Η νέα ζωή ενός μεσαιωνικού φρουρίου: Το Het Steen κερδίζει ευρωπαϊκό αρχιτεκτονικό βραβείο

Το μεσαιωνικό φρούριο Het Steen στην Αμβέρσα, ένα από τα παλαιότερα σωζόμενα κτίρια του Βελγίου, απέσπασε το φετινό European Award for Architectural Heritage Intervention, έναν διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που πραγματοποιείται ανά διετία. Παρά την έντονη δημόσια κριτική που είχε δεχθεί το έργο της ανακαίνισης και επέκτασης, η κριτική επιτροπή επαίνεσε τον σχεδιασμό ως ένα «καλοεκτελεσμένο αρχιτεκτονικό έργο» που διατηρεί την ιστορική ταυτότητα του μνημείου και ταυτόχρονα του δίνει νέα χρήση.

Ο διαγωνισμός, στην έβδομη διοργάνωσή του, διοργανώνεται από τον οργανισμό Architectural Heritage Intervention (AHI) σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Αρχιτεκτόνων της Καταλονίας. Ανάμεσα σε 238 υποψηφιότητες από 24 ευρωπαϊκές χώρες, το Het Steen ξεχώρισε στην κατηγορία «Κτισμένη Κληρονομιά».

Το φρούριο έχει μακρά ιστορία χρήσεων, ενώ από το 2021 λειτουργεί ως κέντρο υποδοχής τουριστών, κυρίως για όσους φτάνουν στην πόλη με κρουαζιερόπλοια μέσω του ποταμού Σκάλδη. Στο πλαίσιο της ανακαίνισης, κατεδαφίστηκε ένα προγενέστερο προσάρτημα της δεκαετίας του 1950 για να δημιουργηθεί νέος χώρος. Στη θέση του ανεγέρθηκε μια σύγχρονη επέκταση με πύργο και ταράτσα, σε απόχρωση και μορφή που παραπέμπουν στο αρχικό κτίσμα. Το έργο ολοκληρώθηκε το 2021.

Ωστόσο, η παρέμβαση δεν άφησε τους κατοίκους αδιάφορους: η σύγχρονη προσθήκη πυροδότησε διαμάχες, ενώ κυκλοφόρησε ακόμη και αίτημα για την κατεδάφισή της, με την αιτιολογία ότι αλλοιώνει την εικόνα του ιστορικού κάστρου.

Η κριτική επιτροπή του βραβείου, πάντως, είχε αντίθετη άποψη: χαρακτήρισε το αποτέλεσμα ως «μια προσεκτική ισορροπία ανάμεσα στην αυστηρή αποκατάσταση της υφιστάμενης δομής και την κατεδάφιση των νεότερων προσθηκών, οδηγώντας σε μια σύγχρονη επέκταση που επιτρέπει νέες χρήσεις».

«Πρώτα απ’ όλα, το Het Steen είναι ένα πανέμορφο κτίριο με πλούσια ιστορία», δήλωσε ο Koen Kennis, αντιδήμαρχος Τουρισμού της Αμβέρσας. «Χάρη στη γενναία ανακαίνιση, απέκτησε μια εξίσου εντυπωσιακή νέα ζωή. Είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι που, μετά το Βραβείο Ακίνητης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του 2022, το Het Steen διακρίνεται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο».

Η περίπτωση του Het Steen δείχνει ότι η αρχιτεκτονική κληρονομιά δεν περιορίζεται στη διατήρηση του παρελθόντος, αλλά μπορεί να εμπνεύσει και να εξελίσσεται — ακόμα κι αν αυτό προκαλεί, αρχικά, αντιδράσεις.