Το Βέλγιο μπλοκάρει το δάνειο-μαμούθ της ΕΕ προς την Ουκρανία

Το φιλόδοξο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη χορήγηση δανείου ύψους 140 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ουκρανία, που θα χρηματοδοτηθεί από δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, έχει παγώσει — και ο βασικός λόγος είναι το Βέλγιο. Ο πρωθυπουργός της χώρας, Μπαρτ Ντε Βέβερ (Bart De Wever), ξεκαθάρισε ότι θα «χρησιμοποιήσει κάθε μέσο» ώστε να αποτρέψει την έγκριση του σχεδίου, εφόσον δεν δοθούν οι αναγκαίες εγγυήσεις για τους οικονομικούς και νομικούς κινδύνους που ενέχει η πρόταση.

Η στάση του Βέλγου ηγέτη αιφνιδίασε τους Ευρωπαίους εταίρους του κατά τη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών, όπου αναμενόταν να δοθεί το «πράσινο φως» στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να προετοιμάσει το νομικό πλαίσιο του δανείου. Αντί γι’ αυτό, η συζήτηση οδηγήθηκε σε αδιέξοδο, με αποτέλεσμα το θέμα να μετατεθεί για την επόμενη σύνοδο του Δεκεμβρίου.

Ο Ντε Βέβερ, επικεφαλής της φλαμανδικής δεξιάς και γνωστός για την επιφυλακτική του στάση απέναντι στη δημοσιονομική ενοποίηση της ΕΕ, υποστήριξε ότι η ιδέα οι Βέλγοι φορολογούμενοι να είναι εν δυνάμει υπόλογοι για ένα τέτοιο δάνειο, είναι «εντελώς παράλογη». «Είναι άδικο να παρουσιάζεται το Βέλγιο ως η χώρα που δεν θέλει να βοηθήσει την Ουκρανία», τόνισε, «αλλά δεν μπορούμε να αναλάβουμε δυσανάλογους κινδύνους».

Το επίκεντρο των ανησυχιών του είναι η Euroclear, η χρηματοοικονομική εταιρεία που εδρεύει στις Βρυξέλλες και διαχειρίζεται το μεγαλύτερο μέρος των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στην Ευρώπη. Εάν κάτι πάει στραβά, λένε οι Βέλγοι αξιωματούχοι, η χώρα τους θα βρεθεί στο επίκεντρο νομικών διεκδικήσεων από τη Μόσχα — ένα σενάριο που ο Ντε Βέβερ χαρακτηρίζει «κίνδυνο για τη φερεγγυότητα ολόκληρου του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος».

Ο Βέλγος πρωθυπουργός ζήτησε τρεις σαφείς εγγυήσεις από τους εταίρους του:

ότι οι κίνδυνοι του δανείου θα μοιραστούν ισότιμα μεταξύ των κρατών-μελών,
ότι η ΕΕ θα προσφέρει ρητές οικονομικές εγγυήσεις σε περίπτωση που υπάρξει υποχρέωση αποζημίωσης προς τη Ρωσία,
και ότι θα υπάρξει ενιαία νομική βάση που να προστατεύει την ΕΕ από μελλοντικές νομικές προσφυγές.
«Αν κινηθούμε, πρέπει να κινηθούμε όλοι μαζί. Αυτό σημαίνει ευρωπαϊκή αλληλεγγύη», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Οι χώρες που στηρίζουν το σχέδιο —ανάμεσά τους η Γερμανία, η Γαλλία και τα Βαλτικά κράτη— θεωρούν το δάνειο ζωτικής σημασίας για την οικονομική επιβίωση της Ουκρανίας, ιδιαίτερα μετά την αναζωπύρωση των ρωσικών επιθέσεων. Αντίθετα, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τηρούν πιο επιφυλακτική στάση, αν και το σχέδιο θα επέτρεπε στις χώρες της ΕΕ να στηρίξουν το Κίεβο χωρίς να επιβαρύνουν τους δικούς τους προϋπολογισμούς.

Η Κριστίν Λαγκάρντ, πρόεδρος της ΕΚΤ, επιχείρησε να καθησυχάσει τις ανησυχίες, δηλώνοντας ότι οι κίνδυνοι του σχεδίου είναι «διαχειρίσιμοι». Ωστόσο, σύμφωνα με βέλγους διπλωμάτες, «όπως ένα αεροπλάνο έχει μικρές πιθανότητες να πέσει, αλλά αν πέσει οι συνέπειες είναι τραγικές, έτσι και εδώ οι πιθανότητες είναι μικρές, αλλά οι επιπτώσεις τεράστιες».

Στο παρασκήνιο, η κυβέρνηση Ντε Βέβερ αντιμετωπίζει εσωτερικές πιέσεις: δυσκολίες στον προϋπολογισμό και πολιτικές εντάσεις ανάμεσα στη Φλάνδρα και τη Βαλλονία, που κάνουν κάθε απόφαση με υψηλό οικονομικό ρίσκο ακόμη πιο δύσκολη. Οι διαπραγματεύσεις γύρω από το θέμα διήρκεσαν εβδομάδες, με τους Ευρωπαίους αξιωματούχους να αναζητούν «μια διατύπωση αρκετά ισορροπημένη ώστε να ικανοποιεί όλους», χωρίς όμως να βρουν κοινό έδαφος.

Τελικά, η συμβιβαστική διατύπωση που μπήκε στα συμπεράσματα της συνόδου περιορίζεται στο να «προσκαλεί την Επιτροπή να παρουσιάσει επιλογές οικονομικής στήριξης το συντομότερο δυνατό». Με άλλα λόγια, καμία δέσμευση για προώθηση του δανείου, απλώς μια ανοιχτή πρόσκληση για περαιτέρω μελέτη.

Ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προσπάθησε να μετριάσει τις εντυπώσεις λέγοντας ότι το σχέδιο «δεν έχει θαφτεί», ενώ η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υπογράμμισε ότι «συμφωνήσαμε στο τι θέλουμε να κάνουμε — τώρα πρέπει να εργαστούμε στο πώς».

Η ουσία, ωστόσο, είναι ότι το Βέλγιο κρατά στα χέρια του το κλειδί για την επόμενη φάση του σχεδίου. Η στάση του Ντε Βέβερ δεν αφορά μόνο τη νομική ασφάλεια, αλλά και την πολιτική του αυτονομία απέναντι στις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Με το δάνειο να εξαρτάται πλέον από τη συναίνεσή του, η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα κρίσιμο δίλημμα: πώς να στηρίξει την Ουκρανία χωρίς να διακινδυνεύσει τη νομική της σταθερότητα — και χωρίς να διαρραγεί η εύθραυστη ευρωπαϊκή ενότητα.