Στεγαστική κρίση στην Ευρώπη: Πώς έφτασαν τα ενοίκια και οι τιμές στα ύψη και τι κάνει η ΕΕ για να τη λύσει

Μια κρίση που αγγίζει εκατομμύρια Ευρωπαίους

Τα τελευταία χρόνια, η στέγαση έχει μετατραπεί σε ένα από τα πιο πιεστικά κοινωνικά προβλήματα της Ευρώπης. Οι τιμές των κατοικιών και τα ενοίκια έχουν εκτοξευθεί, καθιστώντας ολοένα δυσκολότερο για τους πολίτες να βρουν ένα σπίτι που να μπορούν να αντέξουν οικονομικά. Το φαινόμενο πλήττει ιδιαίτερα τους νέους, οι οποίοι μένουν με τους γονείς τους για περισσότερο χρόνο προτού καταφέρουν να ανεξαρτητοποιηθούν.

Απέναντι σε αυτή την κρίση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διόρισε τον πρώτο Επίτροπο για την Ενέργεια και τη Στέγαση, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δημιούργησε ειδική επιτροπή για τη στεγαστική κρίση, με στόχο τη διαμόρφωση πολιτικών που θα εξασφαλίσουν αξιοπρεπή, βιώσιμη και προσιτή στέγαση για όλους.

Το κόστος στέγασης και η πραγματικότητα των αριθμών

Η προσβασιμότητα στη στέγη μετριέται, μεταξύ άλλων, μέσω του δείκτη κόστους στέγασης προς εισόδημα: όταν οι δαπάνες για το σπίτι ξεπερνούν το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος, θεωρείται ότι το νοικοκυριό αντιμετωπίζει πρόβλημα στέγασης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2024, 9,8% των νοικοκυριών στις ευρωπαϊκές πόλεις και 6,3% στις αγροτικές περιοχές δαπανούσαν πάνω από αυτό το όριο. Η κατάσταση διαφέρει ωστόσο πολύ ανά χώρα: 29% των κατοίκων πόλεων στην Ελλάδα ξόδευαν πάνω από το 40% του εισοδήματός τους για στέγη, ποσοστό που αποτελεί το υψηλότερο στην ΕΕ, ενώ στην Κύπρο το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 2,3%.

Συνολικά, το 35,5% του εισοδήματος των ελληνικών νοικοκυριών πήγαινε σε στεγαστικές δαπάνες το 2024 — η μεγαλύτερη αναλογία στην Ευρώπη.

Αύξηση τιμών και ενοικίων σε όλη την Ευρώπη

Από το 2015 έως το 2024, οι τιμές κατοικιών στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 53%. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις παρατηρήθηκαν στην Ουγγαρία (+209,5%), στη Λιθουανία (+135%) και στην Πορτογαλία (+124,4%).

Ταυτόχρονα, τα ενοίκια αυξήθηκαν επίσης αισθητά. Από το 2010 έως το πρώτο τρίμηνο του 2025, οι τιμές ενοικίων σημείωσαν μέση αύξηση 27,8% σε ολόκληρη την ΕΕ. Το φαινόμενο αυτό ήταν καθολικό, με μόνη εξαίρεση την Ελλάδα, όπου τα ενοίκια μειώθηκαν κατά 11%. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις σημειώθηκαν στην Εσθονία (+220%), τη Λιθουανία (+184%), την Ουγγαρία (+124%) και την Ιρλανδία (+115%).

Ένας από τους λόγους πίσω από αυτή την άνοδο είναι η επέκταση των βραχυχρόνιων μισθώσεων (όπως μέσω Airbnb), που περιορίζουν τη διαθεσιμότητα κατοικιών στην αγορά μακροχρόνιας ενοικίασης.

Η έλλειψη κατοικιών και οι αιτίες της κρίσης

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων εντοπίζει ως βασικό παράγοντα της κρίσης την περιορισμένη προσφορά κατοικιών. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 οδήγησε σε δραστική μείωση των επενδύσεων σε νέες οικοδομές, ενώ η πανδημία του COVID-19 επιδείνωσε περαιτέρω την κατάσταση.

Οι οικοδομικές άδειες για κατοικίες έχουν μειωθεί πάνω από 20% από το 2021, προκαλώντας σοβαρή ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Όταν οι νέες κατοικίες δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες, οι τιμές αναπόφευκτα αυξάνονται.

Πώς ζουν σήμερα οι Ευρωπαίοι

Παρά τις αυξήσεις, η πλειονότητα των Ευρωπαίων εξακολουθεί να ζει σε ιδιόκτητες κατοικίες. Κατά μέσο όρο, κάθε πολίτης έχει 1,7 δωμάτια στη διάθεσή του, ενώ τα νοικοκυριά αποτελούνται από 2,3 άτομα. Ωστόσο, 17% των Ευρωπαίων ζουν σε υπερπλήρη σπίτια, όπου δεν υπάρχει επαρκής χώρος για όλους τους ενοίκους.

Αντίθετα, το 33% ζει σε κατοικίες με περισσότερο χώρο από τον αναγκαίο, γεγονός που δείχνει και τις ανισότητες στην κατανομή της στέγης ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές ομάδες.

Οι νέοι και η καθυστερημένη ανεξαρτητοποίηση

Οι νέοι Ευρωπαίοι είναι από τους πλέον πληττόμενους. Το υψηλό κόστος στέγασης επηρεάζει την ηλικία στην οποία φεύγουν από το πατρικό τους σπίτι, καθώς και την έναρξη της αυτόνομης ζωής τους.

Σύμφωνα με τη Eurostat, το 2024 η μέση ηλικία ανεξαρτητοποίησης στην ΕΕ ήταν 26,2 έτη, με μεγάλες αποκλίσεις ανά χώρα: 21,4 έτη στη Φινλανδία και 31,3 έτη στην Κροατία. Εκτός από το κόστος στέγασης, ρόλο παίζουν παράγοντες όπως η εργασιακή αστάθεια, η οικονομική κατάσταση, αλλά και οι πολιτισμικές συνήθειες.

Οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ήδη από το 2021, ζήτησε από τα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν το δικαίωμα στην αξιοπρεπή στέγαση ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα που πρέπει να προστατεύεται νομικά. Κάθε πολίτης, σύμφωνα με το ψήφισμα, πρέπει να έχει πρόσβαση σε ασφαλή, υγιεινή και επαρκώς εξοπλισμένη κατοικία, με πόσιμο νερό, αποχέτευση και αξιόπιστη ενέργεια.

Μετά την επανεκλογή της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην προεδρία της Επιτροπής τον Ιούλιο του 2024, η στέγαση τέθηκε ανάμεσα στις προτεραιότητες της νέας θητείας. Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σύστησε ειδική επιτροπή για τη στεγαστική κρίση, με αποστολή να αναλύσει τις αιτίες και να προτείνει λύσεις. Η αρχική της εντολή ενός έτους παρατάθηκε έως τις 30 Ιουλίου 2026.

Τον Μάρτιο του 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ανακοίνωσαν επενδύσεις ύψους 10 δισεκατομμυρίων ευρώ για τα επόμενα δύο χρόνια, με στόχο την προώθηση της προσιτής και βιώσιμης στέγασης. Ο Δαν Γιέργκενσεν, πρώτος επίτροπος της ΕΕ για τη στέγαση, ξεκίνησε δημόσια διαβούλευση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για τη διαμόρφωση ενός Ευρωπαϊκού Σχεδίου Προσιτής Κατοικίας.

Τέλος, τον Σεπτέμβριο του 2025, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε νέους κανόνες για τα κονδύλια συνοχής και κοινωνικής πολιτικής, επιτρέποντας να κατευθύνονται σε έργα προσιτής και βιώσιμης κατοικίας. Οι ευρωβουλευτές κάλεσαν μάλιστα τα κράτη μέλη να διπλασιάσουν τουλάχιστον τις εθνικές τους δαπάνες για στέγαση, χαρακτηρίζοντας τη στεγαστική κρίση «σοβαρή απειλή για την κοινωνική συνοχή της Ευρώπης».

Ένα ευρωπαϊκό στοίχημα με κοινωνικό αντίκτυπο

Η κρίση της στέγης δεν είναι μόνο οικονομικό ζήτημα. Αγγίζει την καθημερινότητα, την οικογενειακή ζωή και την κοινωνική σταθερότητα. Οι ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, από τη δημιουργία θεσμικών οργάνων έως τις επενδύσεις δισεκατομμυρίων ευρώ, στοχεύουν όχι μόνο στην κατασκευή νέων κατοικιών, αλλά και στην επαναφορά του δικαιώματος σε μια αξιοπρεπή, βιώσιμη και προσιτή στέγη για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες.