Ο Γενάρης στις γλώσσες της Ευρώπης

Συντάκτης:
Εκτυπώστε το άρθρο

O μήνας Ιανουάριος (January στα αγγλικά, janvier στα γαλλικά, Januar στα γερμανικά κ.ο.κ) προέρχεται από το λατινικό ianuarius, που σημαίνει «του Ιανού». O Ιανός ήταν ο διπρόσωπος θεός των Ρωμαίων, ο «θεός των Θεών». Ο Ιανός ήταν ο θεός της κάθε αρχής, της έναρξης των πολεμικών επιχειρήσεων και των μεγάλων έργων. Γιορταζόταν στις καλένδες του Ιανουαρίου (1η Ιανουαρίου), ενώ την ίδια μέρα αναδεικνύονταν οι Ρωμαίοι αξιωματούχοι, όπως οι Πραίτορες και οι Ύπατοι. Ίσως, γι’ αυτό το λόγο ο Ιανουάριος έγινε μετά ο πρώτος μήνας του Ρωμαϊκού Ημερολογίου.

Τα αντίστοιχα ονόματα για τον πρώτο μήνα του έτους σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες προέρχονται επίσης ως επί το πλείστον από το ianuarius (που εμφανίζεται με κόκκινο στον παρακάτω χάρτη):

january-european-languages

Όπως προσθέτει ο έλληνας συγγραφέας και μεταφραστής, Νίκος Σαραντάκος: στα ελληνικά είναι Ιανουάριος, ή Γενάρης πιο λαϊκά. Το παλιο ρωμαϊκό (σεληνιακό) ημερολόγιο άρχιζε τον μήνα Μάρτιο. Ο Ιούλιος Καίσαρας, όταν καθιέρωσε το ιουλιανό ημερολόγιο (που φέρει άλλωστε και το όνομά του), μετέφερε την αρχή του χρόνου στον Ιανουάριο και από τότε υπάρχει η ανακολουθία με τα ονόματα των μηνών από τον Σεπτέμβριο ως τον Δεκέμβριο, που αντιστοιχούσαν στον έβδομο έως δέκατο μήνα και ξαφνικά βρέθηκαν στην ένατη έως δωδέκατη θέση.

Άλλες ετυμολογίες είναι οι εξής: οι πολωνικές, ουκρανικές και κροατικές λέξεις styczeń, січень και siječanj κρατούν από την πρωτοσλαβική *sěčьńь, η οποία αναφερόταν σε μια εποχή που κόβονταν τα δέντρα. Το τσεχικό leden προέρχεται από το led, «πάγος», και το λευκορωσικό студзень προέρχεται από μια σλαβική ρίζα που σημαίνει «κρύο» (σημειώστε, ωστόσο, ότι τα ρωσικά ομιλούνται επίσης στη Λευκορωσία).

Το λιθουανικό sausis προέρχεται από το sausas, «ξηρό». Το γαελικό (σκοτσέζικο) Faoilleach προέρχεται από το faol («λύκος») και το teach («λαγούμι»).

Τέλος, οι τουρκικές, φινλανδικές και βασκικές αποδόσεις δεν σχετίζονται με καμία από τις προαναφερθείσες εκδοχές, κάτι που βέβαια δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη, καθώς δεν είναι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες:

Το τουρκικό ocak κυριολεκτικά σημαίνει «σόμπα, τζάκι», πιθανώς αναφερόμενος στο γεγονός ότι ο Ιανουάριος είναι ένας κρύος μήνας, κατά τον οποίο περνά κανείς πολύ χρόνο στο σπίτι, μπροστά από ένα τζάκι. Το φινλανδικό tammikuu προέρχεται από το tammi («καρδιά, πυρήνας», μια αρχαϊκή έκφραση) και kuu («μήνας»), καθώς ο Ιανουάριος είναι ο «πυρήνας» ή το «κέντρο» του χειμώνα. Τέλος, το βασκικό urtarril προέρχεται από το urte («έτος»), το berri («νέο») και το hil («μήνας»). Võro vahtsõaastakuu σημαίνει «ο μήνας του τελευταίου έτους».


 

Κεντρική φώτo: Γενάτης, πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη (1972)

Δεν υπάρχουν σχόλια για το άρθρο "Ο Γενάρης στις γλώσσες της Ευρώπης"

    Αφήστε το σχόλιο σας


    *