Μαρίνα Βαμβακά

Tο FACES αφιερώνει το Cover Story του Ιουλίου στη Μαρίνα Βαμβακά. Πρόσωπο οικείο και αγαπητό σε ελληνικούς και βελγικούς κύκλους, μας υποδέχεται με θέρμη στο σπίτι της στο Woluwe Saint Pierre για τις ανάγκες της φωτογράφισης. Φιλόξενη και χαμογελαστή με τεράστια αποθέματα ενέργειας, η Μαρίνα Βαμβακά μας μίλησε με ευγένεια και με το χέρι στη καρδιά για τις Τέχνες, τη συγγραφή, τα ταξίδια, αλλά και για το Βέλγιο, τις Βρυξέλλες ενώ απόφευκτα, η συζήτηση μας γυρνάει συχνά στην πατρίδα μας, την Ελλάδα, αλλά και τους Έλληνες μέσα και έξω από τα σύνορα.

Κα Βαμβακά, αγαπάτε την Ελλάδα;
Σαν ελληνίδα του εξωτερικού, οι στίχοι του μεγάλου μας ποιητή Κ. Καβάφη μιλούν στην καρδιά μου, εκφράζουν τη διαδρομή της ζωής μου τα τελευταία 30 χρόνια και με συνοδεύουν, όπου κι’ αν βρεθώ. Η αγάπη μου για τη χώρα μου είναι δεδομένη.
Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί ειν’ ο προορισμός σου.
Αλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει
και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο,
μη προσδοκώντας
πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.
Η Ιθάκη σ’έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις,
η Ιθάκη δε σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες
οι Ιθάκες τι σημαίνουν.

Πιστεύετε πως ζώντας στις Βρυξέλλες η αγάπη του Έλληνα για την Ελλάδα ενδυναμώνεται και γίνεται πιο ρομαντική ή μπορεί να κρατήσει ένα κριτικό και αντικειμενικό βλέμμα απέναντι στα δεινά που συμβαίνουν στην Πατρίδα μας;
Η σημερινή τεχνολογία και η άμεση ενημέρωση των δρωμένων στη χώρα μας αμβλύνει τον ρομαντισμό και τη νοσταλγία που προκαλεί η απόσταση. Στις Βρυξέλλες, κέντρο των ευρωπαϊκών αποφάσεων, η άμεση πληροφόρηση μας δίνει τη δυνατότητα να έχουμε μια ολοκληρωμένη γνώμη για την κρίση και την απομόνωση που πλήττει τη χώρα μας. Ιδιαίτερα στους πολιτικούς βελγικούς κύκλους στους οποίους κινούμεθα ο σύζυγός μου κι εγώ, έχουμε βρεθεί αρκετές φορές σε μη φιλικό για τη χώρα μας περιβάλλον. Παρόλο ότι γνωρίζουμε τις αιτίες και τα λάθη των πολιτικών μας, υπερασπιζόμαστε την πατρίδα μας και δεν επιτρέπουμε σε κανένα να κάνει δεικτικούς υπαινιγμούς, να την κριτικάρει, να την διαπομπεύει και να την λοιδορεί.

Έχοντας ταξιδέψει σε πολλούς και διαφορετικούς προορισμούς, ποια είναι τα στοιχεία που μπορούν να κάνουν την Ελλάδα ιδιαίτερα αγαπητή στους ξένους;
Με τον σύζυγό μου κάναμε τρεις φορές το γύρω του κόσμου. Τρία μαγικά ταξίδια ζωής. Οι Ήπειροι, οι χώρες, οι πολιτισμοί, οι ανθρώπινες φυλές και συνήθειες τους, περνούσαν σαν κινηματογραφική ταινία από μπροστά μας. Ζήσαμε ασύλληπτες ταξιδιωτικές εμπειρίες. Τα ταξίδια αυτά μας βοήθησαν ακόμη περισσότερο να δούμε την Ελλάδα με ένα άλλο μάτι.
 Το πρώτο αγαθό στοιχείο που πρέπει να προσφέρει μια χώρα στον επισκέπτη της είναι η ασφάλεια για τη ζωή του και τα υπάρχοντά του. Ακολουθούν ο σεβασμός, η συνέπεια και η ευγένεια, η καθαριότητα στους δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, η σωστή δόμηση των πόλεων (στην χώρα μας δεν υπάρχουν πεζοδρόμια), οι φροντισμένοι πράσινοι χώροι, η εξασφαλισμένη και ασφαλής μετακίνηση στο εσωτερικό της χώρας (χωρίς απεργίες), το καλό φαγητό και το θαυμάσιο κλίμα της. Πόσα από αυτά τα στοιχεία διαθέτει η χώρα μας για να εξασφαλίζει την τουριστική της ανάπτυξη, που είναι ίσως η μοναδική της βιομηχανία και από την οποία ζει και αναπνέει; Παρόλα αυτά, αν ψάξουμε θα βρούμε μερικά χαρίσματα που διαθέτει ο Έλληνας. Είναι η καλή καρδιά και το φιλόξενο  χαμόγελο που μαγνητίζει τους ξένους. Μπορούμε να στηριχτούμε μόνο σ’ αυτά;

Στη λέξη Ελλάδα ποια είναι η πρώτη εικόνα που σας άρχετε στο νου;
Η πρώτη εικόνα; Το σπίτι μας και η αύρα που αποπνέει αυτό! Μια δεύτερη εικόνα όμως θλιβερή, με κάνει και δακρύζω από ντροπή. Είναι ένα αμάλγαμα από τα άπειρα δεινά που κληρονομήσαμε, και που είναι: η πολιτική και κοινωνική ανασφάλεια, η πολιτική αλαζονεία και ασυνέπεια, η τρομοκρατία, η ακαταστασία στον περιβάλλοντα χώρο, η ασέβεια προς τους θεσμούς, η ανύπαρκτη κοινωνική ασφάλεια, η κακή εκπαίδευση, και γενικά η ζωή χωρίς προγραμματισμό. Είναι να μην δακρύζεις;

Δημιουργία  και Τέχνη. Ποια τα πρώτα ερείσματα για την ενασχόλησή σας με την Τέχνη;  
Από μικρή αγαπούσα να ζωγραφίζω. Αγαπούσα να δημιουργώ σχήματα και φόρμες με διαφορετικές ματιέρες. Ζωγράφιζα τα πορτραίτα των ανθρώπων που θαύμαζα, έκανα κολάζ, σχεδίαζα ρούχα, δημιουργούσα λευκώματα, έκανα συλλογές. Το μολύβι και το χαρτί αποτελούσαν την κύρια και καλύτερή μου απασχόληση, τη χαρά μου, τη ξενοιασιά μου. Η πρώτη που διαπίστωσε το ταλέντο μου και με βοήθησε να το καλλιεργήσω ήταν η μητέρα μου, αργότερα η δασκάλα μου στο δημοτικό, ακολούθησε η καθηγήτρια των τεχνικών στο λύκειο. Σε όλα τα διαλλείματα ήμουν επιστρατευμένη να ζωγραφίζω στους πίνακες των τάξεων, το σχέδιο που θα παρέδιδε η καθηγήτριά μας την επόμενη ώρα. Στις ελεύθερες ώρες μου πήγαινα και ζωγράφιζα στο σπίτι της. Όταν γνωρίστηκα με τον άνδρα μου απέκτησα τον μεγάλο υποστηριχτή, θαυμαστή και μαικήνα μου.

Εμπειρίες, διαγωνισμοί, βραβεύσεις. Η Τέχνη για τη Μαρίνα Βαμβακά παραμένει ένας τρόπος έκφρασης ή μπορεί να κερδίσει και άλλες διαστάσεις;
Αγαπώ την αναμέτρηση εφ’ όσον διέπεται από αντικειμενικούς  κανόνες. Στη ζωή μου ευτύχισα, γιατί το έργο μου αναγνωρίστηκε και επιβραβεύτηκε διεθνώς. Έλαβα μέρος σε πολλούς διεθνείς διαγωνισμούς και έχω στην κατοχή μου πολλές πρωτιές και βραβεία. Στην Ελλάδα η HAMA (Hellenic Academy of Modern Art) με κατέταξε μεταξύ των 30 σημαντικότερων σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων. Στη δεκαετία του 90 βραβεύτηκα δύο φορές από την διεθνή biennale σύγχρονης τέχνης της Ρώμης. Έκτοτε λαμβάνω μέρος, τιμής ένεκεν, εκτός συναγωνισμού, ως διάσημη ζωγράφος «artista di chiara fama», και στην Μπιενάλε του 2012 ήμουνα μέλος της οργανωτικής επιτροπής. Το 2000 η Ιταλική ραδιοφωνία-τηλεόραση (RAI) με τίμησε για το έργο μου «Επιθυμώ την ειρήνη-Deseo Pax».  
Η Τέχνη είναι ο κώδικας μέσα από τον οποίο εκφράζομαι και μέσα από αυτόν ανακαλύπτω και αναδύω χαρακτήρες με ταυτότητα που πειθαρχούν στο  προσωπικό μου γούστο, επιθυμίες και ζητούμενα. Αγγίζουν θύμησες παλιών εποχών και τις αφήνουν να ξεπηδήσουν από το υποσυνείδητο μου και να συναντηθούν με το σήμερα.  Αποδεσμεύω μέρος της σκέψης και το αφήνω να γλιστρήσει σαν σταγόνα ελευθερώνοντας συναισθήματα, πεποιθήσεις, διαμαρτυρίες, όπως το έργο του Εdvard Munch «The scream». Στην Τέχνη υπάρχει ένα πρόσωπο, η Αλήθεια. Εκδηλώνεται με μέτρο, με ντροπή, με υπερηφάνεια. Ακόμα και ο μύθος στην Τέχνη εκφράζει την επιθυμητή αλήθεια.
Σαν δημιουργός αφουγκράζομαι τους ήχους των καιρών και τους εκφράζω με χρώματα, με σχήματα, με γλυπτά. Στο έργο μου «Σταυροφορίες-Deseo Pax» απεικονίζω μια ιστορική αντανάκλαση, η οποία ταυτίζεται απόλυτα με τον απολογισμό των καιρών μας. Μέσα από τα τρίπτυχα αφήνω να αναδυθούν ιστορικές εικόνες, που κολυμπάνε μέσα σε φωτεινά χρυσά διαστήματα, επιβλητικές φιγούρες οι οποίες επιβάλουν τάξη και σεβασμό.
Η Τέχνη είναι πολυδιάστατη. Μπορεί να γεννήσει επαναστάσεις και κινήματα, να εμφυσήσει και να δυναμώσει την πίστη, να ενώσει λαούς. Η κοινωνική ένταση και ο χωροχρόνος με επιφορτίζουν με συναισθήματα, που δεν μπορούν να παραμείνουν ανέκφραστα και κλεισμένα στο χρονοντούλαπο της μνήμης μου. Με ιστορικό εξπρεσιονισμό διηγούμαι και συγχρόνως διαμαρτύρομαι για την ανικανότητα των πολιτικών, τις πολεμικές φωτιές που ανάβουν οι αποφάσεις τους στα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και στη λεκάνη της Μεσογείου γενικότερα.

Συγγραφή του βιβλίου ΣΕΚΕΡΙΜ: Ανατολή, Οθωμανική αυτοκρατορία, γυναικεία φύση, Καππαδοκία, χρυσές κλωστές. Βιωματικό το κίνητρο της συγγραφής ή ανάγκη έκφρασης μέσα από μυθιστορηματικό φίλτρο;
Το ΣΕΚΕΡΙΜ είναι το μυθιστορηματικό έπος που ξετυλίγεται στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα στην Κωνσταντινούπολη και Καππαδοκία. Στο βιβλίο μου μεταφέρω τη ζωγραφική μου παλέτα και ζωγραφίζω με εικόνες και χρώματα φωτεινά και σκοτεινά τα κοινωνικά, οικονομικά και γεωπολιτικά προβλήματα της εποχής, τοποθετώντας τα μέσα σε ένα συναισθηματικό πλαίσιο. Ξεπερνώ την απλή αφήγηση και το ύφος απομνημονευμάτων και αποτυπώνω τα χνάρια μιας εποχής και μιας πονεμένης γενιάς, της άτυχης γενιάς των πατεράδων μας, που στο σαρωτικό πέρασμα της ιστορίας αμφισβητήθηκε η ταυτότητά της. Οι ήρωές μου δεν είναι άνθρωποι αποτυχημένοι αλλά αντίθετα χορτασμένοι από χαρά και δόξα. Είναι άνθρωποι αισιόδοξοι, που έχουν μέσα τους τη δύναμη της δημιουργίας και τη μανία της ευημερίας και του πλούτου. Η Σεκερίμ είναι η κεντήστρα του σουλτάνου Αμντούλ Χαμίντ, που τον υπηρετεί με αφοσίωση και συνδέεται μαζί του με ένα παράφορο έρωτα, κινείται μέσα στα παλάτια του Γιλντίζ και του Ντολμά Μπαχτσέ παρακολουθώντας τα διπλωματικά παιγνίδια που οδηγούν σε δύσκολες ημέρες την Οθωμανική αυτοκρατορία. Η ζωή της μια περιπέτεια αντιθέσεων μέχρι την ημέρα που ο Κεμάλ καθαρίζει τον τόπο από τους ρωμιούς και οι ψίθυροι για την «ανταλλαγή των ελληνοτουρκικών πληθυσμών» γίνονται καθημερινά εντονότεροι. Τα μυθιστόρημα είναι βασισμένο στην ιστορία της οικογένειας της μητέρας μου. Η Αναστασία-Σεκερίμ είναι η προγιαγιά μου και η Ελισάβετ η δεύτερη ηρωίδα του, η γιαγιά μου.

Σε περίοδο κρίσης όπως αυτή που διανύουμε, ποιο είναι το ειδικό βάρος που καλείται να σηκώσει ένας καλλιτέχνης και γενικότερα ο πνευματικός κόσμος;  
 Ο καλλιτέχνης καλείται σε περίοδο κρίσης να καταγράψει και να απεικονίσει με τα αισθητήριά του την κατάσταση, για να την αφήσει κληρονομιά στις επόμενες γενιές. Ο ρόλος του πνευματικού ανθρώπου είναι να μεταφέρει μηνύματα ενοχής στους υπεύθυνους και αισιοδοξίας στους πληγέντες. Οι πνευματικοί και εικαστικοί δημιουργοί είναι εκείνοι που θίγονται πρώτοι από την κρίση δεδομένου ότι το έργο τους έρχεται σε τελευταία προτεραιότητα στην
δοκιμασμένη από την κρίση αγορά.

Πως θα περιγράψετε τη σχέση σας με το Βέλγιο και ειδικότερα την πόλη των Βρυξελλών;
Η σχέση μου με τη χώρα που ζούμε εδώ και 30 χρόνια περιέχει μια δυναμική και μια ηρεμία. Η πόλη των Βρυξελλών είναι μια πόλη μοντέρνα η οποία ξετυλίγει το παρελθόν της μέσα από αρχιτεκτονικά αριστουργήματα, πλατείες, μουσεία και έργα τέχνης, αλλά συγχρόνως ζει το σήμερα. Με την πάροδο των αιώνων διαμορφώθηκαν οι σημερινές Βρυξέλλες επηρεασμένες από την ποικιλία των πλαστικών Τεχνών, που δημιούργησαν ένα σύνολο αρεστό στους κατοίκους και τους επισκέπτες της. Σαν καλλιτέχνης, δημιουργός και ευρωπαίος πολίτης έχω αναπτύξει ένα στενό δεσμό με την πόλη και το πολυπολιτισμικό της περιβάλλον. Η πόλη με εμπνέει, οι υπηρεσίες της διευκολύνουν την οργάνωση της ζωής μου, και μου εξασφαλίζει την απαραίτητη σιγουριά και υλικό για δημιουργία.

Η εμπειρία σας από την επαφή με τους Βέλγους σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.
Έχοντας ζήσει στο παρελθόν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και σε διεθνή περιβάλλοντα λόγω της εργασίας του συζύγου μου, ήταν πολύ εύκολο να εγκλιματιστώ και να αναπτύξω κοινωνικές σχέσεις με τις οικογένειες των συναδέλφων του στα ευρωπαϊκά όργανα. Η διεθνής εμπειρία μου και το γεγονός ότι μιλάω πολύ καλά μία από τις επίσημες γλώσσες της χώρας με βοήθησαν σημαντικά στο να ενταχθώ αμέσως στη τοπική κοινωνία, να γίνω δεχτή σε βελγικούς κύκλους και οργανώσεις και να δημιουργήσω ισχυρές φιλίες τόσο με γαλλόφωνους όσο και με φλαμανδόφωνους  βέλγους. Αυτή η ένταξή μου ήταν τέτοια που μου πρότειναν έμμεσα λόγω της προσωπικότητάς μου να γίνω ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των «ευρωπαίων» και βέλγων συμπολιτών του δήμου μας. Το γεγονός αυτό με οδήγησε στην πολιτική, στην ένταξή μου σε βελγικό πολιτικό κόμμα και στην εκλογή μου. Είμαι η πρώτη εκλεγμένη μη βελγίδα Δημοτική Σύμβουλος στην ιστορία του δήμου του Woluwe-Saint-Pierre.

Ελληνισμός στο κέντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ποια είναι η δική σας σχέση με το σύνολο της  Ελληνικής ομογένειας στις Βρυξέλλες; Πως διαφαίνεται στη σκέψη σας το μέλλον του Ελληνισμού στην ιδιαίτερη αυτή πόλη;
Ο Ελληνισμός στο Βέλγιο αναπτύχτηκε σε τρία διαφορετικά «κύματα». Καθένα από αυτά είχε τις δικές του ιδιαιτερότητες που ήταν αποτέλεσμα διεθνών, πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων εντός και εκτός της Ευρώπης. Οι τρεις αυτές διαφορετικές γενιές συνυπάρχουν σήμερα, δημιουργώντας ένα μωσαϊκό, αυτό που αποκαλούμε «Ελληνική ομογένεια» με την οποία διατηρώ άριστες σχέσεις. Είναι φυσικό μεταξύ των τριών πληθυσμιακών ομάδων να υπάρχουν διαφορετικές τάσεις και απόψεις ως αναφορά στην ενιαία πολιτική, που πρέπει να ακολουθεί η Ελληνική Κοινότητα στην τοποθέτηση και υπεράσπιση των εθνικών μας στόχων. Δυστυχώς τα ελαττώματα της φυλής μας, μας ακολούθησαν και εδώ, δηλητηριάζοντας πολλές φορές τις σχέσεις μεταξύ μας. Για να μπορέσει ο Ελληνισμός του Βελγίου να διεκδικήσει τη θέση που του ανήκει ανάμεσα στις άλλες εθνικότητες, λόγω της ιστορίας του και του λαμπρού πολιτισμού του, πρέπει να αλλάξει νοοτροπία, να απαλλαγεί από τις εσωτερικές μικρότητες και τις φθοροποιές συνήθειές του και να αντιμετωπίσει με τη βοήθεια ικανών εκλεγμένων ηγετών, τις προκλήσεις του μέλλοντος που διαγράφεται σκληρό και απειλητικό για όλους μας. Όσο για μένα έχω συμβάλει σημαντικά, στην προβολή των συμπατριωτών μου και στην προώθηση εθνικών αλλά και ειδικών θεμάτων που αφορούν την ομογένεια.

Πόσο σημαντική ήταν για εσάς η συζυγική συντροφικότητα; Τι θα συμβουλεύατε στους νέους να πράξουν προς αυτή  την κατεύθυνση;
Ευτύχησα να έχω ένα πολύ καλό σύντροφο. Στηρίξαμε ο ένας τον άλλον και χτίσαμε τη ζωή μας πάνω σε αρχές που διδαχτήκαμε από τους γονείς. Θα συμβούλευα τους νέους του σήμερα να βασίζουν τους δεσμούς τους σε διαχρονικές αρχές ήθους και αλληλοσεβασμού και όχι σε εφήμερες και υλιστικές σχέσεις.

Σχέδια και όνειρα για την επομένη χρονιά.
Παράλληλα με τις πολιτιστικές μου δραστηριότητες, θα ασχοληθώ με τους νέους και τα προβλήματά τους. Έχω προγραμματίσει μια σειρά από εκθέσεις ζωγραφικής και την έκδοση του καινούργιου μου βιβλίου, που είναι η συνέχεια του «Σεκερίμ». Ελπίζω κι’ αυτό σαν το προηγούμενο να είναι καλοτάξιδο, ν’ αγγίξει τις καρδιές των αναγνωστών μου και ν’ αγαπηθεί.

Βρείτε περισσότερα για την Μαρίνα Βαμβακά και το έργο της στο:
www.marinavamvakas.eu