Πτήσεις Δωματίου ή μήπως πτήσεις του μυαλού;

Λένε πως κάθε έργο, πνευματικό ή χειρωνακτικό, μέσω του εκάστοτε αναπαριστώμενου αντικειμένου, πάνω από όλα αποτυπώνει την ψυχή του ίδιου του δημιουργού. Βλέποντας κανείς τα έργα ¨Στις άκρες του κόσμου¨ του γνωστού ζωγράφου Χρήστου Κεχαγιόγλου αμέσως αντιλαμβάνεται έναν κόσμο όπου τα όρια υπάρχουν μόνο για να καταρριφθούν από την αστείρευτη φαντασία, την ανεξάντλητη περιέργεια και την διαρκή εξερεύνηση νέων δρόμων. Στην συζήτηση που ακολουθεί, ο Χρήστος Κεχαγιόγλου μας μιλά για όλα όσα τον εμπνέουν, τον καθοδηγούν και τον παρασύρουν στο ατέρμονο ταξίδι προς την Ιθάκη που δεν είναι άλλη από την Τέχνη. 

Συνέντευξη: Άντζελα Σακά
Φωτογραφία: Newsville.be
__________________

Πτήσεις Δωματίου ή μήπως πτήσεις του μυαλού; Κ. Κεχαγιόγλου, πείτε μας δυο λόγια για τη νέα συλλογή έργων σας. Πτήσεις δωματίου είναι ο τίτλος αλλά στην ουσία είναι πτήσεις του μυαλού. Δηλαδή δεν μπορεί κανείς να ξεχωρίσει το δωμάτιο από το μυαλό με την έννοια ότι όταν λέμε δωμάτιο εννοούμε το ατελιέ, δηλαδή τον χώρο μέσα στον οποίο δουλεύει ο ζωγράφος και δημιουργούνται τα έργα. Μέσα σε αυτόν τον χώρο ¨πετάει¨ο ζωγράφος αλλά και με αυτόν τον χώρο επίσης ¨πετάει¨και μεταφέρεται οπουδήποτε μπορεί να μεταφερθεί. Στην συγκεκριμένη σειρά έργων το εργαστήριό μου έχει μεταφερθεί στις άκρες του κόσμου, έχει εμφανιστεί στα πιο ακραία σημεία του πλανήτη και μου έχει δοθεί η δυνατότητα να ζωγραφίσω όσα συνάντησα εκεί πέρα, νοερά βέβαια πάντοτε!

Από που πηγάζει η ιδέα αυτού του εγχειρήματος; Τι σας έκανε να ξεκινήσετε αυτό το νοερό ταξίδι στις άκρες του κόσμου; Είναι μια πολύ παλιά ιστορία. Εγώ ξεκίνησα πριν από μια δεκαπενταετία αυτή την σειρά έργων. Αυτή η σκέψη ξεκίνησε από μια παρατήρηση ότι τελικά σε κανένα έργο η παρουσία της πραγματικότητας δεν είναι τόσο αποφασιστική όσο οι διεργασίες που γίνονται μέσα στο μυαλό. Είναι αποτέλεσμα όλων αυτών των πραγμάτων που κουβαλάει μέσα ο ζωγράφος σαν έργα, σαν παιδεία, σαν μνήμες. Αυτά όλα μαζί, φυσικά με το ερέθισμα της πραγματικότητας δημιουργούν το έργο. Είχα ξεκινήσει μια σειρά από έργα που είχα ονομάσει τότε πτήσεις δωματίου με τη λογική ότι δεν είναι τόσο η πραγματικότητα αυτή καθεαυτή που μετράει, αυτή που απεικονίζεται όσο οι διεργασίες του ίδιου του μυαλού. Δηλαδή αποτυπώνεται η ίδια συνείδηση που παρατηρεί τον κόσμο παρά ο ίδιος ο κόσμος σε ένα έργο. Αυτή ήταν η θεωρία μου. Με αυτή την έννοια πτήσεις δωματίου. Και μετά από πολλά χρόνια επανέρχομαι, -τον τίτλο τον εμφανίζω ως υπότιτλο βέβαια-, κάνοντας μια σειρά έργων για τις άκρες του κόσμου. Δηλαδή για τα πιο ακραία σημεία της γης, με μια έννοια και τα πιο ακραία σημεία όπου μπορεί να βρεθεί ένας άνθρωπος στην ζωή του ούτως ή άλλως συμβολικά, σε αυτές τις άκρες. Σε αυτό το όριο της ύπαρξης συμβαίνουν αυτές οι πτήσεις δωματίου. Στέκεταιη συνείδηση απέναντι σε αυτή την γραμμή του τέλους και αναλογίζεται τον εαυτό της στην ουσία. Δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο παρατηρεί αυτό το τέλος.

Δηλαδή υπάρχει το τέλος; Βάζετε τέλος; Κατά τη γνώμη μου ναι, υπάρχει ένα τέλος το οποίο όμως είναι πολύ βαλτό. Δηλαδή πάντα βάζουμε ένα τέλος για να μπορούμε να ορίσουμε αυτό που ακολουθεί μετά το τέλος. Μέχρι το υποτιθέμενο τέλος. Δηλαδή μας βοηθά πολύ η έννοια του τέλους στο να ορίσουμε αυτό στο οποίο βρισκόμαστε αυτή την στιγμή. Οπότε είναι περισσότερο κάτι νοερό και βοηθητικό για την ζωή μας παρά κάτι πραγματικό. Γιατί δεν θα υπάρχει ποτέ ένα τέλος. Δηλαδή ακόμα και ο θάνατος δεν ξέρουμε ακόμα αν είναι ένα τέλος. Αλλά κανένα τέλος ειδικά γεωγραφικά δεν υπάρχει. Έχουμε τον ορίζοντα φυσικά, τον οποίο αντιλαμβανόμαστε ως τέλος αλλά ο ορίζοντας στην ουσία κρύβει από πίσω όλο τον κόσμο. Δηλαδή σε καμιά περίπτωση δεν είναι ένα τέλος. Οπότε το τέλος θα το έβαζα σε εισαγωγικά περισσότερο για να μπορεί να γίνει το παιχνίδι. Και βέβαια το ουσιαστικό μέρος της έννοιας του τέλους είναι ότι, αντιλαμβανόμενος το ¨τέλος¨ ο άνθρωπος αναγκάζεται να πάρει κάποιες αποφάσεις. Στην ουσία εκεί αποκτά ένα νόημα το τέλος. Δηλαδή εκεί όπου θέτει μπροστά του το τέλος και παίρνει αποφάσεις για την ζωή του είναι κάτι ούτως ή άλλως υπαρκτό.

Έχει συνέχεια; Τι ακολουθεί μετά από αυτό το ταξίδι; Καταρχήν θα το ολοκληρώσω αυτό το ταξίδι γιατί εδώ τώρα στις Βρυξέλλες παρουσιάζω τα έργα. Είναι τα πρώτα αυτών των ταξιδιών. Είναι το αποτέλεσμα δύο χρόνων περίπου επεξεργασίας ενός υλικού που αφορά σε αυτά τα συγκεκριμένα μέρη. Έχω πάρα πολύ υλικό. Οπότε θα συνεχίσω να παρουσιάζω κομμάτια αυτής της δουλειάς στη γκαλερί που συνεργάζομαι στην Αθήνα, στην γκαλερί Ζουμπουλάκη όπου και θα κλείσει αυτή η σειρά τον κύκλο της. Αλλά και στο Παρίσι και στηΘεσσαλονίκη. Αφού κλείσει αυτός ο κύκλος η φυσική συνέχεια θα είναι να επισκεφθώ κάποια από αυτά τα μέρη, αν όχι όλα. Όλα θα είναι αδύνατο γιατί θα έχουν γίνει πολλά έργα αλλά ελπίζω να επισκεφθώ πολλά από αυτά. Ίσως τα πιο απομακρυσμένα ή τα πιο περίεργα δοκιμάζοντας τον εαυτό μου και την δύναμη της ίδιας της πραγματικότητας του βιώματος. Σε πιο βαθμό δηλαδή το βίωμα θα μπορέσει να δημιουργήσει ζωγραφικά αποτελέσματα. Γιατί οπωσδήποτε θα έχει μια βαρύτητα το βίωμα, δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει αυτό, αλλά αναρωτιέμαι αν ζωγραφικά γίνεται να παραχθεί κάτι δυνατότερο από αυτό που έχει ήδη παραχθεί με τις διεργασίες του νου.

Αυτό που αντιλαμβάνεται κανείς όσο προσέχει τα έργα σας είναι η ανθρώπινη απουσία. Τα έργα αποπνέουν μια αίσθηση μοναξιάς και μοναχικότητας. Γιατί; Ο άνθρωπος δεν απουσιάζει γιατί ο άνθρωπος είναι παρών ως παρατηρητής. Όπως είχα πει και στην αρχή το εγχείρημα αυτό έχει να κάνει με την ίδια την συνείδηση η οποία η ίδια βάζει μπροστά της το στοίχημα του τέλους ακριβώς για να μπορέσει να λειτουργήσει στο παρόν. Οπότε αυτή η συνείδηση αποτυπώνεται στα έργα. Είναι ακριβώς η ματιά του παρατηρητή ο οποίος στέκεται μπροστά σε αυτό το συγκεκριμένο σημείο και παρατηρεί. Θα έλεγα ότι τα έργα αυτά είναι πορτρέτα του παρατηρητή. Δεν είναι τοπία, δεν θα ταέλεγα τοπιογραφίες. Μου φαίνονται περισσότερο πορτρέτα μέσα από την ματιά του παρατηρητή. Είναι το εσωτερικό πορτρέτο αυτού που παρατηρεί. Ο άνθρωπος είναι παρατηρητής απέναντι στον κόσμο. Υπάρχει αυτή η αίσθηση της μοναξιάς γιατί ο άνθρωπος ούτως ή άλλως βρίσκεται αντιμέτωπος με τον κόσμο. Υπάρχει η συντροφικότητα, ως κυρίαρχο θέμα στη ζωή μας η σχέση του ανθρώπου με τον συνάνθρωπό του, αλλά υπάρχουν πάρα πολλές στιγμές που κανείς φτάνει στο τέλος, εκεί που είναι ο άνθρωπος απέναντι στον κόσμο, μόνος του. Είναι αυτή η στιγμή! Υπάρχουν βέβαια άλλοι άνθρωποι αλλά υπάρχουν με έναν έμμεσο τρόπο. Δηλαδή σε αυτά τα σημεία υπάρχει δηλωμένη η ανθρώπινη παρουσία. Υπάρχουν τα φώτα, τα σπίτια, κάποια στοιχεία ανθρώπινα πάντα υπάρχουν. Σε όλα τα έργα δηλώνεται η ανθρώπινη παρουσία επίτηδες. Άρα ο άνθρωπος βρίσκεται απέναντι στον κόσμο αλλά σε έναν κόσμο που έχουν κτίσει οι άνθρωποι. Δηλαδή δεν βρίσκεται σε έναν κόσμο ερήμην των ανθρώπων φτιαγμένος. Είναι ένας κόσμος ο οποίος έχει φτιαχτεί από τους ανθρώπους. Άρα είναι μια πραγματικότητα στην οποία οι άνθρωποι μετέχουν και την έχουν δημιουργήσει, με μια έννοια. Υπάρχει αυτή η μοναξιά σίγουρα και είναι ίσως το ζητούμενο, δηλαδή η στιγμή που κάποιος υποχρεωτικά πρέπει να βρεθεί σε αυτή την μοναχική σχέση για να βγάλει συμπεράσματα.

Τα έργα σας δεν είναι ούτε ρεαλιστικά ούτε σουρεαλιστικά. Φαίνεται να απεικονίζετε έναν δικό σας κόσμο. Με ποια κριτήρια επιλέγετε τα θέματα των έργων σας κάθε φορά; Σωστό είναι αυτό. Ούτε ρεαλιστικά είναι ούτε υπερρεαλιστικά. Είναι ένας ονειρικός ρεαλισμός! Δεν ξέρω αν ισχύει αυτός ο όρος. Θα μπορούσα να τον καθιερώσω! ( Γέλια). Είναι ακριβώς αυτός ο ρεαλισμός ο οποίος έρχεται μέσα από την μνήμη περισσότερο. Δηλαδή είναι τόσο ρεαλιστικό όσο είναι η μνήμη. Όταν θυμόμαστε ένα μέρος, η εικόνα που έχουμε μέσα στο νου μας, έτσι όπως πλάθεται στο νου μας, σίγουρα δεν έχει να κάνει με μια φωτογραφία. Πολλές φορές η φωτογραφία μας βοηθά να πλάσουμε την μνήμη αλλά ποτέ η μνήμη δεν είναι τόσο φτωχή όσο είναι μια φωτογραφία. Για αυτό και αυτά τα έργα δεν έχουν αυτού του φωτογραφικού τύπου ρεαλισμό. Απεικονίζουν μέρη ακριβώς με τον τρόπο με τον οποίο θα τα προσέγγιζε η μνήμη ή προσπαθούν να προσεγγίσουν τον τρόπο με τον οποίο θα τα προσέγγιζε η ίδια η μνήμη. Οπότε εκεί μπαίνει και το θέμα του ονείρου και όλων των προσωπικών στοιχείων που πλάθονται με την μνήμη και δεν ξέρουμε που είναι το αντικείμενο που θυμόμαστε, που εμείς οι ίδιοι, που τα συναισθήματά μας και που ο κόσμος μας όλος.

Περιπλανήσεις, πτήσεις, περιπέτειες. Σύγχρονος Οδυσσέας. Κυνηγάτε την Ιθάκη σας ή απλά απολαμβάνετε το ταξίδι; Μάλλον το ταξίδι, με την έννοια ότι δεν ξέρουμε καν που βρίσκεται αυτή η Ιθάκη. Ο Οδυσσέας ήξερε που βρισκόταν. Η διαφορά ενός καλλιτέχνη με τον Οδυσσέα είναι ότι εμείς δεν ξέρουμε που βρίσκεται η Ιθάκη. Έχουμε μια υποψία απλώς ότι υπάρχει, δεν ξέρουμε ούτε που είναι ούτε τι πρόκειται να συναντήσουμε αν… Αν και δεν πρόκειται ποτέ να την φτάσουμε γιατί δεν νομίζω ότι μπορεί το ταξίδι να έχει ένα τέλος. Περισσότερο μέσα από το ταξίδι συντηρούν ζωντανό έναν έρωτα με τον κόσμο και την ζωή. Το ίδιο το ταξίδι είναι με μια έννοια μια Ιθάκη. Είναι εκεί που ο Οδυσσέας έχει βρει την Πηνελόπη και έχει ολοκληρωθείγιατί βρίσκεται μέσα στον έρωτα σαν ένα ολοκληρωμένο όν. Με αυτή την έννοια ο καλλιτέχνης βρίσκεται και στο ταξίδι αλλά και στην Ιθάκη.

Υπάρχει κάποια προσωπικότητα από τον χώρο της ζωγραφικής που να σας ενέπνευσε στα πρώτα σας επαγγελματικά βήματα; Ναι. Πολλοί πεθαμένοι βέβαια, ( Γέλια) με τους οποίους εμείς οι ζωγράφοι, όλοι οι άνθρωποι, έχουμε μια συνομιλία, οπότε δεν μπορεί κανείς να τους πει ακριβώς πεθαμένους. ( Γέλια). Λείπουν σωματικά μεν αλλά έχουν καταθέσει όλη την σκέψη τους στα έργα τους. Είμαι σε έναν συνεχή διάλογο. Έχω συνεργαστεί βέβαια και με μεγάλους ζωγράφους. Τώρα ποιοι; Πολλοί! Ανάλογα με τις εποχές και με την φάση που βρίσκομαι. Αγαπάω πολύ την ζωγραφική από τα πρώτα δείγματα που έχουμε για αυτήν. Από την πρωτόγονη τέχνη, από τις σπηλαιογραφίες του Λασκώ. Αλλά μ’ αρέσει πολύ και η παλιά τέχνη όπως η τέχνη του Μεσαίωνα στην οποία έχω εντρυφήσει κιόλας. Η Αναγέννηση και βέβαια η σύγχρονη ζωγραφική. Ένας άνθρωπος με τον οποίο συνδέθηκα πολύ στη ζωή μου και όταν ήμουν μικρός η ζωγραφική του με καθοδήγησε, αλλά μετά γνωριστήκαμε και συνδεθήκαμε και προσωπικά ήταν ο Γιάννης Μόραλης. Έχουμε γεννηθεί με μια μέρα διαφορά και πολλά χρόνια βέβαια ( γέλια) και κάναμε μαζί γενέθλια για πολλά χρόνια.

Αναφερόμενος στα έργα σας, γράφετε: « Παίζω στην απόλυτη ησυχία. Κλείνομαι και ζωγραφίζω για τον εαυτό μου και τα πράγματα παίρνουν άλλο νόημα, σημασία και διαστάσεις». Τελικά τι είναι Τέχνη; Προσωπική έκφραση; Τρόπος επικοινωνίας; Το μέσο για έναν απώτερο σκοπό; (Γέλια). Είναι ερώτημα το τι είναι Τέχνη. Έχουν γραφτεί εκατομμύρια σελίδες για αυτό. Οι άνθρωποι έχουν προσπαθήσει από πολύ παλιά να καταλάβουν τι είναι Τέχνη. Εγώ έχοντας διαβάσει πολλά από αυτά τα βιβλία που έχουν γραφτεί δεν μπορώ να πω ότι κάποιο έχει μια πληρότητα ή μια απάντηση. Το ερώτημα για το τι είναι Τέχνη μοιάζει να είναι το ίδιο με το τι είναι ζωή και δεν είναι τυχαίο ότι ο άνθρωπος ξεκίνησε να κάνει τέχνη από τότε που αισθάνθηκε ότι ζει. Η Τέχνη είναι ταυτόχρονη με την έννοια ζωή. Τώρα γιατί έκανε Τέχνη ο άνθρωπος …. σίγουρα για να εκφράσει κάτι. Σίγουρα για να επικοινωνήσει και σίγουρα για να πετύχει έναν απώτερο σκοπό. Μην ξεχνάμε ότι η Τέχνη από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε είχε έναν θρησκευτικό χαρακτήρα και μέχρι δυο αιώνες πριν ήταν αποκλειστικά θρησκευτική. Τώρα ποιο από αυτά υπερισχύει είναι προς διερεύνηση. Δεν θα το ανακαλύψουμε ποτέ! ( Γέλια). Εμείς απλώς χαιρόμαστε νομίζω τις πλευρές αυτές γιατίΤέχνη είναι πολύ πλούσια και νομίζω είναι κάτι παραπάνω από αυτά τα τρία. Έχει να κάνει με την ίδια την ζωή μας. Φιλόσοφοι όπως ο Χάιντεγκερ, λέγανε πως δεν θα υπήρχε ο κόσμος αν δεν υπήρχε Τέχνη. Υπάρχει ο κόσμος, ο τρόπος που τον βλέπουμε δηλαδή επειδή υπάρχει Τέχνη. Οπότε είναι πολύ δεμένη η Τέχνη με την ανθρώπινη ύπαρξη που δεν θα μπορέσουμε να γλιτώσουμε εύκολα. Ευτυχώς! (Γέλια)  Πιστεύετε ότι η τέχνη μας κάνει καλύτερους ανθρώπους; Να! Θα έπρεπε. Οφείλει να μας κάνει καλύτερους ανθρώπους και μας κάνει καλύτερους όσο έχει ειλικρίνεια. Θα έλεγα κάτι που έλεγε ένας ζωγράφος παλιός στην Θεσσαλονίκη, ο Παπανάκος, γιατρός και ζωγράφος. Από τους παλαιούς που είχαν ¨άλλη¨ σχέση με την Τέχνη. Δεν ήταν αμιγώς επαγγελματίες αλλά είχαν μια πιο αγαπητική σχέση με την Τέχνη. Έλεγε λοιπόν ο Παπανάκος ότι:¨ Η Τέχνη πρέπει να συντρέχει τον άνθρωπο ¨. Οπότε με αυτή την έννοια τον βοηθά. Η Τέχνη πρέπει να λειτουργεί σαν δεκανίκι, να την έχεις πλάι σου να σε βοηθά. Δηλαδή ένα έργο να το βλέπεις και να αισθάνεσαι ότι σε στηρίζει. Δεν χρειάζεται να είναι χαρούμενο ή λυπημένο ή οτιδήποτε αλλά να αισθάνεσαι ότι σε στηρίζει. Όταν ένα έργο δεν σε στηρίζει δεν είναι Τέχνη, είναι κάτι άλλο. Με αυτή την έννοια η Τέχνη πρέπει να βοηθά τον άνθρωπο. Π.χ διαβάζουμε ποίηση, ακούμε μουσική και αισθανόμαστε ότι μπορούμε να ζήσουμε και την επόμενη μέρα.