1842: Η πιο παλιά φωτογραφία της Ακρόπολης

Η Ακρόπολη της Αθήνας είναι πιθανώς ένα από τα πιο πολυφωτογραφημένα σημεία σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ωστόσο, υπάρχει μία μόνο εικόνα που έχει ιδιαίτερη αξία: Είναι η παλαιότερη φωτογραφία της Ακρόπολης που έχει τραβηχτεί ποτέ.

Πριν από 179 χρόνια, το μακρινό 1842, ο Γάλλος φωτογράφος και συντάκτης Joseph-Philibert Girault de Prangey πήρε την πρώτη φωτογραφία του αποκαλούμενου Ιερού Βράχου.

Για να είμαστε πιο ακριβείς, δεν είναι ακριβώς φωτογραφία, αλλά μια δαγκεροτυπία, μια πρώιμη φωτογραφική τεχνική δηλαδή που αναπτύχθηκε από τον επίσης Γάλλο, Louis Daguerre (1835) και πήρε το όνομά του.

Η εν λόγω εικόνα δεν είναι μόνο η παλιότερη που απεικονίζει την Ακρόπολη, είναι στην πραγματικότητα και μια από τις πρώτες φωτογραφίες που σώζονται από την Ελλάδα, εν γένει.

Ο Joseph-Philibert Girault de Prangey τράβηξε την επίμαχη φωτογραφία από τον Λόφο των Νυμφών, επίσης γνωστό σήμερα και ως Λόφο του Εθνικού Αστεροσκοπείου.

Απεικονίζει μέρος της οχύρωσης του βράχου, του Παρθενώνα και μερικά από τα άλλα αρχαία κτίρια της Ακρόπολης.

H παλαιότερη σωζώμενη φωτογραφία του Ιερού Βράχου, 1842. Joseph-Filibert Girault de Prangey

Τι ακριβώς είναι μια δαγκεροτυπία;

Όπως είπαμε, πρόκειται για μια τεχνική που επινοήθηκε από τον Γάλλο Louis-Jacques-Mandé Daguerre και παρουσιάστηκε παγκοσμίως το 1839.

Η διαδικασία παραγωγής ξεκινά με την παράθεση των χάλκινων πλακών σε ιώδιο, όπου μέσω των αναθυμιάσεων διαμορφώνεται φωτοευαίσθητο ιωδίδιο του αργύρου. Οι πλάκες πρέπει να χρησιμοποιηθούν εντός μίας ώρας. Ακολούθως εκτίθενται από 10 έως 20 λεπτά στο φως, ανάλογα με τη διαθέσιμη φωτεινότητα. Η εμφάνιση της εικόνας επιτυγχάνεται με την έκθεση της πλάκας σε υδράργυρο, θερμαινόμενο σε 75° C. Αυτό αναγκάζει τον υδράργυρο να συγχωνευτεί με το ασήμι. Έπειτα η εικόνα βυθίζεται σε θερμό διάλυμα κοινού άλατος και τελικά ξεπλένεται με καυτό αποσταγμένο νερό.

Οι δαγκεροτυπίες δεν μπορούσαν να αναπαραχθούν σε αντίγραφα και οι επιφάνειες τους ήταν εξαιρετικά λεπτές, με συνέπεια για να μην καταστραφούν να καλύπτονται συχνά με γυαλί. Η εικόνα που παραγόταν εμφάνιζε το πρότυπο σε αντεστραμμένη όψη, ανάλογη με την κατοπτρική αναπαράσταση. Επιπλέον οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνταν ήταν ιδιαίτερα τοξικές.

Αυτό περίπου έκανε και ο Girault de Prangey στην Αθήνα το 1842.

Το νεοσύστατο ελληνικό κράτος

Το 1842 είχαν περάσει μόλις δώδεκα χρόνια από την επίσημη εγκαθίδρυση του πρώτου σύγχρονου ελληνικού κράτους και μόλις εννέα χρόνια μετά την φυγή του τελευταίου οθωμανού στρατιώτη από την Αθήνα.

Η Αθήνα είχε γίνει η πρωτεύουσα του Βασιλείου της Ελλάδας το 1834, μόλις οκτώ χρόνια πριν από τη λήψη της πρώτης εικόνας της Ακρόπολης.

Η πόλη ήταν μικρή, σχεδόν κατεστραμμένη λόγω του μακρού ελληνοτουρκικού πολέμου που τελικά οδήγησε στην απελευθέρωση της Ελλάδας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή ήταν η περίοδος που ο Γεώργιος φον Μάουρερ (Georg Maurer), αντιβασιλέας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, είχε πει ότι «όπου κι αν γυρίσει κανείς, το βλέμμα του αντικρίζει ξεραΐλα, χωράφια ακαλλιέργητα, ερειπωμένα σπίτια, μία Αθήνα με μόλις 300 σπίτια, όταν πριν από τον Αγώνα αριθμούσε 3.000».

Οι δεκαετίες του 1840 και του 1850 ήταν οι δεκαετίες που η πόλη της Αθήνας άρχισε να παίρνει το μοντέρνο σχήμα της, με τα εμβληματικά της κτίρια εκείνη την εποχή, συμπεριλαμβανομένης της σημερινής Βουλής των Ελλήνων.

Η Πύλη της Αθηνάς στη Ρωμαϊκή αγορά, 1842. Joseph-Filibert Girault de Prangey

Ο Joseph-Philibert Girault de Prangey στην Ελλάδα

Κάπου εκεί, συγκεκριμένα το 1842, ο ο Joseph-Filibert Girault de Prangey στα 38 του χρόνια επισκέπτεται την Αθήνα.

Έχει σπουδάσει ζωγραφική στο École des Beaux-Arts του Παρισιού αλλά αυτό που τον έχει συνεπάρει είναι η τέχνη της φωτογραφίας που έχει διδαχτεί μόλις τον προηγούμενο χρόνο από τον ίδιο τον Louis Daguerre, τον εφευρέτη της δαγκεροτυπίας.

Ο Γάλλος, μεγάλος λάτρης της αρχιτεκτονικής και της τέχνης ξεκινάει ένα ταξίδι στην Παλαιστίνη, την Αίγυπτο, τη Συρία, την Ιταλία, την Τουρκία και την Ελλάδα. Σκοπός του είναι να αποτυπώσει με την τεχνική που μόλις έχει διδαχθεί την αρχιτεκτονική αλλά και τα τοπία των χωρών αυτών. Θα τραβήξει πάνω από 900 φωτογραφίες που είναι και οι παλαιότερες που σώζονται μέχρι σήμερα.

Η δακγεροτυπία της Ακρόπολης τραβήχτηκε ένα πρωινό, από τον λόφο των Νυμφών. Διακρίνεται ο πληγωμένος Παρθενώνας, ενώ φαίνεται και ο φράγκικος πύργος που κατεδαφίστηκε το 1874.

Η δαγκεροτυπία της Ακρόπολης μαζί με τις υπόλοιπες από το ταξίδι του de Prangey ανακαλύφθηκαν σχεδόν 30 χρόνια μετά το θάνατο του, την δεκαετία του 1920, ξεχασμένες σε μια αποθήκη. Σώθηκαν άλλες τέσσερις από το ταξίδι του στην Αθήνα.

Η εκκλησία των αγίων Θεοδώρων, 1842. Joseph-Filibert Girault de Prangey