Η αιματηρή ιστορία του κυνηγιού μαγισσών του Βελγίου

Για πολλούς ανθρώπους, ο όρος «μάγισσα» φέρνει στο νου την εικόνα μιας ηλικιωμένης γυναίκας με καμπούρα, μύτη με εξογκώματα που κάνει ξόρκια πάνω από ένα καζάνι που βράζει, ή πετάει πάνω σε ένα σκουπόξυλο – μια εικόνα που λέγεται ότι για πρώτη φορά δημιουργήθηκε από τον Βέλγο καλλιτέχνη Πέτερ Μπρίγκελ.

Ή ίσως έρχονται στο μυαλό λαϊκές ιστορίες – όπως ο θρύλος που συνδέει το διάσημο Mannekin Pis των Βρυξελλών με την κατάρα μιας μάγισσας σε ένα άτυχο νεαρό αγόρι που… ανακουφίστηκε στην εξώπορτά της.

Ωστόσο, πριν από αιώνες στο Βέλγιο, όπως και σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη, η «μάγισσα» ήταν συντομογραφία μιας ενοχλητικής γυναίκας που δεν ταίριαζε στο καλούπι της κοινωνίας – η τιμωρία για την οποία ήταν συχνά βάναυση και θανατηφόρα.

Οι ιστορικοί υπολογίζουν ότι μεταξύ 35.000 και 60.000 άνθρωποι εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια του κυνηγιού μαγισσών σε όλη την Ευρώπη, μεταξύ 1450 και 1750 περίπου. Και το 80% αυτών που καταδικάστηκαν ως μάγοι / μάγισσες ήταν γυναίκες.

Η πίστη στη μαγεία στην Ευρώπη κορυφώθηκε τον 16ο και 17ο αιώνα. Ήταν μια ταραχώδης περίοδος πολέμου, κλιματικής αλλαγής, θρησκευτικών συγκρούσεων και πείνας, όπου οι άνθρωποι έψαχναν για απαντήσεις και στην περίπτωση των άτυχων γυναικών που κατηγορούνταν ως μάγισσες, βρίσκονταν οι αποδιοπομπαίοι τράγοι.

Η άφιξη του τυπογραφείου τον 15ο αιώνα επέτρεψε στις ιδέες να διαδοθούν πιο γρήγορα, συμπεριλαμβανομένων κειμένων όπως το «Malleus Maleficarum» («Σφυρί των Μαγισσών»), το 1486. Επρόκειτο για ένα ​ μπεστ σέλερ της εποχής, που περιέγραφε πώς πρέπει να αναγνωρίζονται και να τιμωρούνται οι μάγισσες.

Μια αιματηρή εκστρατεία στο Βέλγιο

Στη Νότια Ολλανδία (που κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος του σύγχρονου Βελγίου και του Λουξεμβούργου και μικρά τμήματα της σύγχρονης Ολλανδίας και Γερμανίας), ο βασιλιάς Φίλιππος Β” ψήφισε νόμο για τη μαγεία το 1592, ορίζοντας τις μάγισσες ως τα χειρότερα και πιο επικίνδυνα είδη αιρετικών.

Η κινητήρια δύναμη πίσω από το νόμο ήταν ο Φλαμανδός Ιησουίτης και ειδικός στη δαιμονολογία Μάρτιν ντελ Ρίο (Martin del Rio), ο οποίος δημοσίευσε ένα βιβλίο το 1599 με τίτλο «Disquisitiones Magicae» («Έρευνες στη Μαγεία»). Αυτό θα γινόταν το εγχειρίδιο για την καταπολέμηση της μαγείας στη Φλάνδρα, καθώς οι κατηγορούμενοι καίγονταν στην πυρά με αυξανόμενη συχνότητα.

Το κυνήγι μαγισσών στην περιοχή που θα γινόταν το σύγχρονο Βέλγιο έχει περιγραφεί ως ένα από τα πιο ακραία και αιματηρά στην Ευρώπη. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι τουλάχιστον 1.150 έως 1.250 μάγισσες εκτελέστηκαν στη Νότια Ολλανδία μεταξύ 1450 και 1685.

Όπως σημειώνει ο καθηγητής του KU Leuven, Dries Vanysacker, το έτος 1595 ήταν «ιδιαίτερα αιματηρό», καθώς από τον Ιούνιο μέχρι τον Σεπτέμβριο το φλαμανδόφωνο τμήμα της Βραβάνδης εκτέλεσε 29 γυναίκες και τρεις άνδρες.

Στη Φλάνδρα, η πρωτιά άντεξε μέχρι το 1628, με τουλάχιστον 161 εκτελέσεις. Στο Westhoek (Furnes, Nieuport, Diksmuide, Sint-Winoksbergen, Dunkirk, Hondschote, Broekburg, Cassel και Ypres) σημειώθηκαν άγριοι διωγμοί. Πόλεις όπως η Μπριζ (το 1595) και η Γάνδη (το 1601) είχαν επίσης «περιόδους έντονου κυνηγιού μαγισσών».

Γάνδη

Περίπου 60 άτομα (44 γυναίκες, 15 άνδρες και ένα αγόρι) κατηγορήθηκαν για μαγεία στη Γάνδη μεταξύ 1364 και 1713, σύμφωνα με το Historical Houses Ghent που διαχειρίζεται μια σειρά από ιστορικά κτίρια σε όλη την πόλη. Πολλά θύματα είχαν φρικτό τέλος καθώς κάηκαν στην πυρά.

Οι εκτελέσεις γενικά γίνονταν στην πλατεία Sint-Veerleplein, μαζί με όσους κρίθηκαν ένοχοι για άλλα εγκλήματα, όπως η παραχάραξη. Για όσους κατηγορούνται για μαγεία στη Γάνδη, το κάψιμο στην πυρά ήταν η πιο συνηθισμένη μέθοδος εκτέλεσης, λόγω της υποτιθέμενης εξαγνιστικής επίδρασης της φωτιάς.

Οι ιστορίες μερικών από αυτά τα θύματα έχουν επιβιώσει ανά τους αιώνες και έχουν συλλεχθεί από τα Historical Houses Ghent.

Το 1603, η Catherine Tancré ζητιανεύει στο Oudburg στη Γάνδη. Όταν ένα διερχόμενο παιδί έριξε ένα κομμάτι ψωμί και αρνήθηκε να το πάρει πίσω όταν το σήκωσε, μουρμούρισε «να σε πάρει ο διάβολος». Λίγο αργότερα το παιδί έτυχε να αρρωστήσει και η Tancré βρέθηκε ένοχη για μαγεία και κάηκε στην πυρά.

Το 1598, η Cornelia Van Beverwyck (γνωστή ως «ξυπόλυτη Nele») κρίθηκε ένοχη για σεξουαλική επαφή με τον Σατανά το μεσημέρι στο Ekkergem στα δυτικά του κέντρου της πόλης της Γάνδης. Μετά από αυτό, ειπώθηκε ότι αρρώστησε τουλάχιστον πέντε ανθρώπους στο Muide και στο Kalandenberg με μείγματα βοτάνων και δύο πέθαναν. Καταδικάστηκε ως μάγισσα και επίσης κάηκε στην πυρά.

Ένας από τους διαβόητους εκτελεστές μαγισσών της Γάνδης, ο Boudewijn Waelspeck, είχε μεγάλη φήμη αφού αποσπούσε γρήγορα «ομολογίες» με μεθόδους βασανιστηρίων, όπως βίδες στον αντίχειρα ή κολάρα με καρφίτσες. Γυρνούσε σε όλη τη Φλάνδρα για να αποσπάσει ομολογίες από ύποπτες και υπόπτους, απαιτώντας σημαντικά ποσά για τις υπηρεσίες του, ενώ ασφαλώς ήταν άκρως επιρρεπής στις δωροδοκίες από τις οικογένειες των θυμάτων.

Lier

Η πόλη Lier στην σημερινή επαρχία της Αμβέρσας έχει επίσης να επιδείξει ιστορικό στο κυνήγι μαγισσών. Μεταξύ 1589 και 1603, τουλάχιστον έξι γυναίκες συνελήφθησαν ως μάγισσες από τους ηγεμόνες της πόλης.

Σήμερα το heksensteen (πέτρα της μάγισσας) στην Grote Markt της πόλης παραμένει ένας δείκτης για το πού εκτελούνταν γυναίκες για το έγκλημα της μαγείας. Συγκεκριμένα, η Cathelyne Van den Bulcke εκτελέστηκε σε αυτό ακριβώς το σημείο το 1590 (η μητέρα της εκτελέστηκε επίσης για μαγεία).

Μετά από βαριά βασανιστήρια στα χέρια ενός εκτελεστή από την Αμβέρσα, η Van den Bulcke ομολόγησε μια σειρά από απίστευτες ιστορίες, από την αποπλάνηση από τον Διάβολο μέχρι τη δυνατότητα να μετατρέψει το νερό σε βούτυρο.

Έχοντας ταυτοποιηθεί ως η «επικεφαλής μάγισσα» στο Lier, η Van den Bulcke στραγγαλίστηκε και στη συνέχεια κάηκε, ωστόσο η ίδια αρνήθηκε να κατονομάσει κάποια άλλη ως μάγισσα, γλιτώνοντας έτσι πολλές γυναίκες από την ίδια μοίρα.

Δίκες μαγισσών στο Σπα

Μια από τις πιο γνωστές δίκες μαγισσών στην ιστορία του Βελγίου έλαβε χώρα στην πόλη Σπα στις Αρδέννες, η οποία οδήγησε στην εκτέλεση δέκα γυναικών (και πιθανώς στο θάνατο άλλων τεσσάρων) το 1616.

Στον απόηχο μιας παράξενης πανώλης που προκάλεσε τους θανάτους ανθρώπων και ζώων, οι αρχές ξεκίνησαν μια έρευνα για τη μαγεία τον Ιανουάριο του 1616. Ενθάρρυναν το κοινό να αναφέρει οτιδήποτε ύποπτο, όπως γυναίκες που μαζεύονται στο δάσος ή οποιονδήποτε απουσιάζει από τη δουλειά του. Οι άνδρες κλήθηκαν επίσης να αναφέρουν οποιεσδήποτε υποψίες ότι οι γυναίκες τους είχαν διαπράξει μοιχεία με τον Διάβολο.

Αρκετές γυναίκες καταγγέλθηκαν στις αρχές, συμπεριλαμβανομένης της Maroie Hérode, της οποίας ο σύζυγος είπε ότι κάποτε ένιωσε πολύ κρύο μετά την επιστροφή της στο σπίτι. Η Isabeau delle Court και η Gelette Noel αναφέρθηκαν επίσης ως ύποπτες μάγισσες αφού το άλογο ενός άνδρα αρρώστησε αφού πέρασε από δίπλα τους.

Συνολικά, 14 γυναίκες κρίθηκαν ένοχες και καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Βρυξέλλες

Στη βελγική πρωτεύουσα μετά βίας υπάρχουν διαθέσιμα αρχεία για δίκες μαγισσών, καθώς είναι πιθανό να καταστράφηκαν στους αιώνες που ακολούθησαν (αν και αυτό το κομμάτι της ιστορίας των Βρυξελλών είναι το θέμα μιας φεμινιστικής ξενάγησης με τα πόδια από την «L’architecture qui dégenre» ).

Μια ιστορία που έχει διασωθεί, ωστόσο, είναι αυτή της Josyne van Beethoven. Αν σαν θυμίζει κάτι το επώνυμο, δεν είναι σύμπτωση, αφού η Josyne ήταν πρόγονος του διάσημου γερμανού συνθέτη και κάηκε στην πυρά στη Grand-Place των Βρυξελλών το 1595.

Η Van Beethoven συνελήφθη με εντολή του δημάρχου του Kampenhout, Jan-Baptist van Spoelberch, ως ύποπτη για μαγεία και οδηγήθηκε σε φυλακή στις Βρυξέλλες. Κατηγορήθηκε από ντόπιους χωρικούς ότι έκανε συμφωνία με τον Διάβολο, καθώς σε τέσσερις διαφορετικές περιπτώσεις ένα άλογο είχε πεθάνει σε ένα μέρος όπου η ίδια είχε περάσει.

Μετά τη σύλληψή της, προέκυψαν περισσότερες ιστορίες, όπως ότι ένα άλογο είχε ουρήσει αίμα και πέθανε από κολικούς και ότι μια αγελάδα είχε βγάλει ξινό γάλα. Η Van Beethoven αρχικά αρνήθηκε τις κατηγορίες, αλλά αφού βασανίστηκε στη ράγα (μια συσκευή βασανιστηρίων όπου οι καρποί και οι αστράγαλοι των θυμάτων ήταν δεμένοι και τεντώνονταν προκαλώντας έντονο πόνο καθώς οι αρθρώσεις εξαρθρώνονταν ή ακόμη και κόβονταν), ομολόγησε τα πάντα.

«Καταδικάστηκε στην πυρά» και μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας την παραμονή της εκτέλεσής της, καταπίνοντας θραύσματα από τερακότα στο κελί της, η Van Beethoven κάηκε στην πυρά στη Grand Place.

Εξιλεώνοντας το παρελθόν

Η πρακτική της δίκης των μαγισσών άρχισε να εξασθενεί στην Ευρώπη από τα μέσα του 17ου αιώνα, καθώς τα νομικά συστήματα ενισχύθηκαν και αναγνωρίστηκε ότι οι καταδίκες για μαγεία εκδίδονταν με λιγοστά ή ασταθή στοιχεία. Ήταν επίσης η αρχή του Διαφωτισμού, ενός πνευματικού κινήματος στο οποίο οι άνθρωποι ενθαρρύνονταν να στραφούν στην επιστήμη για να εξηγήσουν φαινόμενα όπως οι θάνατοι, η κακοτυχία ή μια κακή σοδειά.

Στο Βέλγιο σήμερα, οι ιστορίες του κυνηγιού μαγισσών και οι λαϊκοί θρύλοι της μαγείας τιμούνται με ετήσιους εορτασμούς των macralles (όρος για τη μάγισσα από τη βαλλονική διάλεκτο), όπου οι ντόπιοι στη Βαλλονία ντύνονται και παρελαύνουν ως μάγισσες.

Το πιο σημαντικό, έχει γίνει πολλή δουλειά για την εξιλέωση των γυναικών που καταδικάστηκαν για μαγεία και εκτελέστηκαν παράνομα σε όλο το Βέλγιο.

Περίπου 400 χρόνια μετά την καταδίκη τους, τα θύματα του κυνηγιού μαγισσών στη Γάνδη αναγνωρίστηκαν με μια πλάκα πέρυσι, η οποία κρέμεται σε έναν τοίχο κοντά στο Donkere Poort (Σκοτεινή Πύλη). Τα παιδιά της περιοχής διδάσκονται επίσης την ιστορία του κυνηγιού μαγισσών στα σχολικά μαθήματα.

Τέλος, το 2021, ο δήμος του Lier εξέδωσε επίσημη συγγνώμη για τη δίκη της Cathelyne Van den Bulcke.