ΕΚ και προσφυγικό: Επιδερμική προσέγγιση ή ουσιαστική αντιμετώπιση;

Συντάκτης:
Εκτυπώστε το άρθρο

Η διαφαινόμενη έλλειψη μίας κοινής, συνεκτικής μεταναστευτικής πολιτικής, η ανεπάρκεια δράσης των ευρωπαϊκών θεσμών και η αναποφασιστικότητα των Ευρωπαίων ηγετών στην αντιμετώπιση της πολύπλευρης προσφυγικής κρίσης αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα και αναποτελεσματική σε βαθμό που κλυδωνίζει συθέμελα τη συνοχή της Ευρώπης.

Απότοκο των εξελίξεων αυτών είναι η πρωτοφανής –για τα ελληνικά δεδομένα- κατάσταση έκτακτης ανάγκης με τον αριθμό των αφίξεων να αγγίζει επίπεδα ρεκόρ. Οι υποδομές και οι υπηρεσίες υποδοχής, οι δυσκολίες στη διαδικασία καταγραφής που άπτονται της γραφειοκρατίας αδυνατούν να ανταποκριθούν στις στοιχειώδεις ανάγκες των προσφύγων, με αποτέλεσμα να εκτραχύνεται ο συνωστισμός –με προεξάρχον παράδειγμα τα νησιά του Αιγαίου.

«Τα τελευταία χρόνια, οι μεταναστευτικές ροές έχουν ενταθεί, αποτελώντας πρόκληση για τους Ευρωβουλευτές και κάθε πολίτη της ΕΕ, καθώς ο κανονισμός του Δουβλίνου αποδείχτηκε ανεπαρκής και αναποτελεσματικός στην πράξη, συσσωρεύοντας πλήθη μεταναστών και προβλημάτων στις Ευρωπαϊκές ακτές», δήλωσε στη Euractiv η Ευρωβουλευτής του S&D, Εύα Καϊλή, προσθέτοντας, «Είμαστε μια ένωση 28 κρατών μελών και, όπως έχει η κατάσταση σήμερα, όσοι φυλούν τα σύνορα της Ευρώπης στην Μεσόγειο Θάλασσα και το Αιγαίο, όπως η Ελλάδα, επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος και κόστος της μεταναστευτικής κρίσης. Οι Έλληνες καθημερινά προσπαθούν να ισορροπήσουν την φιλοξενία και ανθρωπιά, με την σκληρή πραγματικότητα και την ανάγκη για ασφάλεια στα σύνορα μας».

Refugees and migrants arrive aboard an overcrowded raft during a rainstorm at a beach on the Greek island of Lesbos, October 2015. [Orestis Seferoglou]

Από την πλευρά του, ο Ευρωβουλευτής του S&D, Μίλτος Κύρκος, σχολίασε: «Η κρίση του 2015 έδειξε ανάγλυφα πως η ΕΕ δεν μπορεί να αντιμετωπίσει γρήγορα κρίσιμες καταστάσεις. Όπως και με την κρίση των μνημονίων έτσι και με την κρίση του προσφυγικού η ΕΕ προσπάθησε να κερδίσει χρόνο μέχρι να βρει μία μόνιμη απάντηση. Και εάν στο θέμα της διάσωσης χρεοκοπημένων κρατών έστω και αργά δημιουργήθηκαν κάποιοι μηχανισμοί στήριξης, στο προσφυγικό ακόμη αυτοσχεδιάζουμε».

Αναφορικά με τη στήριξη του ΕΚ προς την Ελλάδα, ο αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Δημήτρης Παπαδημούλης, υπογραμμίζει: «Η στήριξη στην Ελλάδα και την ελληνική κυβέρνηση  για το προσφυγικό ζήτημα είναι ισχυρή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και έχει αποδειχθεί έμπρακτα σε σχετικά ψηφίσματα. Η ευρωομάδα της Αριστεράς, οι προοδευτικές πολιτικές ομάδες των Σοσιαλιστών και των Πρασίνων, αλλά και άλλες πολιτικές ομάδες κατά πλειοψηφία, έχουν σταθεί στο πλευρό της ελληνικής κυβέρνησης, ασκώντας πίεση στην Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την τήρηση των δεσμεύσεών τους προς την ελληνική πλευρά».

Επιπλέον, διευκρινίζει ότι: «Βασικό σημείο στα δύο ψηφίσματα του Ευρωκοινοβουλίου για το πρόγραμμα μετεγκατάστασης ήταν το ζήτημα της αλληλεγγύης και της ορθής κατανομής των προσφύγων μεταξύ των κρατών-μελών, ώστε να μην επιβαρύνονται δυσανάλογα Ελλάδα και Ιταλία. Υπήρξαν, επίσης, αντίστοιχες εκκλήσεις για την ενίσχυση της ΕΑΣΟ προς υποστήριξη της Ελλάδας στη διαχείριση όλων των αιτημάτων ασύλου. Παράλληλα, υπάρχει διαρκής διάλογος στο πλαίσιο της Επιτροπής Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) και ξεκάθαρη στήριξη της χώρας μας κατά τις τοποθετήσεις της πλειοψηφίας των Ευρωβουλευτών, ενώ υπήρξαν και επί τόπου αποστολές στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, με τις εκθέσεις της Επιτροπής να αναγνωρίζουν τις τεράστιες προσπάθειες της Ελλάδας, καλώντας σε περισσότερη αλληλεγγύη, ώστε να καλυφθούν επιπλέον ανάγκες και κενά. Τέλος, εξίσου ισχυρή και διακομματική είναι η στήριξη και για το ψήφισμα για τα παιδιά των μεταναστών και προσφύγων, τη συνέχιση του προγράμματος μετεγκατάστασης και την επανένωση των οικογενειών».

Τα στατιστικά στοιχεία

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (IMO), τους πρώτους μήνες του 2018 εισήλθαν συνολικά 18.939 πρόσφυγες στην Ευρώπη μέσω θαλάσσιων συνόρων – με το 38% εξ αυτών να καταφθάνει στην Ελλάδα. Ειδικότερα, ο συνολικός αριθμός των αφίξεων στην Ελλάδα για το 2018 ανέρχεται στις 7.300, παρουσιάζοντας αξιοσημείωτη άνοδο σε σχέση με πέρυσι όπου είχαν καταγραφεί 4.761 αφίξεις.

Η διεύρυνση των μεικτών ροών σε συγκερασμό με τις διαρκείς διακυμάνσεις σε γεωπολιτικό επίπεδο οδήγησαν την ευρωπαϊκή πολιτική στην κατεύθυνση της αυστηροποίησης και στρατιωτικοποίησης της συνοριακής φύλαξης, καθώς και στον αυξημένο έλεγχο της μετανάστευσης.

«Σύμφωνα με την κυρίαρχη αφήγηση, η λεγόμενη «προσφυγική κρίση» έφτασε στην κλιμάκωσή της το 2015-2016 και παραμένει έκτοτε σε διαχειρίσιμα επίπεδα. Η αφήγηση αυτή τεχνηέντως συσκοτίζει την πραγματικότητα: η κρίση έχει απλά περιοριστεί γεωγραφικά, δημιουργώντας μία συνεχή εικόνα ανθρωπιστικής καταστροφής στα νησιά του Αιγαίου», υπογραμμίζει η Αναπληρώτρια Διευθύντρια και Υπεύθυνη Συνηγορίας στο HumanRights360, Ελένη Τάκου.

«Η πρόσφατη αύξηση των ροών ήρθε να επιβεβαιώσει και πάλι το προφανές: όσο υπάρχουν πόλεμοι, διώξεις και ανέχεια, οι άνθρωποι θα επιχειρούν να βρουν ασφαλές καταφύγιο – και η πολιτική της αποτροπής το μόνο που καταφέρνει είναι να δίνει τροφή σε ξενοφοβικά αντανακλαστικά, όπως αυτά που είδαμε στις πρόσφατες οργανωμένες ρατσιστικές επιθέσεις στη Μυτιλήνη», πρόσθεσε.

Two young girls huddle inside emergency blankets as they arrive with other refugees and migrants on the Greek Island of Lesbos. [Orestis Seferoglou]

Επί του παρόντος, τα κράτη μέλη εκφράζουν απροθυμία στην εφαρμογή των μέτρων, όπως τα σχέδια μετεγκατάστασης και άλλες πρωτοβουλίες που ουσιαστικά αμφισβητούν το θεσμικό οικοδόμημα της ΕΕ και την αρχή της αλληλεγγύης που διαποτίζει την ενωσιακή έννομη τάξη. Υπό το πρίσμα αυτό, παρατηρήθηκε η διάκριση αφενός ανάμεσα στα κράτη που θεωρούσαν ότι η αρχή της αλληλεγγύης έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα και αφετέρου στα κράτη –κυρίως της Ανατολικής Ευρώπης- που ενστερνίζονταν ότι η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη πρέπει να είναι εθελοντική. Επομένως, επικρατεί η τάση μετάθεσης του κόστους (pass the buck) της διαχείρισης της μεταναστευτικής κρίσης σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

«Ενώ από πολύ καιρό το Κοινοβούλιο φώναζε πως το Δουβλίνο (ο κανονισμός που αναθέτει την υπευθυνότητα στα κράτη της πρώτης εισόδου και μόνο!) είναι πια απαρχαιωμένο η ΕΕ καθυστερούσε τις σχετικές συζητήσεις. Και μόνο το καλοκαίρι του 2015, αντιμέτωποι με ανεξέλεγκτες ροές άνω του ενός εκατομμυρίου ανθρώπων η Κομισιόν και Συμβούλιο αντέδρασαν, και μάλιστα σωστά», επισημαίνει ο κ. Κύρκος, προσθέτοντας ότι «Η ΕΕ ενίσχυσε τις χώρες της πρώτης γραμμής με σημαντικά κονδύλια, ενίσχυσε EASO και FRONTEX για έλεγχο στα σύνορα και πλήρη καταγραφή, κοινή δήλωση με την Τουρκία που περιόρισε τις ροές κατά 97% και στήριξε τα 3 εκατομμυρίων Σύρων που βρίσκονται εκεί και ίδρυσε επενδυτικό ταμείο για τη Αφρική για περιορισμό της φτώχειας. Που ήταν το ΕΚ; Πουθενά, γιατί δεν ζητήθηκε η γνώμη του σε αυτές τις έκτακτες διαδικασίες, όπως δεν ζητήθηκε και για τα μνημόνια συνεργασίας».

«Η Ε.Ε. έχει μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να αλλάξει πορεία, ενόψει της επικείμενης αναθεώρησης του Κανονισμού Δουβλίνο. Δυστυχώς, το σχέδιο που έχει προταθεί προχωράει ακόμα περισσότερο στην εξωτερίκευση της διαχείρισης της μετανάστευσης σε τρίτες χώρες και στην ποινικοποίηση των δευτερογενών ροών και αυτό πρέπει να αλλάξει», επισημαίνει η κ. Τάκου.

«Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θέλοντας να δοθεί μια ουσιαστική λύση στο μεταναστευτικό ζήτημα, ψήφισε και προωθεί νέους κανόνες που αφορούν στη συντόμευση της διαδικασίας παροχής ασύλου και στην αυτόματη μετεγκατάσταση όλων των αιτούντων άσυλο σύμφωνα με ένα σταθερά προκαθορισμένο ποσοστό καταμερισμού, συμπεριλαμβανομένου επίσης ενός κοινού ευρωπαϊκού ορισμού της έννοιας των ασφαλών τρίτων χωρών. Ο στόχος είναι ένας μόνιμος μηχανισμός για τη διαχείριση της μετανάστευσης, που θα βασίζεται στην αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών, ενισχύοντας τους απαραίτητους ελέγχους ασφαλείας, με τα άτομα που έχουν το δικαίωμα διεθνούς προστασίας να μην αφήνονται στις ευρωπαϊκές ακτές», αναφέρει η κ. Καϊλή.

A man with his son wait along with hundreds migrants under heavy rain outside the the Moria registration camp in the greek island of Lesbos. [Orestis Seferoglou]

Πρόσφυγες στην Ευρώπη: Ανταλλάσσουν το φόβο με ελπίδα

Παρά τις τρέχουσες προκλήσεις, ορισμένοι πρόσφυγες έχουν ήδη καταφέρει να ενσωματωθούν πλήρως στην ελληνική κοινωνία, προσδίδοντας νέα πνοή και ώθηση στην εθνική οικονομία.

Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί ο Ν.Ν, ο οποίος το 2007 έφτασε στη Σάμο από την πατρίδα του, το Αφγανιστάν που μαστίζεται από πολεμικές συρράξεις.

«Στόχος μου ήταν να πάω στην Αγγλία, διότι εκεί βρίσκονται οι συγγενείς μου. Φτάνοντας εκεί ζήτησα άσυλο, αλλά αντιμετώπισα προβλήματα εξαιτίας του Κανονισμού «Δουβλίνο ΙΙ» και αναγκάστηκα να επιστρέψω στην Ελλάδα».

Όπως εξηγεί στη EURACTIV, η κατάσταση που επικρατούσε εκείνη τη χρονική περίοδο στην Ελλάδα δεν παρουσίαζε πολλές ομοιότητες με την τρέχουσα κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. «Οι συνθήκες ήταν πολύ δύσκολες και διαφορετικές σε σχέση με σήμερα, δεδομένου ότι δεν υπήρχαν οργανώσεις που να ασχολούνται με το ζήτημα αυτό. Έμεινα 8 μήνες στην Ελλάδα και κυριολεκτικά δεν είχα καμία βοήθεια. Ούτε από το κράτος, ούτε από τις ΜΚΟ, αλλά ούτε και από συγγενείς. Έκανα πολλές δουλειές, γιατί έπρεπε να βρω τρόπο να ζήσω με αξιοπρέπεια».

Migrants wait under an heavy rain, outside the Moria registration camp on Lesbos island. [Orestis Seferoglou]

Παραδέχεται, ακόμη, ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι εργοδότες δεν κατέβαλαν τα δεδουλευμένα του, προσθέτοντας ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η γλώσσα, καθώς όπως χαρακτηριστικά αναφέρει «Αν δεν γνωρίζεις τη γλώσσα, τότε θα υπάρχει εκμετάλλευση».

Το ταξίδι του για την αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής τον οδηγεί το 2008 στα Βαλκάνια. Σκόπια, Σερβία, Ουγγαρία και τελικός προορισμός η Αυστρία. «Στην Αυστρία ζήτησα ξανά άσυλο, μου ζήτησαν δακτυλικά αποτυπώματα και το 2009 με έφεραν πίσω στην Ελλάδα. Έψαξα τις αγγελίες στην εφημερίδα, για να βρω μια δουλειά. Εργαζόμουν πολλές ώρες σε ένα ξενοδοχείο και δεν είχα κοινωνική ζωή, παρόλο που δούλευα με πολλούς ανθρώπους».

Εντούτοις, ο ίδιος δεν σταμάτησε ποτέ να παλεύει για την υλοποίηση των στόχων του  «Αποφάσισα ότι έπρεπε να εργαστώ κάπου που θα μ’ αρέσει. Τότε, η κοινότητα μού ανακοίνωσε ότι ζητούσαν άτομο στο Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και με επέλεξαν χωρίς να έχω ιδιαίτερη εμπειρία ή κάποιο πιστοποιητικό γνώσης της ελληνικής γλώσσας. Στη συνέχεια, παρακολούθησα ένα πρόγραμμα από το κράτος για εκμάθηση ελληνικών».

Δημιουργικός, συνειδητοποιημένος και πιο αποφασιστικός από ποτέ, ο Ν.Ν εξακολουθεί να ατενίζει με αισιοδοξία το μέλλον, ενώ μακροπρόθεσμη επιθυμία του είναι η συγγραφή ενός βιβλίου που θα περιλαμβάνει τις εμπειρίες του. Σήμερα μιλάει άπταιστα ελληνικά και εργάζεται από το 2014 ως διερμηνέας και μεταφραστής στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες. Παράλληλα, έλαβε υποτροφία από την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα για σπουδές στο Deree.

«Πέρυσι, η πρεσβεία ανακοίνωσε 200 θέσεις για τους πρόσφυγες με υποτροφία ενός έτους. Έδωσα εξετάσεις και πλέον σπουδάζω Αγγλική Φιλολογία».

Κλείνοντας τη συνέντευξη, τα λόγια του είναι αφοπλιστικά –δείγμα ενσυναίσθησης και ωριμότητας-, αντικατοπτρίζοντας τη σκληρή πραγματικότητα: «Δυστυχώς, ορισμένοι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν τι έχει βιώσει ένας πρόσφυγας. Δεν μπορείς, όμως, να τους αλλάξεις εύκολα. Εξάλλου, κάθε λαός, κάθε χώρα έχει τη δική της οπτική γωνία να βλέπει τις καταστάσεις. Ωστόσο, αυτό που θα πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι κάθε άνθρωπος έχει θεμελιώδη δικαιώματα».

[Orestis Seferoglou]

Προκλήσεις για το μέλλον

Ολοκληρώνοντας, η πολιτική ρητορική από τις ευρωπαϊκές ηγεσίες δεν αρκεί από μόνη της, προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η προσφυγική κρίση, καθώς αποδεικνύεται ότι πρόκειται για γραφικές βερμπαλιστικές εξαγγελίες που απέχουν από την υλοποίησή τους. Αντίθετα, απαιτείται συντονισμένη δράση από όλους τους αρμόδιους φορείς και κυρίως μια νέα ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή πολιτική στη βάση της δίκαιης κατανομής ευθυνών. Ως εκ τούτου, τελικός στόχος της Ελλάδας και των Ευρωπαίων εταίρων της θα πρέπει να είναι η πρόληψη του συγκεκριμένου ζητήματος και όχι η λήψη μέτρων ex post.

«Η Ευρώπη πρέπει να σταθεί στο ύψος το περιστάσεων. Όσο οι ευρωπαϊκές χώρες αυθαίρετα αντικαθιστούν τις διεθνείς τους υποχρεώσεις με εθελοντικά ανθρωπιστικά προγράμματα και δεν θεσμοθετούν ασφαλείς διόδους προς την Ευρώπη για τους ανθρώπους που τις χρειάζονται, συνεχίζουν να έχουν ευθύνη για τους εκατοντάδες νεκρούς στη Μεσόγειο», δήλωσε η κ. Τάκου.

Η κ. Καϊλή τόνισε: «Είναι σαφές ότι η βελτίωση στο σύστημα διορθωτικού μοντέλου κατανομής που προτείνεται από το ΕΚ, προϋποθέτει την πλήρη και ίση συμμετοχή όλων των κρατών μελών, κι εάν εφαρμοστεί πλήρως, θα συνεπάγεται επιμερισμένες ευθύνες και πραγματική στήριξη των χωρών πρώτης υποδοχής, όπως η Ελλάδα. Όσο μένουμε στα λόγια, τόσο οι Ευρωπαϊκές βάσεις στις αξίες και αρχές μας, θα τρίζουν, ένας Ευρωπαϊκός ριζοσπαστικός ορθολογισμός για κοινές δράσεις θωράκισης αυτών, είναι περισσότερο από ποτέ απαραίτητος».

«Η αρχιτεκτονική της ΕΕ όπως είπαμε δεν είναι για κρίσεις. Τώρα όμως η αναθεώρηση του Δουβλίνου έχει ολοκληρωθεί σε Επιτροπή και ΕΚ στην κατεύθυνση της απόλυτης αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών. Απορεί κανείς που το Συμβούλιο αρνείται έστω και να το συζητήσει και παραπέμπει το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου στις καλένδες; Όσο η Ευρώπη λειτουργεί διακυβερνητικά οι λύσεις θα είναι αδύναμες και θα έρχονται πάντα αργά», καταλήγει ο κ. Κύρκος.

 

 

Δεν υπάρχουν σχόλια για το άρθρο "ΕΚ και προσφυγικό: Επιδερμική προσέγγιση ή ουσιαστική αντιμετώπιση;"

    Αφήστε το σχόλιο σας


    *