Ροτόντα…πρόκληση και διχασμός

Από τον Άρη Μπότα

Η Ροτόντα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Θεσσαλονίκης. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα δείγματα παλαιοχριστιανικού ναού αυτής της αρχιτεκτονικής στον κόσμο, στο πρότυπο του Πάνθεον στη Ρώμη, αν και αρχικά πρέπει να χτίστηκε ως λατρευτικός ναός του αρχαίου δωδεκάθεου. Τον 16ο αιώνα μετατράπηκε σε τζαμί από τους Οθωμανούς και διατηρήθηκε έτσι μέχρι την απελευθέρωση. Φυσικά ελάχιστοι ντόπιοι και γενικώς Έλληνες γνωρίζουν περί τίνος πρόκειται και ελάχιστοι αντιλαμβάνονται τη σημασία του: η Θεσσαλονίκη φυσικά είναι γνωστή για τη νυχτερινή της ζωή και τα φοβερά γλυκά της. Η UNESCO αντιθέτως που ενδιαφέρεται περισσότερο για τον πολιτισμό, έχει αναδείξει τους ναούς της πόλης συλλήβδην ως παγκόσμια κληρονομιά.

Εν πάσει περιπτώσει, αποφασίστηκε να αποκατασταθεί το μνημείο από τις ζημιές του σεισμού του 1978 και πλέον 40 σχεδόν χρόνια μετά παραδόθηκε απογυμνωμένη από τις σκαλωσιές, λάμποντας με την θωριά της της περιοχή άνω της Πλατείας Ναυαρίνου, ολοκληρώνοντας το αρχαιολογικό τρίπτυχο μαζί με το Παλάτι του Γαλερίου και την ομώνυμη Αψίδα. Φαντάζομαι ότι βγήκαν στο φως μοναδικά ψηφιδωτά τεράστιας σπουδαιότητας.

Κατά τη γνώμη μου υπάρχουν δύο αρχικά «λογικές» προσεγγίσεις για το πως μπορεί να αξιοποιηθεί αυτό το μνημείο με τρόπο ώστε να συνάδει με την ιστορική της εξέλιξη και αξία: α) να συνεχίσει να αποτελεί λατρευτικό χώρο χριστιανών και μουσουλμάνων, όπως και ήταν και β) να μην αποτελεί λατρευτικό χώρο για κανέναν από τους δύο και να μετατραπεί σε ένα μουσείο ή/και χώρο λίγων και συγκεκριμένων πολιτιστικών εκδηλώσεων, σε συνάφεια με την κοσμοπολίτικη ιστορία της Θεσσαλονίκης. Προσωπικά τείνω προς τη δεύτερη άποψη με τη λογική ότι το μνημείο αυτό -όπως και οι άλλοι βυζαντινοί ναοί- ανήκουν στο παρελθόν και την Ιστορία, ως τέτοιοι έχουν μπει σε μία άλλη σφαίρα και δεν πρέπει να αγγίζονται.

Με αυτή τη λογική, εννοείται πως διαφωνώ με οποιαδήποτε κάθε άλλο παρά καλλιτεχνική (από άποψη συντήρησης) και ιστορική επέμβαση μπορεί να γίνει στη Ροτόντα, όπως πχ με την τοποθέτηση σταυρού. Ασχέτως αν έχει επιβιώσει ο μιναρές και όχι ο σταυρός, αυτό δεν έχει καμία σημασία….η Ροτόντα έχει επιβιώσει στο πέρασμα της Ιστορίας έτσι και έτσι πρέπει να παραμείνει. Κοινώς δεν αγγίζεται για προσθήκες. Επιπλέον αν πρέπει να τοποθετηθεί σταυρός, γιατί να μην τοποθετηθούν και…δύο κολώνες ιωνικού ρυθμού αφού πρωτοδημιουργήθηκε για τις ανάγκες των δωδεκαθεϊστών και καταστράφηκαν από τους Χριστιανούς;

Και πραγματικά η κληρονομιά της πόλης δεν πρόκειται να απολογηθεί και δεν κινδυνεύει αν ο τουρίστας που επισκέπτεται την πόλη (Έλληνας και μη) πιστεύει ότι πρόκειται για τζαμί επειδή δεν θα δει σταυρό. Έχουμε ανάγκη από τέτοιο κόμπλεξ;

Εν κατακλείδι, σ΄αυτή την πόλη, αλλά και στην χώρα γενικώς, πρέπει να καταλάβουμε ότι η πίστη είναι προσωπική και δεν κινδυνεύει από το αν στη Ροτόντα θα ψέλνεται το «Τεριρέμ» ή αν μπει ή όχι ένας λιγότερος σταυρός. Ωριμότητα και διαμάχη θρησκειών δεν αρμόζουν μαζί. Δεν μπορείς να ζητάς να παραμείνει η Αγιά Σοφιά μουσείο και να ζητάς να γίνει η Ροτόντα ορθόδοξος ναός. Ούτε είσαι ώριμος αν το δεις ρεβανσιστικά: μας κατέστρεψαν τα ψηφιδωτά το 1476, θα αφήσω το τζαμί να σαπίσει. Δεν μπορείς να μην κάνεις τζαμιά σε πόλεις με μουσουλμανικό πληθυσμό και να πουλάς την Αίγλη σε ιδιώτη που μετατρέπει το χαμάμ σε μπαρ, ρεστοράν, με djs και ηλεκτρονική μουσική και να θες να επαναλειτουργήσει η Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Δεν μπορείς να θες να είσαι Ολλανδία που οι ναοί γίνονται κλαμπ, όταν έχεις Άνθιμους και Ιερώνυμους και να ζητάς όταν έχεις ένα λαό που δεν ενδιαφέρεται για την πολιτιστική κληρονομιά του και όταν έχεις πολιτικούς που δεν μπορούν να διαχωρίσουν την εκκλησία από το κράτος τον 21ο αιώνα.