Το Βέλγιο στην προεδρία της ΕΕ: τι σημαίνει αυτό στην πράξη;

H περασμένη εβδομάδα σηματοδότησε την επίσημη έναρξη της βελγικής προεδρίας της ΕΕ. Για τους επόμενους έξι μήνες, το Βέλγιο θα προεδρεύει του Συμβουλίου της ΕΕ και των συγκεντρώσεων μεμονωμένων υπουργών της ΕΕ. Τι σημαίνει όμως αυτό στην πράξη; Πόσο σημαντικό είναι; Και γιατί αναμένονται τόσα πολλά από το Βέλγιο;

Επίσημα, ξεκίνησε ήδη την 1η Ιανουαρίου. Επίσης την περασμένη εβδομάδα η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν συναντήθηκε με βελγική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Αλεξάντερ Ντε Κρό (Φλαμανδό φιλελεύθερο). Είναι η αρχή έξι γεμάτων μηνών.

Τι ακριβώς θα προεδρεύσει το Βέλγιο;

Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Σαρλ Μισέλ, Ρομπέρτα Μετσόλα… Όλα αυτά είναι ονόματα που μπορεί να συνδέετε ήδη με κάποιον ευρωπαϊκό θεσμό, και πολύ σωστά: η κα φον ντερ Λάιεν είναι πρόεδρος στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο κος Μισέλ στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η κα Μετσόλα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Για τους επόμενους έξι μήνες το Βέλγιο θα προεδρεύει του τέταρτου μεγάλου οργάνου της ΕΕ: του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό είναι το όργανο στο οποίο παίρνουν τις θέσεις τους οι υπουργοί των 27 κρατών μελών της Ε.Ε. Κάθε έξι μήνες, μια διαφορετική χώρα προεδρεύει στο συμβούλιο. Το Βέλγιο έχει πλέον πάρει τη σκυτάλη από την Ισπανία, ενώ θα την παραδώσει τον Ιούλιο στην Ουγγαρία.

Το Συμβούλιο της ΕΕ συχνά συγχέεται με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που έχει επικεφαλής τον Σαρλ Μισέλ. Σε αυτό το τελευταίο όργανο, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων όλων των κρατών μελών αποφασίζουν τις γενικές πολιτικές και προτεραιότητες της ΕΕ. Στο Συμβούλιο της ΕΕ, από την άλλη πλευρά, υπουργοί από τα κράτη μέλη συνεδριάζουν, ο καθένας σε συμβούλια ή υπουργικές συγκεντρώσεις που λαμβάνουν αποφάσεις για τον τομέα εμπειρογνωμοσύνης τους.

Το Συμβούλιο της ΕΕ διαδραματίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη θέσπιση ευρωπαϊκών νόμων. Η χώρα που ασκεί την προεδρία έχει δύο καθήκοντα. Πρώτον, πρέπει να πείσει όλα τα κράτη μέλη να συμφωνήσουν σχετικά με νομοθετικές προτάσεις που προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βρίσκοντας έναν συμβιβασμό στον οποίο συμφωνεί η πλειοψηφία.

Στη συνέχεια, ο πρόεδρος διαπραγματεύεται με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξ ονόματος και των 27 κρατών μελών. Όταν αυτές οι διαπραγματεύσεις καταλήγουν σε μια τελική συμφωνία, έχουμε έναν ευρωπαϊκό νόμο.

Αυτό τουλάχιστον συμβαίνει στο 80% των περιπτώσεων. Αλλά οι εξουσίες του Συμβουλίου της ΕΕ δεν σταματούν εδώ. Όταν πρόκειται για ευαίσθητα θέματα, το Κοινοβούλιο δεν παρεμβαίνει. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, αλλά και των συμφωνιών για τη φορολογία, τον προϋπολογισμό, την άμυνα ή την εξωτερική πολιτική, είναι το Συμβούλιο που αποφασίζει.

Τι σημαίνει στην πράξη η Προεδρία της ΕΕ;

Πρακτικά σημαίνει ότι για τους επόμενους έξι μήνες τα διάφορα υπουργικά συμβούλια της Ε.Ε. – π.χ. συνεδριάσεις των υπουργών Οικονομικών ή Περιβάλλοντος της ΕΕ – θα διευθύνονται από Βέλγους υπουργούς. Επιπλέον, είναι επίσης Βέλγοι διπλωμάτες και αξιωματούχοι που ηγούνται των προπαρασκευαστικών συναντήσεων.

Με τον τρόπο αυτό, οι Βέλγοι που ενεργούν ως αμερόληπτοι μεσολαβητές πρέπει να επιδιώξουν συμβιβασμούς μεταξύ των διαφορετικών θέσεων των κρατών μελών. Με αυτόν τον τρόπο, θα πρέπει να προσπαθήσουν να οριστικοποιήσουν όσο το δυνατόν περισσότερη νομοθεσία.

Προεδρία της ΕΕ βελγικού τύπου

Λόγω της περίπλοκης κρατικής δομής του Βελγίου, οι εξουσίες για τις οποίες είναι υπεύθυνα τα επιμέρους υπουργικά συμβούλια της ΕΕ κατανέμονται συχνά μεταξύ πολλών βελγικών κυβερνήσεων. Ως εκ τούτου, το Βέλγιο είναι η μόνη χώρα που χρησιμοποιεί έναν μικρό κανόνα στη Συνθήκη του Μάαστριχτ που ορίζει ότι οι υπουργοί από αποκεντρωμένες κυβερνήσεις μπορούν να συμμετέχουν στα συμβούλια της ΕΕ.

Σχεδόν όλοι οι Βέλγοι υπουργοί θα συμμετάσχουν στην προεδρία της ΕΕ. Στην περίπτωση των ομάδων ειδικών που επικεντρώνονται π.χ. στη βιομηχανία ή τις κοινωνικές υποθέσεις, υπάρχει μια εναλλαγή μεταξύ ομοσπονδιακών, φλαμανδών, βαλλόνων και βρυξελλιωτών υπουργών. Μόνο μία ομάδα ειδικών προεδρεύεται μόνο από Φλαμανδό υπουργό: την αλιεία, της οποίας θα προεδρεύει η Hilde Crevits (χριστιανοδημοκράτης).

Ο πρωθυπουργός Alexander De Croo δεν έχει επίσημο ρόλο. Άλλωστε, ως επικεφαλής της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, δεν συμμετέχει στο Συμβούλιο της ΕΕ, αλλά στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και εκεί, ο Σαρλ Μισέλ (Charles Michel), επίσης Βέλγος, υπηρετεί ήδη ως μόνιμος πρόεδρος. Στην πράξη, ωστόσο, ο κ. De Croo θα είναι το πρόσωπο της βελγικής προεδρίας. Θα παίξει επίσης σημαντικό ρόλο στις παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις.

Τι μπορούμε να περιμένουμε;

Θα είναι μια ιδιαίτερα ταραχώδης προεδρία, γιατί τον Ιούνιο θα διεξαχθούν ευρωεκλογές. Αυτό σημαίνει ότι τους πρώτους μήνες του έτους, το πιο σημαντικό για το Βέλγιο είναι να συνάψει όσο το δυνατόν περισσότερες συμφωνίες με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η προθεσμία για αυτό είναι στην πραγματικότητα ο Φεβρουάριος. Με αυτόν τον τρόπο όλα μπορούν να ολοκληρωθούν νομικά εγκαίρως για τη διάλυση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Απρίλιο.

Περίπου 140 νομοθετικοί φάκελοι περιμένουν να ολοκληρωθούν. Το Βέλγιο ελπίζει σε συμφωνία για τους 60 μέσα στους επόμενους δύο μήνες. Συγκριτικά, η Ισπανία συμπλήρωσε 70 ως προεδρεύουσα, αλλά για ένα ολόκληρο εξάμηνο.

Από τη μετανάστευση στην ατμοσφαιρική ρύπανση και τις άδειες οδήγησης

Ένα πολύ γνωστό και σημαντικό αρχείο, για παράδειγμα, είναι το σύμφωνο μετανάστευσης. Ως πρόεδρος, η Ισπανία κατάφερε ήδη να καταλήξει σε συμφωνία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη πολλή επικουρική νομοθεσία που απομένει να οριστικοποιηθεί και να εγκριθεί από τα κράτη μέλη.

Μια άλλη συμφωνία που θα ήθελε να ολοκληρώσει το Βέλγιο είναι ο νόμος Net-Zero Industry Act. Θα πρέπει να διασφαλίσει ότι περισσότερη παραγωγή βασικών τεχνολογιών, όπως ηλιακά πάνελ και αντλίες θερμότητας, θα λαμβάνει χώρα στην Ευρώπη και ότι θα μειωθεί η εξάρτηση από χώρες εισαγωγής όπως η Κίνα.

Το Βέλγιο ελπίζει επίσης να καταλήξει σε συμφωνία για αυστηρότερα ευρωπαϊκά πρότυπα για την ατμοσφαιρική ρύπανση. Επιπλέον, συζητούνται ακόμη νέοι κανόνες για τις άδειες οδήγησης και τα υπερβολικά απορρίμματα συσκευασίας.

Η πορεία της Ευρώπης τα επόμενα χρόνια

Το δεύτερο μέρος της βελγικής προεδρίας θα είναι πολύ διαφορετικό. Θα κυριαρχεί η στρατηγική ατζέντα που σκοπεύει να συμφωνήσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο. Αυτό θα καθορίσει την πορεία και τους στόχους της ΕΕ για τα επόμενα πέντε χρόνια.

Βασικό θέμα της ημερήσιας διάταξης είναι η περαιτέρω διεύρυνση της ΕΕ, με τις εκκρεμείς αιτήσεις ένταξης της Ουκρανίας και των χωρών των δυτικών Βαλκανίων. Άλλα καυτά θέματα είναι η κοινή ασφάλεια και η ευρωπαϊκή άμυνα, καθώς και πιθανές προσαρμογές στη λειτουργία της ΕΕ.

Είναι σαφές ότι τους επόμενους μήνες οι περισσότεροι Βέλγοι υπουργοί, είτε υπηρετούν στην ομοσπονδιακή ή τη φλαμανδική κυβέρνηση, τις Βρυξέλλες ή τη Βαλλονία, θα έχουν πολύ δουλειά. Ευτυχώς, θα μπορέσουν να βασιστούν σε αυτή την πεμπτουσία του Βελγίου: την τέχνη της εύρεσης συμβιβασμού.