Μουσείο De Reede: ο Ντύρερ στην Αμβέρσα, μέσα από σπάνιες εκτυπώσεις

Το μουσείο γραφικών De Reede, που εγκαθίσταται από το 2017 στις όχθες του Σκάλδη (Scheldt) στην Αμβέρσα, παρουσιάζει περίπου εκατό σπάνιες εκτυπώσεις του γερμανού καλλιτέχνη Άλμπρεχτ Ντύρερ (Albrecht Dürer, 1471-1528) μέχρι τις 31 Μαρτίου 2025. Προέρχονται από την εξαιρετική συλλογή της Βασιλικής Βιβλιοθήκης του Βελγίου (KBR) στις Βρυξέλλες και μπορούν κυριολεκτικά να εξεταστούν προσεκτικά από τους επισκέπτες. Η έκθεση θυμίζει την παραμονή σχεδόν ενός έτους που έκανε ο αναγεννησιακός σχεδιαστής, χαράκτης και ζωγράφος στην Αμβέρσα το 1520, όπου τον υποδέχτηκαν ως παγκόσμιο φαινόμενο. «Ο Ντύρερ είναι ένας καλλιτέχνης παγκόσμιας φήμης, όμοιος με τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι ή τον Μιχαήλ Άγγελο», εκτιμά ο επιμελητής της έκθεσης, Joris Van Grieken.

Γεννημένος στη Νυρεμβέργη το 1471 – τη γερμανική πόλη όπου πέθανε επίσης το 1528, μετά από πολυάριθμα ταξίδια – ο Άλμπρεχτ Ντύρερ εδραίωσε τη φήμη και την επιρροή του σε όλη την Ευρώπη από τα νεανικά του χρόνια χάρη στα πολύ υψηλής ποιότητας ξυλόγλυπτά του. Αυτά τα πέντε αιώνων αριστουργήματα εξακολουθούν να συναρπάζουν σήμερα: υπέροχα ζώα, περίπλοκες εκφράσεις του προσώπου, ουρανοί με λεπτές ρίγες ή κουκκίδες, όμορφες αντιθέσεις μεταξύ φωτός και σκότους αντιπροσωπεύονται εκεί. Περίπου εκατό από αυτές τις εξαιρετικές εκτυπώσεις βρίσκονται επί του παρόντος στο Μουσείο De Reede στην Αμβέρσα.

Προέρχονται από τη Βασιλική Βιβλιοθήκη του Βελγίου (KBR) που έχει σχεδόν όλα όσα δημιούργησε ο Ντύρερ, δηλαδή εκατοντάδες έργα που δυστυχώς σπάνια βγαίνουν από τις αποθήκες. Ο Joris Van Grieken, επιμελητής του τμήματος εκτυπώσεων της KBR, έκανε μια αυστηρή επιλογή περισσότερων από 90 έργων εξαιρετικής ποιότητας που σχεδόν όλα τυπώθηκαν όσο ζούσε ο χαράκτης.

Ο Άλμπρεχτ Ντύρερ απεικόνισε θρησκευτικές σκηνές, όπως τη ζωή της Παναγίας, τα πάθη του Χριστού ή σκηνές της Αποκάλυψης. Ο Ντύρερ δημιούργησε επίσης κι άλλους τύπους αναπαραστάσεων: μυώδεις άντρες που λούζονταν, έναν χάρτη του έναστρου ουρανού ή ακόμα και τον διάσημο «Ρινόκερο», ένα ζώο το οποίο δεν είδε ποτέ από κοντά στην πραγματικότητα.

Τι κάνει όμως τον Άλμπρεχτ Ντύρερ τόσο εξαιρετικό; Ο Joris Van Grieken παραθέτει: «Ο Ντύρερ είναι μια παγκόσμια ιδιοφυΐα, στην ίδια κατηγορία με τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον Μιχαήλ Άγγελο, τον Ραφαήλ ή τον Τιτσιανό». Αναμιγνύει με πολύ φυσικό τρόπο την παραδοσιακή εικαστική γλώσσα της Βόρειας Ευρώπης με την Αναγέννηση, την οποία ανακάλυψε στα ταξίδια του στην Ιταλία, εξηγεί ο επιμελητής Van Grieken.

Ο Ντύρερ ήταν επίσης ζωγράφος, αλλά ήταν κυρίως τα χαρακτικά του που τον έκαναν πρωτοπόρο. Οι χαλκογραφίες και τα ξυλόγλυπτά του, τυπωμένα σε χαρτί, διανεμήθηκαν ευρέως. Όλοι όσοι είχαν ένα συγκεκριμένο επίπεδο τότε τα αγόραζαν, εξηγεί ο Joris Van Grieken. «Αυτές ήταν εκτυπώσεις που κρατούσες στη βιβλιοθήκη σου και τις οποίες μπορούσες να συζητήσεις με φίλους ή ομοϊδεάτες σου».

Ο Άλμπρεχτ Ντύρερ ενδιαφερόταν για πολλά πράγματα: την τέχνη, αλλά και την επιστήμη και τη θρησκεία. «Με το ευρύ όραμά του για τον κόσμο, ήταν ένας πραγματικός uomo universale», ένας παγκόσμιος άνθρωπος, υπογραμμίζει ο Joris Van Grieken. «Έγραψε για την οχυρωματική μηχανική και το σχέδιο προοπτικής, αλλά γνώριζε επίσης τις θεολογικές συζητήσεις της εποχής του».

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αμβέρσα και τις περιοχές μας, ο Ντύρερ γνώρισε τον μεγάλο ανθρωπιστή Έρασμο, του οποίου ζωγράφισε ένα πορτρέτο. Η σχέση τους όμως έγινε προβληματική. «Ο Ντύρερ ήταν ένθερμος υποστηρικτής του Μαρτίνου Λούθηρου, σε αντίθεση με τον Έρασμο, και τελικά έφυγε από την Καθολική πόλη της Αμβέρσας για να επιστρέψει στη Νυρεμβέργη, στη σημερινή Γερμανία.

Η παραμονή του Ντύρερ μέσα και γύρω από την Αμβέρσα σίγουρα δεν πέρασε απαρατήρητη. Πριν από την άφιξή του, ο καλλιτέχνης είχε ήδη στείλει ένα μεγάλο σεντούκι γεμάτο εκτυπώσεις και κατά τη διάρκεια της παραμονής του από το 1520 έως το 1521 διένειμε τα έργα του ως εταιρικά δώρα. «Τον υποδέχτηκαν σαν ήρωα, σαν παγκόσμιο αστέρι», σημειώνει ο Joris Van Grieken. Η παραμονή του αποδείχθηκε επίσης εμπορική επιτυχία αφού ο Ντύρερ μπόρεσε να πουλήσει πολλά έργα και να λάβει αρκετές παραγγελίες.

Το ταξίδι του στην Ολλανδία εκείνη την εποχή του επέτρεψε επίσης να ανανεώσει την αυτοκρατορική σύνταξη που του είχε δώσει ο αυτοκράτορας Μαξιμιανός Α” πριν από το θάνατό του το 1519. Ο Ντύρερ κατάφερε πράγματι να εξασφαλίσει την αιγίδα του νέου αυτοκράτορα Καρόλου Ε”, εγγονού του Μαξιμιλιανού, που στέφθηκε βασιλιάς της Ρωμαιο-Γερμανικής Αυτοκρατορία στο Άαχεν στις 23 Οκτωβρίου 1520.

Η Αμβέρσα ήταν ήδη διεθνές λιμάνι το 1520 και η παραμονή του στην Ολλανδία άνοιξε τα μάτια του Άλμπρεχτ Ντύρερ. Εκεί αγόρασε εξωτικά αντικείμενα, όπως ένα κέρατο narwhal (θαλάσσιος μονόκερος), και είδε αληθινά λιοντάρια για πρώτη φορά στον αυτοκρατορικό ζωολογικό κήπο Prinsenhof στη Γάνδη. Ο Ντίρερ κρατούσε λεπτομερές ημερολόγιο της παραμονής του στις Κάτω Χώρες.

Η έκθεση «Dürer in Antwerp» είναι ανοιχτή έως τις 31 Μαρτίου 2025 στο Μουσείο De Reede στην Αμβέρσα
Περισσότερα, εδώ.