La Belle Époque de Jules Chéret!

από την Ματίνα Κοκολάκη, φωτογραφία: Oleg Degtiarov/ Newsville.be

Ο Jules Chéret υπήρξε ένας εύκαρπος σχεδιαστής και καλλιτέχνης αφισών, ο οποίος συνεισέφερε στο κίνημα του μοντερνισμού που εμφανίστηκε στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της Belle Époque. Η ιδιαίτερη χρήση του χρώματος και των καμπύλων γραμμών, με το ανάλαφρο και χαρούμενο στυλ του, συνεπήρε το καλλιτεχνικό κοινό. Υπήρξε ο σπινθήρας του σημαντικού κινήματος που αργότερα καλλιεργήθηκε από καλλιτέχνες όπως ο Toulouse-Lautrec και ο Mucha. Αυτή η εξαιρετική εκθεσιακή αναδρομή αποκαλύπτει όλο τον πλούτο της δημιουργίας πόστερ για τσίρκο, θεατρικών παραστάσεων, καλλιτεχνών, όπερα μπούφα ή παντομίμας, εξώφυλλα βιβλίων, κάρτες, προωθητικό υλικό και προϊόντα προς κατανάλωση. Επίσης διακοσμητικά, ζωγραφικούς πίνακες, έπιπλα, ταπετσαρίες.
Ο επισκέπτης καλείται να ανακαλύψει έναν αξιοσημείωτο καλλιτέχνη που με τόση φροντίδα το Musse d’Ixelles μας παραδίδει και να θαυμάσει νοερά και ανασκοπικά τον τρόπο ψυχαγωγίας της παριζιάνικης φρενήρους ζωής κατά τη διάρκεια της Belle Époque.

Η Belle Époque του Jules Chéret ιστορικά.
La Belle Époque. H όμορφη εποχή. Είναι η περίοδος η οποία στην ευρωπαϊκή κοινωνική ιστορία διαρκεί από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και τον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο. Η περίοδος χαρακτηριζόταν από αισιοδοξία και ευημερία -καρποί των ιατρικών και τεχνολογικών ανακαλύψεων, πάντα με έμφαση στον άνθρωπο. Άρχισε μετά το τέλος του Γαλλοπρωσικού πολέμου (Ιούλιος 1870 – Μάιος 1871) κλείνοντας πάλι με έναν πόλεμο. Στην πραγματικότητα ήταν εποχή αναβρασμού σε όλα τα επίπεδα. Η εποχή ονομάστηκε “όμορφη” αναδρομικά, όταν άρχισε να θεωρείται πραγματικά “χρυσή”, συγκρινόμενη με την τραγικότητα που συνόδευσε τα έργα του Ά Παγκοσμίου Πολέμου.
Μπορεί η τέχνη της καθημερινότητας να ήταν αυτή την περίοδο ανάλαφρη, αυτάρεσκη και άκρως διακοσμητική (Art Nouveaux),στη ζωγραφική όμως και στη γλυπτική ετίθεντο ήδη τα θεμέλια της μοντέρνας τέχνης και του κυβισμού, η αρχιτεκτονική άνθισε, άρχισε η απελευθέρωση σε όλα τα πεδία της γνώσης, ο κόσμος διευρύνθηκε με το μικροσκόπιο και το τηλεσκόπιο, η διάδοση της ψυχανάλυσης έστρεψε το άτομο προς την ανακάλυψη του εαυτού του, οι γυναίκες απαλλάχθηκαν από τη δικτατορία του κορσέ και απαίτησαν τη χειραφέτησή τους. Είναι η εποχή του φωνογράφου, του τηλέγραφου, του κινηματογράφου. Το αεροπλάνο είναι στα σπάργανα. Είναι η εποχή των καμπαρέ, της μποέμικης ζωής, όταν το αψέντι δίνει και παίρνει. Τα φθηνά εργατικά χέρια, το γυάλινο θερμοκήπιο, ο φθηνός άνθρακας, τα πολυτελή γεύματα για τους πλουσίους, τα οριεντάλ εξωτικά φτερά και πούπουλα και η τελειοποίηση της αφειδώς ρέουσας σαμπάνιας χαρακτηρίζουν την εποχή.
Ο Jules Chéret από το 1859 μέχρι το 1866, εκπαιδεύτηκε ως λιθογράφος στο Λονδίνο απ’ όπου και επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό. Η βρετανική του προσέγγιση στην εκτύπωση και στο σχεδιασμό αφισών είναι ολοφάνερη. Ο ίδιος, όντας κάτοχος του δικού του εμπορικού οίκου, είχε κάθε πιθανότητα να διατηρήσει τον καλλιτεχνικό έλεγχο και να εγκαθιδρύσει μια καινοτόμο σχεδιαστική προσέγγιση. Οι περισσότεροι λιθογράφοι της εποχής επιφόρτιζαν κάποιον καλλιτέχνη να δημιουργήσει το σχέδιο της αφίσας το οποίο έπειτα αντιγραφόταν πάνω σε μια πέτρα από κάποιον ικανό τεχνίτη. Ο Chéret όμως, εργαζόταν κατ’ ευθείαν πάνω στην πέτρα χρησιμοποιώντας πινελιές γεμάτες ζωή, κροσσάροντας τις γραμμές του χρησιμοποιώντας την τεχνική του crosshatch, χρησιμοποιώντας τεχνικές με κουκκίδες και απαλά μπογιατίσματα όμοια με υδατογραφίες. Καθ’όλη τη διάρκεια από τη δεκαετία του 1870 και’80, το στυλ του εναλλάχθηκε από το τυπικό των βικτοριανών γραφιστικών στα οποία επικρατεί η πολυσύνθετη διακόσμηση, σε ένα πιο απλό με πιο δυναμική προσέγγιση όπου στις συνθέσεις των αφισών κυριαρχούσαν μεγάλες κεντρικές φιγούρες, με προεξέχοντες χειρόγραφους τίτλους, απλοποιημένα μπακ γκράουντ και μεγάλες περιοχές με λαμπερό χρώμα και χειρονομιακή πλοκή.
Στην επιστροφή του στη Γαλλία δημιούργησε πολυάριθμες, ζωντανές προωθητικές αφίσες για καμπαρέ, music halls και θέατρα όπως το Eldorado, τα διάσημα Folies Bergères, το Théâtre de l’Opéra, το Alcazar d’Été και το Moulin Rouge. Στα έργα του είναι ορατή η επιρροή από ροκοκό καλλιτέχνες -τα έργα των οποίων βρίθουν ανάλαφρων άνευ σπουδαιότητας σκηνών, από τις εκκλησιαστικές συνθέσεις του μπαρόκ ζωγράφου G.B Tiepolo, καθώς και από τα επίπεδα χρώματα και τις στυλιζαρισμένες γραμμικές μορφές όπως αποδίδονταν στις ιαπωνικές ‘ξυλογραφίες’(woodblock prints). Ήταν σε τέτοια ζήτηση τα έργα του, που πεπλάτυνε το εύρος της δουλειάς του παρέχοντας και δημιουργώντας αφίσες για περιοδεύοντες θιάσους, φεστιβάλ του δήμου, για οινοπνευματώδη ποτά και λικέρ, αρώματα, σαπούνια, καλλυντικά και φαρμακευτικά προϊόντα, ακόμα και για πετρέλαια λαμπτήρων. Ενόσω η δουλειά του γινόταν ολοένα και πιο γνωστή και οι τεράστιες αφίσες του, που σεμνά παρουσίαζαν ελευθερόφρονες γυναίκες, αποκτούσαν μεγάλη απήχηση στο κοινό, άρχισαν να τον αποκαλούν “πατέρα της απελευθέρωσης της γυναίκας”. Η γυναίκα μέχρι προηγουμένως, απεικονιζόταν στην τέχνη πουριτανή ή πόρνη. Οι γυναίκες όμως όπως ζωγραφίστηκαν στις λιθογραφίες του Chéret, περιχαρείς, κομψές και ζωτικές “Cherettes” όπως το κοινό τις επονόμασε- δεν ήταν τίποτα από τα δύο. Εν τέλει, ο ίδιος κατέστη τέτοια διαφημιστική δύναμη που στο πελατολόγιο του προσετέθησαν μεγάλες σιδηροδρομικές και κατασκευαστικές εταιρείες.
Το 1890 η γαλλική κυβέρνηση απένειμε στον Chéret τη Λεγεώνα της Τιμής για την καλλιτεχνική προσφορά του που αναβάθμισε και ανέπτυξε την εκτυπωτική και επίσης εξυπηρέτησε τις ανάγκες της διαφήμισης και της βιομηχανίας.
Το πλούσιο και εκτενές έργο του Chéret, η αφοσίωση και η συνεισφορά του στην τέχνη της αφίσας και των γραφικών τεχνών, του έδωσαν άξια τον τίτλο του “μετρ του μοντέρνου πόστερ”.

—————————————————————

Musée d’ Ixelles
Rue Jean Van Volsem 71, 1050 Bruxelles
T: +32 (0)2 515 64 21/22 E: musee@ixelles.be
www.museedixelles.irisnet.be
Τρίτη με Κυριακή, 09:30 – 17:00