Τα έγγραφα από τα Συνέδρια Χημείας και Φυσικής «Solvay» καταχωρούνται ως Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO

Σημαντικά νέα για την βελγική επιστημονική κληρονομιά: η εξαιρετική παγκόσμια αξία των ιστορικών εγγράφων των Συνεδρίων Solvay αναγνωρίζεται πλέον και προστατεύεται παγκοσμίως. Στις 18 Μαΐου, το Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO ενέκρινε τη συμπερίληψη των Αρχείων των Διεθνών Συνεδρίων Φυσικής και Χημείας «Solvay» στο Διεθνές Μητρώο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO «Μνήμη του Κόσμου».

Από το 1911, τα σπουδαιότερα μυαλά από όλο τον κόσμο

Τα Διεθνή Ινστιτούτα Solvay για τη Φυσική και τη Χημεία με έδρα τις Βρυξέλλες, που ιδρύθηκαν από τον Βέλγο χημικό και βιομήχανο Ερνέστ Σολβέ (Ernest Solvay) το 1912 διοργανώνουν τα ομώνυμα Συνέδρια Solvay, καθώς και σεμινάρια και άλλες συναντήσεις, μετά την επιτυχία του ιστορικού Conseil Solvay το 1911 στο οποίο έλαβαν μέρος μόνο προσκεκλημένοι σημαντικοί φυσικοί και θεωρείται σημείο καμπής στον κόσμο της φυσικής προς τις νέες θεωρίες του 20ού αιώνα.

Τα Συνέδρια Solvay, που διεξάγονται στις Βρυξέλλες, έχουν από τότε θέμα εξέχοντα ανοικτά προβλήματα στη φυσική και στη χημεία. Συνήθως διοργανώνονται κάθε τρία χρόνια, αλλά έχουν υπάρξει και μεγαλύτερα διαστήματα χωρίς συνέδριο.

Aφετηρία, όπως αναφέρθηκε, ήταν το πρώτο Συνέδριο. Πρόεδρος του 1ου Συνεδρίου, που έγινε στις Βρυξέλλες για 4 ημέρες τον Νοέμβριο του 1911, ήταν ο Χέντρικ Αντόον Λόρεντζ. Το θέμα ήταν «Ακτινοβολία και κβάντα». Το συνέδριο αυτό εξέτασε τα προβλήματα που ανέκυπταν από τη διαφορά μεταξύ των δύο προσεγγίσεων, αυτής της κλασικής φυσικής και εκείνης της κβαντικής θεωρίας. Ο Αϊνστάιν ήταν ο δεύτερος νεότερος στην ηλικία φυσικός μεταξύ των συμμετασχόντων (ο νεότερος από όλους ήταν ο 25χρονος Φ. Λίντεμαν). Συμμετείχαν επίσης αναγνωρισμένες ήδη προσωπικότητες της επιστήμης, όπως η Μαρία Κιουρί και ο Ανρί Πουανκαρέ.

Από τότε, έχουν διεξαχθεί συνολικά 27 Συνέδρια για την Φυσική και 25 για την Χημεία. Στην ιστορία επίσης έχει μείνει και το πέμπτο Συνέδριο, που διεξήχθη τον Οκτώβριο του 1927 και είχε ως θέμα «Ηλεκτρόνια και φωτόνια», με τους πλέον αξιόλογους φυσικούς του κόσμου να συζητούν τη μόλις θεμελιωμένη σύγχρονη κβαντομηχανική. Οι κορυφαίες μορφές ήταν ο Αϊνστάιν και ο Νιλς Μπορ. Οι 17 από τους 29 που έλαβαν μέρος στο συνέδριο αυτό είχαν πάρει ή θα έπαιρναν στο μέλλον Βραβείο Νόμπελ.

Το 5ο αυτό συνέδριο υπήρξε επίσης η κορύφωση του αγώνα μεταξύ του Αϊνστάιν και των οπαδών του επιστημονικού ρεαλισμού, που ήθελαν τους αυστηρούς κανόνες της επιστημονικής μεθόδου όπως αυτοί είχαν διατυπωθεί από τον Τσαρλς Σάντερς Περς (και αργότερα από τον Καρλ Πόπερ), ενώ ο Μπορ και οι ινστρουμενταλιστές επιθυμούσαν πιο χαλαρούς κανόνες βασιζόμενους στα αποτελέσματα. Από εκεί και πέρα η προσέγγιση του Μπορ επεκράτησε στη σύγχρονη φυσική.

Αυτή, λοιπόν, η εξαιρετική συλλογή αρχείων αφηγείται την ιστορία της φυσικής και της χημείας στον 20ο αιώνα και την εξέλιξη της διεθνούς επιστημονικής έρευνας. Αποτελείται, αφενός, από αρχεία από τα Διεθνή Ινστιτούτα Φυσικής και Χημείας Solvay (περίοδος 1910-1962) που τηρούνται από το τμήμα αρχείων του ULB και, αφετέρου, από τα αρχεία του Paul Langevin, που φυλάσσεται στην Ecole Supérieure de Physique et de Chimie Industrielles (ESPCI Paris-PSL).

Αρχικά, ο Ερνέστ Σολβέ ίδρυσε αυτά τα Διεθνή Ινστιτούτα Φυσικής και Χημείας Solvay (IIPCS) με τη φιλοδοξία να δημιουργήσει μια «διεθνή πόλη των επιστημών», με έδρα το Parc Léopold. Μετά το θάνατο του Σολβέ, τα Ινστιτούτα αυτά κληροδοτούνται στο ULB, το οποίο διασφαλίζει τη συνέχεια της διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης. Το 1972, τα δύο ινστιτούτα συγχωνεύτηκαν αφού το 1963 μετατράπηκαν σε asbl. Όλη αυτή η επιστημονική παραγωγή αποτελεί μια σημαντική υλική και άυλη κληρονομιά για την ιστορία της επιστήμης και της έρευνας στη θεμελιώδη φυσική και χημεία.

Το ULB και το VUB, το γαλλόφωνο και ολλανδόφωνο πανεπιστήμιο των Βρυξελλών του, παρουσίασαν από κοινού αυτό το έργο. Τα αρχεία είναι ελεύθερα διαθέσιμα και ο καθένας μπορεί να ανατρέξει στον ιστότοπο του Solvay Science Project και να τα μελετήσει.

Το πρόγραμμα «Memory of the World» δημιουργήθηκε το 1992 από την UNESCO για την προστασία της διάδοσης της τεκμηριωτικής κληρονομιάς, προκειμένου «να αποφευχθεί η συλλογική αμνησία και να προωθηθεί η διατήρηση των συλλογών αρχείων και βιβλιοθηκών σε όλο τον κόσμο».