Με τον Βασίλη Αρτίκο γνωριστήκαμε στις Βρυξέλλες το 2014, όταν το Newsville.be οργάνωσε την φωτογραφική έκθεση του μεγάλου Έλληνα φωτογράφου με τίτλο Missolonghi, lagune de sel et mémoire στο Brussels Press Club.
Είτε είσαι απλός θεατής μίας έκθεσης είτε φωτογράφος ή λάτρης της φωτογραφίας, η επαφή με τις εικόνες του Βασίλη Αρτίκου ήταν και είναι μοναδική. Ο σεβασμός που απορρέει από την ανθρωποκεντρική φωτογραφική του προσέγγιση σε συνδυασμό με τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο ο καταξιωμένος φωτογράφος αιχμαλωτίζει το φως, δημιουργούν έντονα συναισθήματα. Και αυτή είναι η υπεραξία της Τέχνης την οποία πρεσβεύει και υπηρετεί ο Βασίλης Αρτίκος.
Στον ιδιαίτερο τόπο της πατρίδας μας, εκεί στην ιερή λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου όπου το ελληνικό φως και η προοπτική άρχισαν από νεαρή ηλικία να δένουν άρρηκτα με τον φωτογραφικό φακό του Βασίλη Αρτίκου, ο έλληνας φωτογράφος απαθανατίζει με τρόπο αφαιρετικό, ανθρώπινες φιγούρες, πρόσωπα, σε στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής αλλά και σε στιγμές όπου η έκφραση των ανθρώπων κερδίζει σε συναίσθημα και συμπεριφορά, όπως σε θρησκευτικές εκδηλώσεις, σε γιορτές και τοπικά πανηγύρια.
Η σημερινή μας συνέντευξη με τον Βασίλη Αρτίκο γίνεται με αφορμή την επίσκεψη μας στην προσωπική του έκθεση με τίλτο «… “ἐν τυμπάνῳ καί χορῷ” στις λαξευτές εκκλησιές της Lalibela» στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο στην Αθήνα. Τόσο ο ξεχωριστός χώρος του μουσείου όσο και η επιμέλεια της συγκεκριμένης έκθεσης ενδυναμώνουν σε υπερθετικό βαθμό το πλούσιο φωτογραφικό υλικό με τις 65 εικόνες από τις μοναδικές στον κόσμο λιθόχτιστες χριστιανικές εκκλησίες της Lalibela στη Αιθιοπία. Ο έλληνας φωτογράφος μας μεταφέρει σε ένα κόσμο βιβλικό, στην «ψυχή της αιθιοπικής χριστιανοσύνης» όπως ο ίδιος χαρακτηριστικά αναφέρει. Ο φωτογραφικός του φακός καταγράφει, μεταφέρει και αποτυπώνει με τρόπο μοναδικό, κατανυκτικό, άρτιο καλλιτεχνικά, το θρησκευτικό συναίσθημα των Αιθιόπων χριστιανών της Lalibela.
Μην χάσετε το μοναδικό αυτό φωτογραφικό ταξίδι που μας προσφέρει ο μεγάλος έλληνας φωτογράφος. Για όσους δεν θα έχουν την ευκαιρία να επισκεφτούν το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο στην Αθήνα μέχρι την Κυριακή 9 Οκτωβρίου θα τους πρότεινα ανεπιφύλακτα να επικοινωνήσουν με τον Βασίλη Αρτίκο και να προμηθευτούν το αντίστοιχο φωτογραφικό λεύκωμα.
Κύριε Αρτίκο, ποιο ήταν η κινητήρια δύναμη για το πρώτο ταξίδι σας στην Αιθιοπία;
Η διαρκής αναζήτηση να ανακαλύπτω νέους κόσμους, να γνωρίζω τους πολιτισμούς τους και προπάντων τους ανθρώπους τους, που για μένα είναι το ζητούμενο μιας και εκ φύσεως είμαι ανθρωποκεντρικός.
Η Αιθιοπία, μια χώρα της Αφρικής με ξεχωριστή ιστορία και κουλτούρα, δύσκολα θα περνούσε απαρατήρητη. Ειδικά όταν φιλοξενεί στο πολύπαθο κορμί της το όγδοο θαύμα του κόσμου, όπως εύστοχα ονομάζονται οι λαξευτές εκκλησίες της Lalibela.
Τι είναι αυτό που θα δει ο επισκέπτης στην έκθεση «…“ἐν τυμπάνῳ καί χορῷ” στις λαξευτές εκκλησιές της Lalibela» στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο στην Αθήνα;
Σε κάθε έκθεση φωτογραφίας ο θεατής βλέπει τι είδε και πως το είδε ο φωτογράφος. Έτσι και εδώ, ο θεατής θα δει τη δική μου ματιά στον τόπο και κυρίως στο τρόπο λατρείας των πιστών, έναν τρόπο βγαλμένο από τις σελίδες της Βίβλου.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου τόπου τα οποία σας κίνησαν το ενδιαφέρον;
Στο βόρειο τμήμα της Αιθιοπίας, στο μέσο των Αιθιοπικών υψιπέδων, βρίσκεται η μικρή πόλη Lalibela, «σκαρφαλωμένη» σε υψόμετρο 2.630 μέτρων, ανάμεσα σε άγριες βουνοκορφές, απότομες πλαγιές, βαθιές κοιλάδες και άγριες χαράδρες. Μυστήρια, επιβλητική, ένας ζωντανός τόπος λατρείας για τους χριστιανούς της Αιθιοπίας, η ψυχή της αιθιοπικής χριστιανοσύνης, φιλοξενεί ένα μοναδικό μνημειακό σύνολο έντεκα, λαξευμένων στην πέτρα, μονολιθικών εκκλησιών (Μπέτες). Οι εκκλησίες αυτές, οκτακοσίων περίπου χρόνων, προκαλούν δέος ως μοναδικές δημιουργίες θέλησης και πίστης του ανθρώπου στον Θεό!
Πέρα από την μοναδικότητα του τόπου, τι είναι αυτό που σας έκανε να ξαναγυρίσετε στην Lalibela;
Ο τρόπος. Πήγα για τον τόπο και με μάγεψε ο τρόπος. Με το που προσγειώθηκε το αεροπλάνο την πρώτη φορά και ανηφόριζα για τη Lalibela, είχα την εντύπωση πως προσγειώθηκα σε εδάφια της Βίβλου. Χιλιάδες άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, ντυμένοι με λευκούς μανδύες και με ράβδους στο σχήμα του Σταυρού, βάδιζαν με προορισμό την Ιερή Lalibela για να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα. Εκεί τους περίμεναν οι ντόπιοι, γυναίκες και παιδιά έπλεναν τα ταλαιπωρημένα από τη πολυήμερη πεζοπορία πόδια των προσκυνητών και τους προσέφεραν νερό και τροφή.
Όλα αυτά μαζί με τις λατρευτικές τους εκδηλώσεις και λειτουργίες σε κλίμα κατάνυξης οι οποίες καταλήγουν σε ένα παραλήρημα χαράς με χορούς στους ρυθμούς των τυμπάνων και αλαλαγμούς που σε αφήνουν άφωνο.
Πως να μην ξαναγυρίσω και να ξαναγυρίσω και πάλι, λοιπόν;
Θρησκευτικό συναίσθημα και φωτογραφία: Πως λειτούργησαν τα βιώματα της παιδικής σας ηλικίας σε συνάρτηση με τη θέα του έντονου θρησκευτικού στοιχείου των ορθόδοξων χριστιανών της Αιθιοπίας;
Εκεί είδα εικόνες που είχα ονειρευτεί μικρό παιδάκι, όταν μ” έβαζε ο Πατέρας μου (Ιερέας) στον εσπερινό να διαβάζω τους ψαλμούς για «να τριφτεί η γλώσσα μου» όπως έλεγε όταν καμία φορά δυσανεσχετούσα… χαϊδεύοντας μου πατρικά το κεφάλι. Όλα αυτά που διάβαζα λοιπόν, τα ονειρευόμουν το βράδυ μιας και δεν υπήρχε τηλεόραση και… δημιουργούσαμε μόνοι μας εικόνες για να μας πάρει ο ύπνος.
Ένα χωρίο που πράγματι μου έκανε πολύ εντύπωση και έγινε αστείρευτη πηγή παραγωγής εικόνων με Αγγέλους να κτυπούν τα τύμπανα και να χορεύουν στη εκκλησία ήταν το «Αινείτε Αυτόν εν τυμπάνω και χορώ…». Εξού και ο τίτλος της έκθεσης.
Ποιος ήταν ο τρόπος προσέγγισης που ακολουθήσατε ως φωτογράφος για την ολοκλήρωση του αφιερώματος σας στην Lalibela και της έκθεσης που σήμερα θαυμάζουμε στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο στην Αθήνα;
Προσπαθώ να είμαι όσο γίνεται περισσότερο διακριτικός και να περνάω απαρατήρητος. Μου αρέσει να παρατηρώ από μέσα και όχι από απόσταση. Δεν πηγαίνω ποτέ διαβασμένος ιστορικά και φωτογραφικά· θέλω να εκπλήσσομαι συνεχώς. Θέλω η όποια φωτογραφική μου ικανότητα να είναι ένα εργαλείο για να εκφράσω το θέμα μου και όχι να το χρησιμοποιώ για να τις επιδείξω.
Ποιες ήταν οι βασικές δυσκολίες που αντιμετωπίσατε σε αυτή την προσπάθεια σας;
Δεν θυμάμαι καμία δυσκολία, πέρα από το όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις… ποιες φωτογραφίες θα διαλέξεις να πεις την ιστορία σου.
Ποια ήταν η αντιμετώπιση των ανθρώπων της Lalibela απέναντι στον φωτογραφικό σας φακό;
Εξαιρετικά φιλικοί, ειδικά στα ορεινά και απομονωμένα χωριά διέκρινες στους ανθρώπους τους, παρά την μεγάλη τους φτώχια, αξιοπρέπεια και μια αγνή και φιλόξενη διάθεση.
Σε παλαιότερες συζητήσεις που έχουμε κάνει υποστηρίζετε πάντα τον αφαιρετικό χαρακτήρα στις φωτογραφίες. Γιατί;
Μου αρέσει να μην μπουκώνω τις φωτογραφίες μου. Να αφήνω χώρο για τους θεατές.
Έχοντας δει και εντυπωσιακές, έγχρωμες φωτογραφίες σας από την Lalibela, θα ξαναγυρίσω στην επιλογή σας στις μαυρόασπρες εικόνες και στη συνειδητή αποφυγή του χρώματος. Ποια η υπεραξία της μαυρόασπρης φωτογραφίας και πιο συγκεκριμένα στις εικόνες από την Lalibela;
Η επιλογή του ασπρόμαυρου ήταν για μένα μονόδρομος μιας και η έντονη πνευματικότητα και ο Δωρικός τρόπος ζωής των ανθρώπων ήταν και είναι για μένα το πιο σημαντικό και όχι μια απλή τουριστική καταγραφή ή περιγραφή. Σκοπός μου δεν είναι να εντυπωσιάσω, αλλά να εκφραστώ.
Μοιραστείτε μαζί μας μία ιδιαίτερη, ξεχωριστή φωτογραφική στιγμή που ζήσατε στην Αιθιοπία και σας έχει μείνει χαραγμένη στη μνήμη.
Το 2016 συνοδευόμενος από επτά άλλους φωτογράφους που συμμετείχαν στο εργαστήριο μου, βρέθηκα σ” ένα μικρό χωριό στα 3.200 μέτρα υψόμετρο. Εκεί, γυρίζοντας από καλύβα σε καλύβα, φωτογραφίζοντας την καθημερινότητά τους πέσαμε σε ένα μικρό αυτοσχέδιο αμφιθέατρο από λαξευμένες πέτρες για καθίσματα, με έναν λαξευμένο θρόνο στη μέση.
Όταν ρωτήσαμε τα παιδιά που μας συνοδεύαν τι ήταν αυτό, μας απάντησαν ότι ήταν το σχολείο τους, όπου τους διδάσκει ο παπάς του χωριού. Τους ρωτήσαμε που είναι ο παπάς, ώστε να μας δείξουν πως ακριβώς κάνουν το μάθημα. Μας απάντησαν ότι εκείνος ήταν στο μοναστήρι, μιας και ήταν Χριστούγεννα κι είχαν διακοπές.
Νιώθοντας την απογοήτευση μας που χάσαμε ένα δυνατό θέμα για φωτογράφιση, απευθύνθηκαν σε μένα, ζητώντας από μένα να κάνω το μάθημα, αφού είχα άσπρα μαλλιά και γένια… σαν δάσκαλος.
Μέσα σε πέντε λεπτά τα παιδιά γύρισαν με την ολόλευκη στολή του δασκάλου τους, τη ράβδο του, και μου έδεσαν στο κεφάλι το ανάλογο λευκό μανδύα, σαν σαρίκι.
Κάθισα στο θρόνο του δάσκαλου κουνώντας τη ράβδο, δίνοντας το ρυθμό, που κι αυτά ντυμένα στα λευκά σαν άγγελοι τραγουδούσαν Χριστουγεννιάτικα τραγούδια και ψαλμούς προς τέρψη των άλλων φωτογράφων που απαθανάτιζαν το γεγονός. Ήταν ό,τι πιο δυνατό μου έχει συμβεί, όχι μόνο στο συγκεκριμένο, αλλά σε όλα τα μέχρι τώρα ταξίδια μου.
Ποια είναι τα συναισθήματα που θα αποκομίσει ο επισκέπτης απί την έκθεση «…“ἐν τυμπάνῳ καί χορῷ” στις λαξευτές εκκλησιές της Lalibela»;
Ο καθένας ας πάρει ό,τι νοιώσει…κι αν το νοιώσει. Δεν μου αρέσει να εκβιάζω συναισθήματα. Αντιθέτως, μου αρέσει να προκύπτουν.
Πείτε μας δυο λόγια για τους επόμενους φωτογραφικούς σας στόχους.
Ποτέ δεν βάζω στόχους. Απλά, όπως όλοι μας, να είμαι υγιής και όρθιος, να μπορώ να νοιώθω και να φωτογραφίζω… και όταν νομίζω ότι έχω να πω κάτι, να το λέω μέσα από μια έκθεση ή ένα βιβλίο.
Ποιες είναι οι συμβουλές που δίνετε σε νέους ανθρώπους οι οποίοι θέλουν να ακολουθήσουν τα βήματά σας;
Να φωτογραφίζουν ό,τι νοιώθουν και να μη σκέπτονται όταν κάνουν το κλικ ποιοι θα δουν και αν θα αρέσουν οι φωτογραφίες τους. Να φωτογραφίζουν με το δικό τους μοναδικό τρόπο. Έτσι αποκτάς ταυτότητα.
Φωτογραφική έκθεση Βασίλη Αρτίκου
«… “ἐν τυμπάνῳ καί χορῷ” στις λαξευτές εκκλησιές της Lalibela»
Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο,
25 Ιουνίου 2022 έως 09 Οκτωβρίου 2022
Διεύθυνση: Βασ. Σοφίας 22, 106 75 Αθήνα
——————————————————–
Βασίλης Αρτίκος / Vasilis Artikos
Τηλ. +306944350943
e-mail: vasilis.artikos@gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια για το άρθρο "Βασίλης Αρτίκος: Φωτογραφίζοντας τις λαξευτές εκκλησίες της Lalibela"