To Train World, το μουσείο της SNCB, εγκαινίασε την έκθεση «Βελγικοί Σιδηρόδρομοι υπό κατοχή: μεταξύ συνεργασίας και αντίστασης», ρίχνοντας φως σε ένα σκοτεινό κεφάλαιο στην ιστορία της βελγικής σιδηροδρομικής εταιρείας. Η πρωτοβουλία, σύμφωνα με την SNCB, στοχεύει να διασφαλίσει ότι ο ρόλος της εταιρείας κατά τη διάρκεια του πολέμου δεν θα ξεχαστεί ποτέ.
Η έκθεση καθοδηγεί τους επισκέπτες στην ιστορία των βελγικών σιδηροδρόμων από λίγο πριν την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας μέχρι τη συνθηκολόγησή της το 1945. Ως ο μεγαλύτερος εργοδότης του Βελγίου και βασικός κόμβος για τις μεταφορές και τη βιομηχανία, η SNCB γρήγορα τέθηκε υπό τον έλεγχο των κατοχικών δυνάμεων. Οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν τους σιδηροδρόμους για να μεταφέρουν στρατιώτες, όπλα, πολιτικούς κρατούμενους και άτομα προς απέλαση στη Γερμανία και το Ανατολικό Μέτωπο.
«Η ιστορία της SNCB είναι μια ιστορία μεταξύ συνεργασίας και αντίστασης»
Παγιδευμένη μεταξύ συνεργασίας και αντίστασης, η SNCB υιοθέτησε αυτό που περιέγραψε ως «πολιτική του μικρότερου κακού». «Η ιστορία της SNCB είναι μια ιστορία μεταξύ συνεργασίας και αντίστασης», λέει ο Thierry Denuit, διευθυντής του Train World. Χαρακτηρίζει τη στάση της σιδηροδρομικής εταιρείας κατά τη διάρκεια εκείνων των ετών ως «μια γκρίζα ιστορία».
«Στην αρχή της κατοχής, οι Γερμανοί ανέλαβαν σχεδόν αμέσως τις λειτουργίες της εταιρείας», εξηγεί ο Denuit. «Αλλά οι επισκέπτες παρακολουθούν επίσης την περαιτέρω πορεία της SNCB κατά τη διάρκεια του πολέμου. Υπάρχουν μεγάλα τμήματα αφιερωμένα στις απελάσεις και στην αντίσταση κατά των κατακτητών».
Εκπαιδευτική αξία
Η έκθεση προσφέρει επίσης εκτενές διδακτικό υλικό, διαλέξεις, μαρτυρίες και ντοκουμέντα για τους σιδηροδρόμους υπό γερμανική κατοχή. Ήδη, περισσότερες από 300 σχολικές τάξεις από όλο το Βέλγιο έχουν προγραμματίσει επισκέψεις.
«Μπορούν να εργαστούν εδώ με εκπαιδευτικά πακέτα για να αναλογιστούν την ατομική ευθύνη και την ευθύνη της ίδιας της εταιρείας με παιδαγωγικό τρόπο», προσθέτει ο Denuit. «Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε πραγματικά να κατανοήσουμε ολόκληρη την ιστορία».
Η έκθεση είναι το άμεσο αποτέλεσμα μιας ακαδημαϊκής έρευνας για τον ρόλο της SNCB στις απελάσεις και τις μεταφορές κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Η εταιρεία συνεργάζεται επίσης με την Kazerne Dossin, από όπου οι συλληφθέντες Εβραίοι και Ρομά στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, για να διατηρήσει ορατή αυτή τη «μαύρη σελίδα της ιστορίας», τόσο τώρα όσο και στο μέλλον.
Η έκθεση Train World βρίσκεται στο Schaerbeek των Βρυξελλών. Η έκθεση διαρκεί μέχρι τα τέλη Ιουνίου 2026 και είναι δωρεάν για επισκέπτες κάτω των 18 ετών, συμπεριλαμβανομένων σχολικών ομάδων.
Les chemins de fer belges sous l’occupation: entre collaboration et résistance
Pendant l’occupation allemande, la SNCB a continué à faire circuler des trains dans l’intérêt du pays, participant ainsi, malgré une résistance interne, aux déportations vers l’Allemagne et les camps, ce qui a révélé un profond dilemme moral entre collaboration et résistance.
Sous l’occupation allemande, les trains ont continué à circuler en Belgique. Les chemins de fer belges assuraient l’approvisionnement en matières premières et en denrées alimentaires, tenant ainsi entre leurs mains le sort de la population et de l’industrie.
Pour ce faire, les chemins de fer belges n’avaient d’autre choix que de fournir des services ferroviaires dans le cadre de l’effort de guerre du Reich. Mais la situation a rapidement commencé à se détériorer. Entre 1941 et 1944, les chemins de fer belges ont participé à la déportation de travailleurs forcés, de prisonniers politiques, de Juifs et de Roms vers l’Allemagne et les camps de l’Est. Malgré une forte résistance au sein de l’entreprise, les trains ont continué à circuler jusqu’au dernier jour de la guerre.
L’histoire des chemins de fer belges pendant cette période complexe est pleine de contradictions, montrant à la fois collaboration et résistance. Les dilemmes sont toujours d’actualité. Jusqu’où peut-on aller
dans la collaboration avec une dictature pour servir l’intérêt public ? Quand et de quelle manière est-il préférable de résister ?
Cette exposition s’inscrit dans le cadre du travail de mémoire de la SNCB/NMBS et s’appuie sur les recherches menées par le Centre d’étude de la guerre et de la société contemporaine sur le rôle des chemins de fer belges pendant la Seconde Guerre mondiale.