίζεται μέχρι το επόμενο Σαββατοκύριακο.

Η περίοδος του Ραμαζανιού μπορεί να πέσει οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, ή οποιαδήποτε εποχή. Το Ραμαζάνι βασίζεται στο σεληνιακό ημερολόγιο, στο οποίο ένας μήνας έχει 29,5 ημέρες. Επομένως, το Ραμαζάνι μετακινείται λίγο κάθε χρόνο στο παραδοσιακό μας ημερολόγιο. Φέτος, το Ραμαζάνι πέφτει μεταξύ 1ης Απριλίου και 1ης Μαΐου, αλλά του χρόνου θα είναι 22 Μαρτίου έως 21 Απριλίου.

Επομένως, είναι πολύ ασυνήθιστο να συμπίπτουν αυτοί οι εορτασμοί, αλλά σίγουρα όχι εντελώς σπάνιο, πιστεύει η Anne Vandenhoeck, καθηγήτρια στη σχολή θεολογίας και θρησκευτικών σπουδών στο KU Leuven. «Σίγουρα έχει συμβεί ξανά. Στην πραγματικότητα, είναι κάτι που συμβαίνει κάθε 33 ή 34 χρόνια».

Τι κοινό έχουν αυτές οι τρεις θρησκείες;

Οι τρεις θρησκευτικές εορτές έχουν φυσικά τις διαφορές τους, αλλά έχουν και έντονα κοινά χαρακτηριστικά. Πρώτον, υπάρχει μια περίοδος νηστείας ή/και μετάνοιας. Όλα ακολουθούνται από γλέντι. «Και τα τρία τελειώνουν με ένα μεγάλο γλέντι, του οποίου προηγείται περίοδος νηστείας και αποχής», προσθέτει ο Hans Geybels. «Υπάρχει το γλέντι, η νηστεία, η προσευχή αλλά και η προσοχή που δίνεται σε εκείνους που είναι ευάλωτοι ή έχουν ανάγκη», εξηγεί η Anne Vandenhoeck για τα κοινά χαρακτηριστικά των τριών θρησκειών.

Διαφορετικά είναι βέβαια και τα πανηγύρια, όπως και η περίοδος που προηγείται. Της χριστιανικής εορτής του Πάσχα προηγείται η σαρανταήμερη νηστεία, γνωστή ως Σαρακοστή. Αρχίζει την Τετάρτη (φέτος 2 Μαρτίου) και τελειώνει το Σάββατο πριν από το Πάσχα. Στην πραγματικότητα, η περίοδος διαρκεί 46 ημέρες, αλλά οι Κυριακές δεν υπολογίζονται και καταλήγουμε στη Σαρακοστή. Η τελευταία Κυριακή πριν από το Πάσχα, η Κυριακή των Βαΐων, σηματοδοτεί την έναρξη της Μεγάλης Εβδομάδας. Την ίδια την ημέρα του Πάσχα, οι Χριστιανοί γιορτάζουν την Ανάσταση του Χριστού, τρεις ημέρες μετά τη σταύρωσή του.

Ο εορτασμός του Εβραϊκού Πάσχα διαρκεί 7 ή 8 ημέρες. Στην εβραϊκή παράδοση νηστεύουμε 6 μέρες. Κατά τη διάρκεια της εορτής του Πάσχα, τιμάται η έξοδος των Εβραίων από την Αίγυπτο και η απελευθέρωσή τους από τη σκλαβιά.

Το Ισλάμ έχει το Ραμαζάνι, μια περίοδο υποχρεωτικής νηστείας κατά την οποία οι μουσουλμάνοι δεν επιτρέπεται να φάνε, να πιούν ή να κάνουν σεξ μεταξύ της αυγής και του σούρουπου. Το Ραμαζάνι διαρκεί ένα μήνα. Το τέλος αυτής της περιόδου σηματοδοτείται από τριήμερη γιορτή που αραβικά ονομάζεται Aïd el Fitr (εορτή τέλους νηστείας) ή άιντ-αλ-σαγίρ (= μικρή εορτή).

Γιατί νέες εντάσεις στην Ιερουσαλήμ;

Η πόλη της Ιερουσαλήμ είναι εξαιρετικά σημαντική για καθεμία από τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες», υπογραμμίζει ο Geybels. «Για τους Εβραίους είναι ο ιερός τόπος, για τους Χριστιανούς ο τόπος όπου σταυρώθηκε, τάφηκε και αναστήθηκε ο Ιησούς. Για τους Μουσουλμάνους, η Ιερουσαλήμ είναι το μέρος όπου ο Μωάμεθ ανέλθη στον ουρανό». Στο Όρος του Ναού, οι Μουσουλμάνοι έχουν επίσης τον Θόλο του Βράχου, ένα ιστορικό μνημείο και περιλαμβάνει επίσης το τζαμί al-Aqsa.

Πάντα υπάρχουν έντονες εντάσεις κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, αλλά τώρα που οι τρεις γιορτές συμπίπτουν, αυτό δημιουργεί μια επιπλέον πηγή έντασης. Την περασμένη εβδομάδα, η βία στην Ιερουσαλήμ κλιμακώθηκε, με δεκάδες τραυματίες την Παρασκευή, όταν Παλαιστίνιοι μουσουλμάνοι συγκρούστηκαν με την ισραηλινή αστυνομία στο Όρος του Ναού.

Για τους Μουσουλμάνους, το Όρος του Ναού είναι το «Χαράμ αλ-Σαρίφ» (ευγενές ιερό) και το τρίτο ιερότερο μέρος μετά τη Μέκκα και τη Μεδίνα, καθώς λέγεται ότι το επισκέφτηκε ο Προφήτης Μωάμεθ. Για τους Εβραίους, το «Har haBayit» (βουνό του οίκου του Θεού) είναι το μέρος όπου βρισκόταν ο ναός του βασιλιά Σολομώντα της Βίβλου με την Κιβωτό της Διαθήκης. Είναι βέβαιο ότι στον λόφο αυτό βρισκόταν ο δεύτερος ναός, ο οποίος καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 70 M.X.

Εξαιτίας των διεκδικήσεων τόσο του Ιουδαϊσμού όσο και του Ισλάμ, είναι ένα από τα πιο αμφισβητήσιμους θρησκευτικούς χώρους στον κόσμο. Μετά τις Σταυροφορίες, η μουσουλμανική κοινότητα της Ιερουσαλήμ έχει διαχειριστεί το μέρος ως βακουφικό. Δεδομένου ότι η περιοχή αποτελεί τμήμα της παλιάς πόλης, η οποία ελέγχεται από το Ισραήλ από το 1967, τόσο το Ισραήλ όσο και η Παλαιστινιακή Αρχή αξιώνουν την κυριαρχία τους στο βουνό, και παραμένει ένα σημαντικό σημείο τριβής της αραβο-ισραηλινής διένεξης. Σε μια προσπάθεια να διατηρήσει το στάτους κβο, η ισραηλινή κυβέρνηση έχει συμφωνήσει να ελέγχεται από τις Ιορδανικές αρχές ο χώρος με τα δύο Ισλαμικά τεμένη, ενώ εφαρμόζει μια αμφιλεγόμενη απαγόρευση προσευχής σε μη μουσουλμάνους επισκέπτες. Για τους απλούς επισκέπτες του χώρου η κατάσταση είναι δύσκολη, αφού κάθε απόπειρα στοχοποιείται από εξτρεμιστές Μουσουλμάνους που επιτίθενται στους τουρίστες, έτσι γίνεται απαραίτητη συνεχώς η αστυνομική προστασία.