Βρυξέλλες: Πολύ περισσότεροι οι εργαζόμενοι σε συνθήκες φτώχειας απ’ όσο δείχνουν τα επίσημα στοιχεία

Η φτώχεια στον κόσμο της εργασίας λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις στις Βρυξέλλες, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Παρατηρητηρίου Υγείας και Κοινωνικών Θεμάτων της Περιφέρειας Βρυξελλών. Όπως προκύπτει, το 9,6% των εργαζομένων στη βελγική πρωτεύουσα ζει κάτω από το όριο της φτώχειας — το υψηλότερο ποσοστό στη χώρα. Για σύγκριση, ο μέσος όρος στο Βέλγιο είναι 4,7%, στη Βαλλονία 5% και στη Φλάνδρα 3,7%.

Παρά τα ήδη ανησυχητικά δεδομένα, το Παρατηρητήριο προειδοποιεί ότι η πραγματικότητα είναι ακόμα πιο σκοτεινή. Οι εθνικοί δείκτες, σημειώνει, δεν αποτυπώνουν τις ιδιαίτερες εργασιακές συνθήκες της πρωτεύουσας, όπου ποικίλα καθεστώτα απασχόλησης, άτυπες μορφές εργασίας και ασταθή εισοδήματα παραμένουν “αόρατα” στις επίσημες μετρήσεις. Για τον λόγο αυτό, η έκθεση —η οποία θα βρεθεί στο επίκεντρο συζήτησης στο Κοινοβούλιο Βρυξελλών— προτείνει έναν ευρύτερο ορισμό του «εργαζόμενου φτωχού», που να αντικατοπτρίζει τον κατακερματισμό του χρόνου εργασίας και τη δυσκολία κάλυψης βασικών αναγκών.

Οι τρεις «όψεις» της βρυξελλιώτικης εργασιακής επισφάλειας

Η μελέτη διακρίνει τρεις ομάδες που συναποτελούν ένα ολοένα μεγαλύτερο επισφαλές περιβάλλον στην περιφέρεια.

Η “ορατή όψη” περιλαμβάνει όσους εργάζονται με συμβάσεις αορίστου χρόνου, προσωρινούς υπαλλήλους, αυτοαπασχολούμενους, freelancer και εργαζόμενους σε πλατφόρμες. Παρά την επίσημη απασχόλησή τους, οι μικρές συμβάσεις, τα λίγα ωράρια και τα απρόβλεπτα ωρολόγια προγράμματα δεν επιτρέπουν οικονομική σταθερότητα.

Η “θολή και υβριδική όψη” περιλαμβάνει άτομα που συνδυάζουν πολλαπλές δραστηριότητες — μισθωτή εργασία, ανεξάρτητη απασχόληση, flexi-jobs, κοινωνικά επιδόματα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, άτυπη εργασία. Αυτός ο συνδυασμός καθιστά τις επαγγελματικές διαδρομές δυσανάγνωστες και οδηγεί συχνά σε απώλεια δικαιωμάτων.

Η “αόρατη όψη” είναι η πλέον δύσκολο να εκτιμηθεί: εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης στην άτυπη οικονομία, συχνά χωρίς χαρτιά, σε εξαιρετικά επισφαλείς και επικίνδυνες συνθήκες. Η σωματική και ψυχολογική εξουθένωση είναι μεγάλη, ιδιαίτερα στα πιο κοπιαστικά και χαμηλά αμειβόμενα επαγγέλματα. Επιπλέον, ανισότητες φύλου, καταγωγής, ηλικίας, υγείας και ψηφιακής πρόσβασης επιδεινώνουν τις ήδη κρίσιμες συνθήκες.

Πώς οι νέες μορφές εργασίας εντείνουν την επισφάλεια

Η έκθεση επισημαίνει ότι οι ριζικές αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης της εργασίας ενισχύουν την αστάθεια σε όλα τα επίπεδα:
– τη διάδοση νέων καθεστώτων απασχόλησης,
– τον πολλαπλασιασμό ενδιάμεσων φορέων που αποδυναμώνουν τις προστατευτικές ρυθμίσεις,
– την ευελιξία που συχνά μεταφράζεται σε ανασφάλεια,
– την άνοδο των εργασιακών πλατφορμών,
– και την αύξηση των κοινωνικοοικονομικών κινδύνων για τους εργαζόμενους.

Η συνέπεια είναι η ατομικοποίηση της εργασιακής σχέσης και μια ενισχυμένη εξάρτηση από τον εργοδότη, που οδηγεί με τη σειρά της σε φαινόμενα μη αξιοποίησης κοινωνικών δικαιωμάτων, απώλεια προστασίας και, τελικά, σε μόνιμη φτωχοποίηση παρά την απασχόληση.

À Bruxelles, la réalité des travailleurs pauvres dépasse largement les chiffres officiels

Un rapport révèle un précariat complexe, structuré en trois groupes et nourri par la fragmentation du travail

La Région de Bruxelles-Capitale se trouve confrontée à une réalité sociale plus préoccupante qu’on ne l’imaginait : selon le dernier rapport de l’Observatoire bruxellois de la Santé et du Social, 9,6 % des travailleurs bruxellois vivent dans la pauvreté, soit le pourcentage le plus élevé du pays. À titre de comparaison, la Belgique atteint 4,7 %, la Wallonie 5 % et la Flandre 3,7 %.

Mais ces données ne disent pas tout. Les chercheurs soulignent que les indicateurs nationaux restent mal adaptés aux dynamiques propres au marché du travail bruxellois, marqué par une multitude de statuts, des emplois morcelés et des revenus fluctuants. Pour rendre visibles ces réalités, le rapport propose une définition plus inclusive du travailleur pauvre, centrée sur les trajectoires instables et la difficulté à maintenir un niveau de vie décent.

Un précariat en trois dimensions

Le document met en lumière trois univers distincts, qui reflètent la diversité et la fragilité du monde du travail bruxellois.

Première dimension : la sphère visible. Elle rassemble des salariés — y compris en CDI —, des intérimaires, des indépendants, des freelances ou encore des travailleurs de plateforme. Malgré leur statut formel, la courte durée des contrats, le faible volume d’heures ou les horaires imprévisibles créent une instabilité économique chronique.

Deuxième dimension : la zone hybride. On y retrouve des individus aux parcours imbriqués, combinant activités salariées et indépendantes, flexi-jobs, allocations sociales, voire une part d’économie informelle. Cette superposition fragilise les droits sociaux et obscurcit l’accès aux protections existantes.

Troisième dimension : la face totalement invisible. Elle concerne des personnes actives à temps plein dans l’économie souterraine, souvent des travailleurs sans papiers. Les conditions sont dures, parfois dangereuses, et l’usure physique comme mentale y est considérable. Les inégalités liées au genre, à l’origine, à l’âge ou à la santé accentuent ces vulnérabilités.

Un marché du travail en mutation profonde

Le rapport relève que la transformation des modes d’emploi — flexibilisation, multiplication des intermédiaires, importance croissante des plateformes numériques — contribue à fragmenter les parcours professionnels et à augmenter les risques socioéconomiques auxquels sont exposés les travailleurs.

Il en résulte une relation de travail davantage individualisée, une dépendance accrue vis-à-vis de l’employeur et un phénomène croissant de non-recours aux droits sociaux, entraînant la perte d’une partie de la protection sociale et un appauvrissement durable, même pour ceux qui travaillent.