Ο ονειροπόλος Σπύρος Παλούκης στο FACES!

Το 2010, κατάφερε να αποτυπώσει φωτογραφικά το όνειρο του απόδημου ελληνισμού του Βελγίου. Σήμερα, φωτογραφίζεται ο ίδιος για το Newsville και μιλά για το δικό του όνειρο, τις δύσκολες επιλογές που έκανε στη ζωή του, την Ελλάδα αλλά και το Daydreaming. Ωραίος σαν Έλληνας, αισιόδοξος και αυθόρμητος σαν μικρό παιδί, ασυμβίβαστος με κάθε είδους ευκολία, ο Σπύρος Παλούκης ανήκει στην νέα γενιά ανθρώπων που κάνουν περήφανη την Ελλάδα, μέσα και έξω από τα γεωγραφικά της όρια. 

Συνέντευξη: Γιάννης Δήμας, Άντζελα Σακά
Φωτογραφία: Newsville.be
__________________

Α.Σ:Το τελευταίο λεύκωμα τιτλοφορείται «όνειρο της ημέρας» και θεματικά κινείται γύρω από αυτή την έννοια. Ο μεγάλος Νίκος Καζαντζάκης θέλοντας να περιγράψει τον άνθρωπο λέει τηνχαρακτηριστική φράση: χώμα και ονείρατα. Συμφωνείς; Ποια πιστεύεις ότι είναι τα συστατικά της ανθρώπινης ψυχής; Αυτό το έχει πει και κάποιος μέσα στο βιβλίο. Χωρίς το όνειρο δεν μπορούμε να πορευτούμε. Αλλιώς…! Είναι αυτό που μας καθοδηγεί για να δούμε ορίζοντα. Χωρίς αυτό βλέπουμε μόνο αδιέξοδο, τσιμέντο, τοίχο.

Α.Σ:Αρκεί το όνειρο για να φτάσει ο καθένας μας στην Ιθάκη του; Ή χρειάζονται κι άλλα εφόδια; Αρκεί για να ταξιδέψει. Δεν ξέρω αν φτάνει στην Ιθάκη του. Τα εφόδια που χρειάζονται; Αθλητικά παπούτσια για τον μεγάλο ποδαρόδρομο. ( Γέλια)

Α.Σ:Ο Σίγκμουντ Φρόυντ λέει πως αναζητούμε την ευτυχία και τον έρωτα σε πρόσωπα και καταστάσεις που γνωρίσαμε στην παιδική μας ηλικία. Οι περισσότεροι φωτογραφιζόμενοι στο λεύκωμα, εκφράζοντας λεκτικά τα όνειρά τους, φαίνεται να επιθυμούν την επιστροφή στην πατρίδα. Ονειρεύονται ευτυχισμένες στιγμές που ανήκουν στο παρελθόν και σε τόπους, όπως η παιδικότητα, που δεν υπάρχουν πια. Ποια είναι η άποψή σου για αυτό; Όσο προχωράς και όσο μεγαλώνεις χάνεις αυτό το μαγικό που είχες ως παιδί αλλά δεν το έβλεπες, την αθωότητα. Τώρα έχουμε πολλές επιλογές που μπορεί να μας κάνουν χαρούμενους. Ευτυχισμένους δεν θα το έλεγα. Όμως δεν έχουμε αυτή την αίσθηση ανεμελιάς και πληρότητας που είχαμε ως παιδιά. Όταν ας πούμε σου έφτανε μια κουβέντα ή ένα παιχνίδι με έναν φίλο σου. Και από το τίποτα ήσουν ευτυχισμένος.

Α.Σ:Η θεματολογία των φωτογραφιών σου κινείται γύρω από τα θέματα της καθημερινής ζωής. Η ιδιαίτερη πατρίδα σου, καθημερινές στιγμές, απλοί άνθρωποι. Με ποια κριτήρια επιλέγεις ένα πρόσωπο, ένα τοπίο ή ένα ενσταντανέ; Αυτό που μετράει είναι το συναίσθημα που μου εμπνέει ο άλλος και το αντίστροφο. Πρέπει να υπάρχει μια χημεία. Αν δεν υπάρχει αυτό σίγουρα δεν θα βγει καλή φωτογραφία. Η φωτογραφία για μένα είναι η αφορμή, το μέσο για να γνωρίσω τον κόσμο και τους ανθρώπους. Οπότε σίγουρα χρειάζεται η έλξη.

Α.Σ:Στο Daydreaming, αφιέρωνες μια μέρα σε κάθε πορτρέτο για την φωτογράφιση; Το βιβλίο έγινε σε τρεις μήνες, ενενήντα μέρες δηλαδή. Ενενήντα μέρες για τα εκατό πορτρέτα. Οπότε μαθηματικά είναι περίπου μια μέρα στον καθένα. Δεν πάει έτσι όμως. Οι μέρες αιχμής ήταν κυρίως τα Σαββατοκύριακα που μπορούσε ο κόσμος ή κάποιες γιορτές ή συγκεντρώσεις ομογενών όπου έκανα πάνω από μια φωτογράφιση. Κάποιοι ήταν σαν να με περίμεναν, καταλάβαινα ότι ήθελαν να ανοιχτούν και να μιλήσουν. Σε κάποιους χρειάστηκε να μιλήσω λίγο παραπάνω για να τους πείσω γιατί όπως έλεγα και πριν, ξεκινάς μια σχέση από το μηδέν. Όταν εσύ είσαι εξωστρεφής από την αρχή προσεύχεσαι ο άλλος να ανταποκριθεί.

Α.Σ:Με την ευρεία έννοια, μετανάστες είμαστε όλοι. Όμως κάποιοιμπροστά στον φακό μιλούν για ξερίζωμα ενώ για κάποιους άλλους η ξενιτιά ήταν μια ήπια επιλογή. Πως το βίωσες αυτό στην τελευταία σου φωτογραφική εμπειρία; Ένιωσες διαφορά με τους ανθρώπους που φωτογράφισες; Οι άνθρωποι ας πούμε της εργατιάς, χωρίς να θέλω να κάνω γενικεύσεις, ήταν λίγο πιο καχύποπτοι μερικές φορές. Το να βγάλεις τον άλλον φωτογραφία και με κλειστά τα μάτια, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Συγκρίνοντας και από άλλες φωτογραφικές δουλειές που έχω κάνει όπως το βιβλίο της Έδεσσας όπου προσπάθησα να βρω ανθρώπους από ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, είναι τα πιο δύσκολα μοντέλα αλλά βγάζουν τις πιο καλές φωτογραφίες. Καλλιτεχνικά αυτοί οι άνθρωποι έχουν βγει πιο καλά, είναι πιο αυθεντικοί. Ήταν απλοί, το όνειρό τους το εξέφρασαν σε μια γραμμή αλλά ήταν αυτό που ζητούσα. Οι απαντήσεις, τα όνειρα άλλων φωτογραφιζόμενων που ανήκουν σε άλλη κοινωνική τάξη, πίσω από τον υπολογιστή και με το φρεσκοσιδερωμένο κοστούμι, είναι πολύ έξυπνα αλλά δεν έχουν τον αυθορμητισμό κάποιου που είναι στο τέλμα του Βελγίου.

Γ.Δ:Νεαρός μηχανικός αυτοκινήτων και καθηγητής Φιλοσοφίας. Πως δένουν φωτογραφικά τα πορτρέτα και πως επέλεξες τα ζευγάρια των φωτογραφιών που τρέχουν στις σελίδες του Daydreaming ; Σίγουρα είναι κάτι συνειρμικό. Με δυο κριτήρια τα επέλεξα. Αρχικά προσπάθησα να έχω Βρυξέλλες και μια άλλη πόλη. Για να δείξω ότι ο ελληνισμός του Βελγίου επεκτείνεται και πέρα από τις Βρυξέλλες. Ύστερα ήθελα να βγάλω διαφορετικούς ανθρώπους από διαφορετικές κοινωνικές βαθμίδες, -και εκεί είναι και το μήνυμα του βιβλίου -, να συνομιλήσουν και να διασταυρωθούν. Οπότε ήθελα να έχω, σχηματικά το λέω και με πολλά εισαγωγικά, έναν ¨πλούσιο¨ και έναν ¨φτωχό¨. Γιατί είναι ένα θέμα ποιος είναι τελικά πλούσιος και ποιος φτωχός. Αυτή ήταν η ιδέα της δουλειάς. Να ενώσω αυτούς τους ανθρώπους.

Γ.Δ:Διαβάζω στη σελίδα 41: ‘’Γυρνάω στη Ελλάδα και λένε «ήρθε ο Ξένος»’’[1] Αυτή είναι μια φράση που την ακούμε συχνά εδώ. Σε ρωτήσανε κάποια στιγμή αν θα βγει το βιβλίο στην Ελλάδα; Η απλά ζούσαν εκείνη την στιγμή; Πιο πολύ με αντιμετωπίζανε σαν δημοσιογράφο.

Γ.Δ:Λίγο πιο κάτω διαβάζω “ Η πραγματικότητα μου ήταν και θα είναι στο Βέλγιο’’.[2] Νομίζω είναι η πιο συνειδητοποιημένη φράση. Αναρωτιέμαι πόσοι, στα 100 πορτρέτα είπαν κάτι τέτοιο. Πρέπει να είναι ο μόνος που το είπε.

Γ.Δ:Γράφεις στο εισαγωγικό σημείωμα: Ο Έλληνας του Βελγίου είναι πιο αυθεντικός Έλληνας. Το είπα αυτό από την άποψη της φιλοξενίας και το πόσο ζεστοί ήταν οι άνθρωποι κατά την διαδικασία του Daydreaming, επειδή ξεκινήσαμε μια σχέση από το μηδέν, από το μείον μάλλον, και το πόσο γρήγορα ξεκλείδωναν κάποια βασικά πράγματα όπως η φιλοξενία ή η οποιαδήποτε παροχή βοήθειας. Με αυτή την λογική το έγραψα.

Α.Σ:Τι σημαίνει να είσαι Έλληνας; Έλληνας; Να είσαι στο μεταίχμιο Ανατολής και Δύσης και το αντίστροφο. Έλληνας αυθόρμητος! Έλληνας; Το να ψάχνω την εύκολη λύση! Έλληνας είναι να βρίσκω πάντα τον τρόπο! Έλληνας; Δεν βαριέμαι!

Α.Σ:Τι είναι η Ελλάδα, πέρα από τα στενά γεωγραφικά της όρια; Ελλάδα για μένα είναι η φωτεινή μου πατρίδα. Το βουνό, το χώμα το βρεγμένο…

Γ.Δ:Αναφέρω την φράση ενός εκ των φωτογραφιζόμενων, του Γιάννη Δαρμή: ¨Ονειρεύομαι να πάψει η πατρίδα μου να με πληγώνει¨. Εκτός από την Ελλάδα του παγκόσμιου κλέους και δόξας υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα… Ποια είναι η άποψή σου για αυτό; Θα πω μια παρατήρηση με τρόπο πολύ σχηματικό. Οι συμμετέχοντας στο λεύκωμα που έχουν σπουδάσει και έχουν ένα ανώτερο κοινωνικό επίπεδο μιλάνε για την Ελλάδα που τους πληγώνει επειδή τους ώθησε να αφήσουν τον τόπο τους και να έρθουν εδώ. Υπάρχουν και οι ομογενείς που είναι πικραμένοι αλλά με αυτό που γίνεται τώρα στην Ελλάδα.

Γ.Δ:Άλλη φράση από το Λεύκωμα: Να ξαναγίνει η Ελλάδα ένα μέρος όπου θα αναγνωρίζεται η δουλειά των ικανών.[3] Υπάρχει γενικά η άποψη ότι αν θέλεις να πετύχεις πρέπει να φύγεις έξω και μακριά από την Ελλάδα. Το πιστεύεις; Δεν ξέρω αν το πιστεύω, δυστυχώς συμβαίνει όμως. Αυτοαναφορικά θα μιλήσω: όσα λευκώματα και να έκανα για την Βέροια και την Έδεσσα, αυτή την προβολή που έχω εδώ δεν θα την είχα εκεί. Έξω, όπως στο Βέλγιο για παράδειγμα, μπορείς εάν το θέλεις να είσαι πρωταθλητής. Σε βοηθάει το σύστημα να προχωρήσεις λίγο παραπάνω. Στην Ελλάδα χάνεις χρόνο και ενέργεια σε πράγματα που δεν σχετίζονται καν με αυτό που κυνηγάς. Ό,τι και να είναι αυτό που κάνεις, είτε να μεγαλώνεις τα παιδιά σου, είτε να χτίσεις καριέρα.

Α.Σ:Από την άλλη, υπάρχει και ο αντίλογος. Η ταινία ¨Κυνόδοντας¨ του Γιώργου Λάνθιμου, ενός σκηνοθέτη που ζει και δημιουργεί στην Ελλάδα, ήταν υποψήφια για βραβείο Oscar καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Τώρα όμως έρχονται και του σφίγγουν το χέρι, εκ των υστέρων. Τώρα που η ταινία έχει επιτυχία εμφανίζονται οι καλοθελητές. Εγώ μαζί του είμαι, τον θαυμάζω για αυτό που κάνει. Μαγκιά του γιατί είναι νέος και προσπαθεί στην Ελλάδα. Εγώ πάντα λέω: Ο δύσκολος δρόμος είναι ο σωστός. Γ.Δ:Σπύρο, απάντησέ μας συνειρμικά στο άκουσμα των παρακάτω λέξεων.

Α.Σ:Γάνδη: Γάνδη; Έρωτας μονολεκτικά.

Γ.Δ:Αυτό το είχες ξαναπεί. Είχες πει φιλάς το χώμα; Κάτι τέτοιο Έρωτας, πατρίδα. Η πατρίδα του έρωτα μάλλον. Είναι επειδή έχει ξεκλειδώσει μέσα μου οχτώ χρόνια πριν αυτό που κάνουμε τώρα. Είναι το βήμα το μεγάλο μέσα μου, που είναι αόρατο.

Γ.Δ:Βρυξέλλες, Πέμπτη 15 Απριλίου 2010: Παρουσίαση Έδεσσας, Βιβλιοπωλείο Περίπλους. Η εισαγωγή στο κοινό του Βελγίου. Κάνουμε φωτογραφία για εσάς και για μας. Πολύ σημαντική ημερομηνία. Γ.Δ:Έδεσσα: Αν η Γάνδη είναι έρωτας, η Έδεσσα είναι αγάπη. Και πλέον απολαμβάνω κάθε φορά που βρίσκομαι εκεί την αγάπη του κόσμου. Έγινα ο φωτογράφος του χωριού, με την καλή έννοια. Έχω μια αναγνωρισιμότητα και είναι πολύ όμορφο αυτό. Σε επόμενη δουλειά θα ξανακάνω πέρασμα από την Έδεσσα.

Γ.Δ:Γιώργος Γαβανάς: Αδελφικός φίλος. Ο γκουρού της φωτογραφίας για μένα.

Γ.Δ:Σημαντικό να το λες εσύ αυτό. Ο γκουρού είναι. Και στο κινητό μου ως γκουρού τον έχω καταχωρήσει. Είναι ο δεύτερος άνθρωπος που γνώρισα στις Βρυξέλλες το 2003. Το πρώτο βράδυ που βγήκα εδώ, Καθίσαμε δίπλα – δίπλα τυχαία. Μιλάγαμε για την φωτογραφία. Με ρώτησε: Έχεις την μηχανή μαζί σου; Ναι λέω και την βγάζω από την τσάντα μου. Και μου λέει: Ε, τότε την αγαπάς την φωτογραφία.

Γ.Δ:Τον διαλέξατε μαζί τον χώρο όπου τον φωτογράφισες; Αυτός το διάλεξε. Ήθελε κάτι σε σχέση με τα παιδικά του χρόνια. Εκεί τον πήγαινε ο πατέρας του όταν ήταν μικρός.

Γ.Δ:Place Flagey: Το πρότζεκτ Daydreaming ήταν η αφορμή για να πηγαίνω μόνο εκεί. Ήθελα να σβήσω ό,τι ήξερα από Βρυξέλλες. Όχι από παρέες αλλά από πράγματα που μου δημιουργούν συνειρμούς. Και είπαμε ότι ξεκινάμε από Place Flagey. Με αντιπροσωπεύει.

Γ.Δ:Πορτογαλία 2004: Είναι μεγάλη ιστορία. Θα το πω σε μια φράση : Να τολμάς, να είσαι εξωστρεφής και θετική ενέργεια και τίποτα άλλο.

Γ.Δ:Χρήματα: Χρήματα δεν βγαίνουν αλλά χρήματα έρχονται. Είναι η πρώτη χρονιά στη ζωή μου από τότε που ασχολούμαι με την φωτογραφία που δεν περνάω κρίση. Αν και είμαι ψιλικατζής. ( Γέλια)

Γ.Δ:Gladiator: Εσύ μου το έχεις πει αλλά είναι πολύ σωστός χαρακτηρισμός. Το κεφάλι κάτω και προσπαθείς. Παίρνεις τους δρόμους και παλεύεις μόνος σου.

Γ.Δ:Μέλλον: Θα έχουν γίνει τόσα πολλά που σε δέκα χρόνια με βλέπω δάσκαλο της γιόγκα. Θα πρέπει να πετάω πράγματα από πάνω μου.

Γ.Δ:Αγχωτικά το βλέπεις το μέλλον Λέω ναι σε όλα και μετά…

Γ.Δ:Ελλάδα: Αν δεν ήμουν Έλληνας και πήγαινα τουρίστας κάπου, εκτός Κυκλάδων, θα έλεγα ότι βλέπω φαβέλας από την Βραζιλία, έχουν κάποιο πρόβλημα οι άνθρωποι, είναι πολύ φτωχοί. Αλλά δεν ξέρω τι πλύση εγκεφάλου μου έχουν κάνει. Είναι και επειδή έχω επιλέξει η καθημερινότητά μου να είναι όσο γίνεται πιο όμορφη και λέω από μέσα μου, αποκλείεται να συμβαίνουν όλα αυτά γύρω μου. Όλα είναι καλά μέσα μου αλλά όταν βγαίνω από τον κόσμο μου, απογοητεύομαι.

Γ.Δ:Νιώθεις πως είσαι από τους τυχερούς ανθρώπους που έκαναν την αγάπη τους για μια ασχολία, επαγγελματική καθημερινότητα; Το ξεχνάω πολλές φορές. Όχι από την άποψη ότι με κουράζει γιατί το λατρεύω αυτό που κάνω. Αλλά από την άποψη ότι θα ήθελα να παρακάμψω τα παρελκόμενα της δουλειάς, την εκδοτική δουλειά ας πούμε, και να ασχοληθώ αποκλειστικά με την φωτογραφία. Θέλω να έχω ιδέες και να τις πραγματοποιώ. Είναι ευλογία να κάνεις αυτό που αγαπάς. Έχω προσπαθήσει για αυτό. Εγώ τελείωσα το stage το 2003. Προχθές πήγα στο Συμβούλιο της Ευρώπης για να συναντήσω κάποιον και είδα μια προβολή του εαυτού μου 8 χρόνια μετά. Και λέω, τότε στα 23 μου δεν ήξερα τίποτα, τότε ανακάλυπτα την Γάνδη, την φωτογραφία και δεν ήξερα που θα με οδηγήσει όλο αυτό. Και σκεφτόμουν τι θα είχε γίνει αν δεν είχα επιλέξει την φωτογραφία; Τι θα έκανα; Θα ήμουν παντρεμένος, θα φορούσα Burberry, θα βαριόμουν λίγο παραπάνω, θα είχα βαρύνει. Με την σοφία των 23 χρόνων, όση σοφία μπορεί να έχει κάποιος στα 23 του χρόνια, επέλεξα να κάνω φωτογραφία.

[1]Daydreaming, σελ.41: Δημήτρης Ντουρουντάκης, Μονς [2]Daydreaming, σελ.80 Αντώνης Ρουμελιώτης, Γκενκ [3]Daydreaming, σελ.75: Δημήτρης Γιωτάκος, Βρυξέλλες