Θάνος Μικρούτσικος, ο γνωστός μουσικοσυνθέτης αποκλειστικά στο FACES

Λίγες ώρες μετά την συναυλία του στις Βρυξέλλες ο Θάνος Μικρούτσικος μας μιλάει εφ΄ όλης της ύλης. Τα χρόνια των σπουδών, την μεγάλη του αγάπη για την μουσική, τις εκατοντάδες συνεργασίες με τα μουσικά του πέρασμα από πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, τις συναυλίες, τις παραγωγές, τους δίσκους. Η συνέντευξη αναπόφευκτα ξετυλίγει με πολλές λεπτομέρειες την εμπλοκή του Θάνου Μικρούτσικου στα πολιτικά δρώμενα της πατρίδας μας, το υπουργείο Πολιτισμού, τις απόψεις του για την Ελλάδα του τότε αλλά και του δύσκολου σήμερα. Μας μιλάει με ευθύτητα και λόγο κατασταλαγμένο για τα πρόσωπα της ελληνικής πολιτικής σκηνής. Αφοπλιστικός αλλά και συνάμα φιλικός μας καθηλώνει σε μια κουβέντα που κρατάει πάνω από δύο ώρες. «Γράψτε ότι θέλετε» μας λέει με το χαρακτηριστικό σοβαρό χαμογελαστό του ύφος. Η απόφαση των συνεργατών ήταν ομόφωνη. Παραθέτουμε όλη την συνέντευξη δίχως να κόψουμε το παραμικρό σχόλιο. Αξίζει να την διαβάσετε μέχρι την τελευταία λέξη.

Συνέντευξη: Γιάννης Οικονομίδης
Φωτογραφία: Newsville.be
__________________

Δείτε το πρώτο μέρος της συνέντευξης με τον Χρήστο Μπλατσιώτη εδώ.  

Κύριε Μικρούτσικε, θα αλλάξω τώρα θέμα. Μιας και είμαστε στις Βρυξέλλες θα ήθελα ένα σχόλιο σας για αυτόν τον διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision και την συμμετοχή της Ελλάδας σε αυτόν; Πρόκειται περί μιας γελοιότητας, με την εξής έννοια: Είναι ένα παζάρι από τις καταρρέουσες δισκογραφικές εταιρείες παγκοσμίως, μήπως από όλο αυτόν τον τζέρτζελο που γίνεται μπορέσουν και ανανεώσουν με ένα – δυο πρόσωπα, την καταρρέουσα βιομηχανία. Αποδέχομαι έναν, είτε διαγωνισμό είτε έκθεση πραγμάτων από κάθε χώρα και μια ευρωπαϊκή γιορτή του τραγουδιού με την προϋπόθεση ότι αυτό θα αφορά τα σοβαρά είδη τραγουδιού που είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Πάντως στην Ελλάδα υπάρχουν.

Η άποψή σας είναι ότι δεν πρέπει να συμμετέχει η Ελλάδα; Όχι, δεν μπορεί να μη συμμετέχει. Ας συμμετέχει λίγο βουβά…

Εγώ θα ήθελα να κλείσω τώρα το δικό μου μέρος με μια τελευταία ερώτηση για τους Έλληνες του εξωτερικού. Οι Έλληνες του εξωτερικού δεν είναι μια ομογενοποιημένη ομάδα, ώστε μπορεί να πει κανείς κάτι ελληνικό. Να έχουν υγεία οι άνθρωποι, δύναμη, κουράγιο. Περνάμε καταρχήν στη χώρα μας μια πολύ δύσκολη περίοδο. Φοβάμαι, περνάμε και μια ευρωπαϊκά δύσκολη περίοδο, αν μιλάμε για την Ευρώπη γενικότερα. Αλλά από κει και πέρα υπάρχου πολλών κατηγοριών Ελλήνων, τουλάχιστον τρεις. Είναι οι παλιοί μετανάστες που εξακολουθούν να ζουν, οι οποίοι εν τάξει είναι όχι τόσο αποκομμένοι αλλά βαλμένοι σε ένα πράγμα δεκαετίας 50, 60. Άνθρωποι που είναι πολύ μεγάλοι πια. Έχω γνωρίσει αρκετούς από αυτούς μου είναι πολύ συμπαθείς, από πλευράς κουλτούρας βέβαια έχουν μια άλλη κουλτούρα, αυτή που φέρανε από τις πόλεις τους την εποχή εκείνη. Σας είπα ότι στη δεκαετία του 80 δεν ήταν το κοινό μου εδώ στις Βρυξέλλες οι Έλληνες μετανάστες, παρ’ όλη την συμπάθεια που τους έχω. Είναι τα παιδιά τους που μεγάλωσαν και έχουν αρχίσει να αποκτούν κάποια άλλα χαρακτηριστικά της χώρας που μεγάλωσαν είτε στη Γερμανία, στο Βέλγιο είτε αλλού και υπάρχουν επίσης ακόμα δύο κατηγορίες. Οι Έλληνες που εργάζονται εδώ στις Βρυξέλλες, στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα και που εντάξει είναι σε ένα επίπεδο μόρφωσης πολύ σημαντικό και ασχολούνται – όσοι ασχολούνται με θέματα κουλτούρας – σε πολύ υψηλό επίπεδο. Και οι Έλληνες φοιτητές κυρίως στο Λονδίνο, το Παρίσι, το Βερολίνο, σε κάποιες πόλεις τέτοιες είναι όπως είναι οι Έλληνες φοιτητές του πανεπιστημίου.

Σας ευχαριστώ πολύ. Δίνω τον λόγο στον Γιάννη Οικονομίδη. Σας ευχαριστώ πολύ.

Σχεδόν ανέτοιμος, εχθές το βράδυ έμαθα για την συνέντευξη. Και εγώ ανέτοιμος είμαι. (Γέλια)

Έχετε όμως φοβερή ευφράδεια. Εγώ αυτό που συνειδητοποίησα και σας είπα χθες στο τραπέζι, είναι ότι σχεδόν σας γνωρίζω. Να σας πω το ανέκδοτο. Ένα πρωί σε μια έκθεση, νομίζω σε μια έκθεση για τον Αραγκόν στο Παρίσι στο κέντρο Pompidou, γυρνάει η κόρη μου και μου λεεί: ¨Ο φίλος σου είναι εκεί πέρα¨. Είχαμε πάει με την κόρη μου η οποία σπούδαζε στο Παρίσι. Λέω : Ποιος φίλος μου; Κάνω έτσι: Κανένας. Κάνω ζουμ: Είστε εσείς, που διαβάζετε ένα βιβλία από τα έντυπα που έχουν εκεί πέρα για το πρόγραμμα. Τόσο πολύ είχαν ταυτιστεί τα παιδιά με το ¨φίλος μου¨ από φωτογραφίες στο Beaubourg. Ο ¨δικός μας¨ που λέμε… Αλλά συνειδητοποιήσαμε μαζί χθες στη Στροφιλιά, ότι θυμάμαι από την παράσταση ¨Παράγκα¨…

Το ’66- ’67.

Το ένα στην Κυδαθηναίων το άλλο στο κέντρο της Πλάκας και έπαιζε πιάνο με τον Διονύση Σαββόπουλο. Και την Κ.Κομαντάτου.

Θέλω μερικές ερωτήσεις από την μεριά του μουσικού. Εγώ σας έχω δει σαν μουσικό και χαίρομαι που ασχοληθήκατε με την πολιτική η οποία έδωσε πράγματα στον πολιτισμό. Εκείνη την εποχή όταν εγώ επανέρχομαι μετά την μεταπολίτευση στην Ελλάδα, συνειδητοποίησα πως είστε αυτό που θα λέγαμε σήμερα με την εξωκοινοβουλευτική αριστερά. Μετά ομολογουμένως θα έλεγα ότι με ενόχλησε η εισχώρηση στο ΠΑΣΟΚ. Το ΠΑΣΟΚ εγώ το θεωρώ ένα αστικό κόμμα που έκανε πολλούς συμβιβασμούς ενώ θα έλεγα φυσικά ότι είναι αριστερό ενώ δεν είναι. 

Ενώ η Αριστερά είναι στην Ελλάδα;

Όχι, η αριστερά σαν ιδέα…

Μισό λεπτό, θα διακόψω εδώ πέρα. Εάν θέλουμε να έχουμε μια σκέψη, πραγματικά, με επιστημονικό τρόπο… Εγώ θεωρώ ότι ήμουν και θα είμαι ως προς το επίπεδο ανάλυσής μου μαρξιστής. Με ποια έννοια; Ότι η πιο σοβαρή ανάλυση που έγινε ποτέ για το τι είναι το αστικό σύστημα, το καπιταλιστικό, το σοσιαλιστικό κ.λπ, ξεκίνησε από το κεφάλαιο του Μαρξ και η μεθοδολογία του είναι σημαντική. Όμως αυτά που ανέλυσε ο Μαρξ τον 19ο αιώνα δεν ισχύουν το 2010. Είναι αλλιώς ο καπιταλισμός σήμερα. Βεβαίως υπήρξαν σοβαροί μαρξιστές – επιστήμονες. Όπως ο Νίκος Πουλαντζάς που ανέλυσε με σοβαρό τρόπο τον μαρξισμό. Επίσης η ομάδα του Althusser κ.λπ. Από κει και πέρα όμως η Αριστερά από την Ελλάδα αλλά και από την Ευρώπη ακολούθησε κάποια, με δογματικό τρόπο, σχήματα τα οποία δεν ισχύουν πια για μένα, επομένως αριστερός είναι εκείνος ο οποίος, το λέω πολύ απλά, θέλει μια κοινωνία όπου τα παιδιά που θα γεννηθούν να ξεκινούν από την ίδια γραμμή εκκίνησης. Χοντρικά το λέω και πρωταρχικά. Αυτό δεν το αποποιήθηκα ποτέ μου. Σε ό,τι αφορά δε το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, εγώ δεν ταυτίστηκα με το ΠΑΣΟΚ ούτε έγινα ποτέ μέλος του ΠΑΣΟΚ. Μάλιστα θα σας πω ένα πράγμα, το οποίο σας μιλώ ειλικρινά, είναι αληθές. Σε αυτή την περίφημη συνάντησή μου την τρίωρη που αναφέρθηκα προηγουμένως, Ο Ανδρέας Παπανδρέου έπαιζε με το κομπολογάκι του την ώρα που μιλάγαμε. Αυτός μου μιλούσε για την περίοδο που ήταν καθηγητής στο Harvard στην Αμερική και του έλεγα εγώ κάποια άλλα πράγματα για το Παρίσι. Πρέπει όμως να είχε ένα ραντεβού με τον Άκη Τσοχατζόπουλο, στο οποίο είχε αργήσει 30, 40 λεπτά επειδή είχε παρασυρθεί στη συζήτηση με μένα. Ο Τσοχατζόπουλος φοβόταν να διακόψει, ευθυνόφοβος πάντα έμπαινε από μια πόρτα για να τον δει ο Παπανδρέου και να θυμηθεί το ραντεβού! Κάποια στιγμή στα 40 λεπτά υπήρξε μια σιωπή και βρήκε ευκαιρία ο Άκης και μπαίνει. Όμως δεν του λέει “Πρόεδρε το ραντεβού… έχουν περάσει 40 λεπτά” αλλά του λέει : “Εεε… Πρόεδρε πρόσεχε, ο Θάνος δεν είναι ΠΑΣΟΚ”. Και γυρίζει ο Παπανδρέου και του λέει: “Γιατί Άκη, εγώ είμαι;” ( γέλια) Τι θέλω να πω με αυτό; Όταν ήρθε το ’81 ο Παπανδρέου, πήγε να ισορροπήσει την ελληνική κοινωνία. Αυτό για έναν αριστερό είναι πολύ σημαντικό. Όποιος από την Αριστερά, είτε πρόσωπο είτε κόμμα, δεν το είδε, έκανε κακή ανάλυση. Υπήρχε μια κοινωνία εμφυλική, μετεμφυλιακή. Έγινε λοιπόν μια αναδιανομή αγαπητέ μου, το ’81 – ’85 όπου σου θυμίζω επειδή δεν ζούσες προφανώς στην Ελλάδα, ότι το μικρότερο μηνιάτικο ήταν 9, 5 χιλιάδες δραχμές και πήγε 44 χιλιάδες μέσα σε τέσσερα χρόνια. Έγινε ένας τετραπλασιασμός. Ήταν μια ουσιαστική αναδιανομή. Εγώ ως αριστερός αυτή την περίοδο την θυμάμαι θετικά και ως αριστερός η αριστερό κόμμα θα ήθελα, μέσα στο σύστημα που υπάρχει , κρατώντας τις ριζοσπαστικές μου απόψεις,( σας μίλησα για το ΑΚΕΛ προηγουμένως), να λέω ότι αν κάποιος πάει τα πράγματα 3 βήματα πιο μπροστά ακόμα και αν δεν έχει καμία πρόθεση να εγκαθιδρύσει σοσιαλισμό στην Ελλάδα, για αυτά τα 3 βήματα τον στηρίζεις. Αν προσθέσει το affair του ’89, να ‘το το γιατί εγώ υπουργοποιήθηκα επί Ανδρέα Παπανδρέου και έφυγα ζητώντας να φύγω αμέσως μετά. Άρα… χωρίς να θέλω να δικαιολογώ όλες μου τις κινήσεις, εξηγώ σε σένα αυτό που είπες προηγουμένως. Συγνώμη, αλλά το θεωρώ πολύ ουσιαστικό να το πω αυτό.

Η απασχόληση με την διαχείριση της πολιτικής… Με την διαχείριση, δεν λέω ότι όταν είσαι υπουργός σε μια κυβέρνηση δεν έχεις μια ευθύνη γενικότερη. Πρέπει να παραδεχτείτε και εσείς ότι ο πολιτισμός ήταν πάντα ένα κομμάτι πιο αυτόνομο σε σχέση με άλλα πράγματα.

Αυτό έκοψε την καθημερινή ενασχόληση με την μουσική; Εντελώς. Μα γιατί είπα ότι δεν θέλω να ξανασχοληθώ; Εντελώς! Τρία χρόνια εγώ δούλευα 18 ώρες το εικοσιτετράωρο στο υπουργείο. Δεν έβαλα ούτε μια νότα. Έγινε ο δίσκος μου βέβαια με την Μίλβα. Αλλά αυτός επί της ουσίας έγινε εν αγνοία μου, δηλαδή επέλεξαν τα κομμάτια. Υπήρξε ένας Ιταλός ενορχηστρωτής. Είναι ο μόνος δίσκος μου που δεν έχω βάλει το χέρι μου ιδιαίτερα και επί της ουσίας δεν έκανα τίποτα.

Ίσως αυτοί που δεν έχουν παρακολουθήσει όλη την πορεία, μπορεί να θεωρούν ότι ο Θάνος Μικρούτσικος είναι σχεδόν απόλυτα ταυτισμένος με τον ¨Σταυρό του Νότου¨, είναι, να το πούμε, έναεμβληματικό έργο. Όχι. Είναι προφανές ότι κατά, θα σας εκπλήξω, κατά εκατομμύρια οι Έλληνες ακουμπάνε στον Σταυρό του Νότου, γιατί πούλησε η δουλειά αυτή γύρω στα 1.200.000 δίσκους. Είναι ευρωπαϊκό ρεκόρ αυτό, δεν είναι ελληνικό. Μελοποιημένη ποίηση 1.200.000! Το άκουσαν οι Άγγλοι και τράβαγαν τα μαλλιά τους. Πουθενά σε καμιά άλλη χώρα η μελοποιημένη ποίηση δεν πάει πάνω από 50.000! Λοιπόν, όντως ο μισός ελληνικός πληθυσμός το έχει σπίτι του και ο άλλος μισός με τον α΄ ή β’ τρόπο το έχει ακούσει. Είναι η αιχμή του δόρατος όχι μόνο της δικής μου τραγουδοποιίας μετά την μεταπολίτευση αλλά και του ελληνικού τραγουδιού. Σαράντα χρόνια τώρα έχω κάνει γύρω στους 66 δίσκους. Επίσης αρκετοί γνωρίζουν την ενασχόλησή μου με την λεγόμενη κλασική μουσική, με την όπερα και την τζαζ και μόνο στο θέατρο – μάλιστα σας έλεγα πριν εδώ στις Βρυξέλλες – έχω κάνει 16 μουσικές για 16 μεγάλες ευρωπαϊκής εμβέλειας μουσικές παραγωγές. Δηλαδή, έχω ένα φάσμα πολύ μεγάλο που ξεκινά από το τραγούδι και φτάνει στην πειραματική μουσική. Στην Ευρώπη επί της ουσίας δεν παίχτηκα σαν τραγουδοποιός παρά σαν συνθέτης κλασικής και πειραματικής μουσικής, τα έργα μου πρέπει να σας πω τα τελευταία 20 χρόνια έχουν παιχτεί γύρω στις 500 φορές στην Ευρώπη. Πέραν της θεατρικής μουσικής είναι γνωστοποιημένο αυτό σε μεγάλο βαθμό.

Εσείς σαν παιδιά σας προωθείτε το τραγούδι; Όχι, όχι. Κάποιοι μου είχαν πει: Τέτοια ματαιοδοξία να τα κάνεις όλα; Και οφείλω να πω ότι φοβήθηκα στα 30 – 35. Τι κάνω; Κάνω μια μπαλάντα και αμέσως τον επόμενο μήνα γράφω για το φεστιβάλ της Αβινιόν; Δηλαδή τι είναι αυτό το πράγμα; Πήγα πίσω στα παιδικά μου χρόνια και διαπίστωσα το γιατί συμβαίνει. Δηλαδή, όταν ξεκίνησα… εγώ γεννήθηκα το 1947 στην Πάτρα, το 1951 ξεκίνησα πιάνο και το το 1959 ήμουν στο πτυχίο. Έπαιζα……, Μπαχ, Μπετόβεν, Μότσαρτ και περιείχα αυτό. Όμως ταυτόχρονα άκουγα τον Χατζιδάκη και από το 1961 τον Θοδωράκη και στα φοιτητικά μου χρόνια τους έπαιζα στο πιάνο εξαιρετικά. Άκουγα οποιοδήποτε τραγούδι και αμέσως το έπαιζα στο πιάνο. Τους περιείχα και αυτούς. Και όταν μπήκα στο πανεπιστήμιο, γιατί είμαι και μαθηματικός όπως θα ξέρετε, ξεκίνησα μουσική του 20ου αιώνα με έναν σπουδαίο δάσκαλο, τον πιο σημαντικό δάσκαλο όλων των Ελλήνων συνθετών, τον Γιάννη Παπαϊωάννου. Με αποτέλεσμα να βγω σαν επαγγελματίας. Είχα τρεις κολόνες: κλασική, πειραματική, τραγούδι και με έναν περίεργο τρόπο όταν έγραφα κάτι από την μια μεριά μετά ήθελα να απαλλαγώ και να τρέξω σε μια άλλη. Χοντρικά το είπα, σχηματικά. Είναι διαφορετικά πράγματα αλλά προσπαθώ να τα κάνω. Τώρα τι πετυχαίνω είναι αλλουνού παπά ευαγγέλιο. Προσπαθώ να τα κάνω με μεγάλη σοβαρότητα, ως πρόθεση.

Το πολύ πολιτικοποιημένο τραγούδι είναι συμβιβασμός με την μουσική; Θυμάμαι έναν κριτικό, όταν βγάλατε το “Τροπάρια για δολοφόνους” είπε “Δολοφόνος για τροπάρια”. “Τροπάρια για φονιάδες”

Ναι, ναι, “Τροπάρια για φονιάδες”. Έπαιξε με την λέξη. Εδώ βγήκαν οι κριτικοί στο Βήμα και στην Καθημερινή και είπαν: ο Μικρούτσικος να ξεχάσει όσο μπορεί πιο γρήγορα και τον Σταυρό του Νότου.

Α, είπαν και έτσι; Δεν τους ακούσαμε. Λοιπόν, ανεξάρτητα τι είπε ο κριτικός μας, εγώ θα σας πω κάτι το οποίο μου είπε ο μεγάλος δάσκαλός μου, ο Γιάννης Ρίτσος που με τίμησε με την προσωπική του φιλία και το οποίο τηρώ ευλαβικά. «Να γράφεις για ό,τι σε καίει. Είναι η μοναξιά σου; Είναι ο έρωτας που έχεις; Είναι η διεκδίκηση; Είναι ο αγώνας; Είναι ο κοινωνικός αγώνας; Ό,τι σε καίει εκείνη την στιγμή. Αλλά πρόσεχε! Η φόρμα σου πρέπει να είναι πάντα νέα και πρωτότυπη». Αυτό τήρησα. Ειλικρινής. Εντάξει, όλοι μπορούν να πουν είμαστε ειλικρινείς.¨ Νέα φόρμα σε ό,τι σε καίει ¨. Συνεπώς μπορεί να γίνει ένα αριστούργημα. Ο Μπρεχτ έχει γράψει αριστουργήματα. Ο Peter Weiss έχει γράψει στο θέατρο αριστουργήματα. Ο Hanns Eisler έχει γράψει αριστουργήματα. Δεν λέω εγώ ότι έχω γράψει. Αυτό θα κριθεί. Καλός είμαι όμως. Όσο για το καλός δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Αυτή την στιγμή πιστεύω ότι έχουμε μια κρίση και μια κρίση μπορεί να είναι ένα αδιέξοδο και δεν μιλάω μόνο για την Ελλάδα, το νιώθουμε και εδώ στην Ευρώπη. Προσωπικά επειδή έχω πολλές σχέσεις με την Αμερική μπορώ να πω ότι φαίνεται έντονα και στην Αμερική. Μπορεί να είναι μια κρίση του καπιταλιστικού συστήματος. Η μουσική έχει μια θέση σίγουρα, στην εποχή της κρίσης.

Έχει μια θέση και ο κόσμος την έχει ανάγκη. Εσείς σαν μουσικός και σε αυτήν την ηλικία, ποια είναι τα μελλοντικά σχέδια που έχετε σε σχέση με αυτήν εδώ την κρίση; Θα συμφωνήσω μαζί σας με αυτήν την εκτίμηση. Πρέπει να σας πω κάτι που με έχει εκπλήξει και είναι το εξής: Αυτές οι 135 συναυλίες που σας ανέφερα νωρίτερα δεν είναι μόνο sold out σε όλη την Ελλάδα, είναι 2 φορές sold out. Παράδειγμα στην Ρόδο, ο συναυλιακός χώρος ήταν χωρητικότητας όπως το Bozar 500 θέσεις, ήρθαν 1100 άτομα. Δηλαδή υπάρχει μια απίστευτη συμμετοχή στην εποχή της κρίσης, που λες εισιτήρια, χρήματα… Και ο τρόπος! Είναι σαν να λένε: Σας έχουμε ανάγκη – μας έχεις ανάγκη- είναι αμφίδρομο. Ότι ακουμπάμε σε σένα που μίλαγες εναντίον του lifestyle, εναντίον του style της τηλεόρασης που εξέπεμπε το ευτελές και αυτή την στιγμή συμβαίνει αυτό το πράγμα. Ξέρεις το Σάββατο έπαιξα στην Αθήνα, δεν με άφηνε να φύγω ο κόσμος φωνάζοντας συνέχεια ¨Ευχαριστούμε¨. Συγνώμη που τα λέω όλα αυτά! Το λέω αυτό όμως γιατί υπάρχει αυτό το αίσθημα. Χρειαζόμαστε και εμείς το κοινό. Να ξανανταλλάξουμε τις διευθύνσεις μας που είχαμε χάσει. Και αυτό είναι ένα από τα ελάχιστα θετικά της κρίσης.

Το πιστεύουμε. Το έχουν πει διάφοροι αναλυτές, σκεπτόμενοι άνθρωποι στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ότι η έκπτωση του πολιτισμού ήταν το τραγικό… Εντάξει, είναι οριακά τα πράγματα. Εμείς οφείλουμε να τα παλέψουμε.

Από αυτά που λέτε καταλαβαίνω ότι βέβαια αγαπάτε πολύ την Ελλάδα αλλά πρέπει να είστε λίγο θυμωμένος με τους Έλληνες. Καθόλου με τους Έλληνες.

Θεωρείτε ότι οι Έλληνες στηρίζουν το πολιτικό σύστημα; Μέσα σε ένα συγκεκριμένο πολιτικό σύστημα μεγαλώσαμε, ανδρωθήκαμε. Άλλοι είμαστε εναντίον, άλλοι είμαστε με κάποιον τρόπο συμφιλιωμένοι με το σύστημα αυτό, με ό,τι το στηρίζει ως κεντρικός πυρήνας, όλο αυτό στηρίζεται στην αποδοχή του μέσου όρου του κόσμου. Τι κάνουν οι τηλεοράσεις; Όλες αυτές; Δήθεν ο πλουραλισμός ο οποίος είναι ένας πλουραλισμός σύμφωνα με όσους συμφέρουν, όσους κατέχουν τα μέσα. Δεν μπορούν να βγουν φωνές και αν βγαίνουν είναι για την απενοχοποίηση και για ένα διάστημα. Έχετε δει δελτίο ειδήσεων του Mega; Έχετε δει; Είναι απίστευτο! Είναι απίστευτα έξυπνο το δελτίο του Mega. Απίστευτα. Έχει και την αριστερή ροζ εκδοχή αλλά την έχει μέσα σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Εδώ εγκαλείται η κυβέρνηση γιατί δεν κάνει γρηγορότερα την διαδικασία. Τι λέτε τώρα! Αν μπορούσε να είναι συνειδητοποιημένος ο μεσος όρος του κόσμου, τώρα θα ήμαστε κάπου αλλού. Αυτό δεν ισχύει μόνο για την Ελλάδα, ισχύει παγκοσμίως.

Στηρίζει η τηλεόραση το σύστημα; Το καπιταλιστικό σύστημα χρειάζεται πάντα κάτι να το ενοποιεί. Την εποχή μου και την εποχή του Γιάννη Οικονομίδη, της Ρολότας……. ήταν το σχολείο και η εκκλησία. Όταν λόγω της χούντας αυτά έγιναν αδύναμα τότε εφευρέθηκε η εικόνα. Και από το ’90 το ρόλο αυτό – δεν είμαι καχύποπτος CIA με μαύρα γυαλιά, ρεπούμπλικες- αλλά αυτό τον ρόλο τον παίζει η ιδιωτική τηλεόραση. Ενοποιεί αυτό το πράγμα, εκπέμποντας το ευτελές από το πρωί μέχρι το βράδυ. Με αποτέλεσμα ο μέσος όρος και το γούστο να χαμηλώνει.

Μας μιλήσατε για τα τέσσερα παιδιά σας και τα δύο εγγόνια. Να μας πείτε, σαν τελευταία ερώτηση, δύο λόγια για το πως βλέπετε την νεολαία το 2011, την νέα γενιά και πως θα πάνε τα πράγματα από δω και πέρα;  Τίποτα δεν είναι ενοποιημένο αγαπητέ κ. Δήμα. Τίποτα δεν είναι ενοποιημένο, και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Υπάρχει κομμάτι της νεολαίας φοβερά συνειδητοποιημένο, είναι μειοψηφία κοινοβουλευτική. Ποντάρω σε αυτήν. Υπάρχει και ένα κομμάτι μεγάλο που δεν ποντάρω, έτσι όπως είναι, το οποίο λειτουργεί σύμφωνα με τις επιταγές του τι είναι in, νεοέλληνας, η αξία του χρήματος, μια γκόμενα – μοντέλο-, το cabrio αυτοκίνητο και ένα σπίτι στη Μύκονο. Αυτό δεν με αφορά, σε αυτό είμαι πολέμιος. Με τους συνειδητοποιημένους πιτσιρικάδες είμαι μέσα και τους καταλαβαίνω. Και όταν δεν τους καταλαβαίνω, υποκλίνομαι………. 

*Ευχαριστούμε τον Ελληνικό Κύκλο Σύγχρονων Μελετών και το βιβλιοπωλείο Περίπλουςγια τη βοήθεια τους στην πραγματοποίηση της συνέντευξης με τον Θάνο Μικρούτσικο.