Η κυβέρνηση των Βρυξελλών βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα ενδεχόμενο που μέχρι πρόσφατα έμοιαζε αδιανόητο: ένα πιθανό «shutdown» δημόσιων υπηρεσιών την άνοιξη του 2026. Ο υπουργός Προϋπολογισμού Dirk De Smedt (Open VLD) προειδοποίησε πως δεν μπορεί να αποκλείσει ένα τέτοιο σενάριο, ενώ ο πρόεδρος του κόμματος, Frédéric De Gucht, δήλωσε ακόμη πιο ξεκάθαρα ότι ένα shutdown τον Απρίλιο ή τον Μάιο «θα είναι γεγονός».
Ο De Smedt εξήγησε ότι η κυβέρνηση καταβάλλει κάθε προσπάθεια για να διασφαλίσει τη χρηματοδότηση και τη ρευστότητα, ωστόσο η ανάλυση του υπουργείου δείχνει ότι τα ταμειακά διαθέσιμα ενδέχεται να εξαντληθούν πλήρως μέσα στην άνοιξη. Ο Απρίλιος είναι ο μήνας κατά τον οποίο καταβάλλονται περιφερειακές επιχορηγήσεις προς τους δήμους, ενώ τον Μάιο πληρώνεται το επίδομα αδείας των δημοσίων υπαλλήλων. Τα κύρια φορολογικά έσοδα, όμως, καταφθάνουν τον Σεπτέμβριο — αφήνοντας ένα μεγάλο χρηματοδοτικό κενό.
Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, είναι απίθανο η Περιφέρεια να σταματήσει την πληρωμή των εργαζομένων της. Αυτό, όμως, σημαίνει ότι το βάρος θα μετατοπιστεί αλλού: πρώτα η εξυπηρέτηση του χρέους, μετά οι μισθοί και τέλος οι επιδοτήσεις. Ο καθηγητής Δημοσίων Οικονομικών Herman Matthijs (VUB) εξέφρασε εύλογες ανησυχίες για το αν οι 19 δήμοι, τα ισάριθμα κέντρα κοινωνικής πρόνοιας (CPAS) και οι έξι αστυνομικές ζώνες μπορούν πράγματι να απορροφήσουν μια πρόσθετη αύξηση 2% στις δαπάνες τους, δεδομένου ότι ήδη επιβαρύνονται με υψηλότατο μισθολογικό κόστος.
Ο οικονομολόγος Ivan Van de Cloot (Itinera) υπενθύμισε ότι shutdown δεν αποτελούν ιστορική πρωτιά. Τη δεκαετία του 1990, η Λιέγη βρέθηκε σε κατάσταση σχεδόν πτώχευσης, με καθυστερήσεις στην πληρωμή μισθών δημοτικών υπαλλήλων. Ο ίδιος σημείωσε πως πολλοί δημόσιοι λειτουργοί σήμερα αναρωτιούνται αν η κυβέρνηση των Βρυξελλών παραμένει «καλός εργοδότης». Έφερε ως παράδειγμα την εταιρεία ύδρευσης Vivaqua, της οποίας κάθε χρόνο τα οικονομικά παρουσιάζουν έλλειμμα, το οποίο καλύπτεται από την Περιφέρεια για λόγους συνταξιοδοτικών εξόδων. Ο Van de Cloot εκτίμησε ότι, σε τελική ανάλυση, προτεραιότητα θα πρέπει να παραμείνουν οι μισθοί και όχι η κάλυψη ελλειμμάτων.
Παράλληλα, ο ίδιος τόνισε ότι η προοπτική ενός shutdown μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης για άμεση δράση: αν, για παράδειγμα, σταματούσαν οι πληρωμές στους εργαζόμενους καθαριότητας, μια απεργία θα δημιουργούσε ένα ορατό και κοινωνικά ευαίσθητο πρόβλημα — κάτι που ίσως «ξύπναγε» την κοινή γνώμη.
Η Ομοσπονδιακή Κοινή Κοινοτική Επιτροπή (Cocom), υπεύθυνη μεταξύ άλλων για τα οικογενειακά επιδόματα, βρίσκεται επίσης αντιμέτωπη με πιέσεις. Αν και κάποιες περικοπές έχουν ήδη εφαρμοστεί, ο υπουργός Bernard Clerfayt (Défi) ανέφερε ότι τα αποθεματικά της έχουν σε μεγάλο βαθμό εξαντληθεί, με πιθανές συνέπειες το 2026. Παρ’ όλα αυτά, η εκπρόσωπος Zeynep Balci υπογράμμισε ότι η Cocom παραμένει οικονομικά σταθερή και ότι βασίζεται κυρίως σε ομοσπονδιακά κονδύλια, διαβεβαιώνοντας πως «δεν υπάρχουν προβλήματα στις πληρωμές».
Καθοριστικός παράγοντας φαίνεται να είναι η στάση της τράπεζας ING σχετικά με τη γραμμή ταμειακής διευκόλυνσης της Περιφέρειας. Ήδη η Belfius ανακοίνωσε ότι διακόπτει τη δική της πιστωτική γραμμή ύψους 500 εκατ. ευρώ και ότι δεν θα συνεχίσει ως βασικός τραπεζικός συνεργάτης των Βρυξελλών. Η δεύτερη γραμμή από την ING, ίδιου ύψους, θα κριθεί οριστικά τον Ιανουάριο. Αν η ING αποσυρθεί, προειδοποιεί ο Matthijs, «θα νιώσουμε τις συνέπειες πολύ γρήγορα».
Τον Ιανουάριο αναμένεται και η πρώτη «κύμα» πολιτών που θα χάσουν τα επιδόματα ανεργίας και θα προστρέξουν στα CPAS — τα οποία ήδη δεν έχουν πόρους. Αυτοί θα απευθυνθούν στους δήμους, οι οποίοι με τη σειρά τους θα αναζητήσουν στήριξη από την Περιφέρεια, που όμως αντιμετωπίζει επίσης ταμειακή ασφυξία. Σε ένα τέτοιο σενάριο, ο πρωθυπουργός της Περιφέρειας Rudi Vervoort θα αναγκαστεί να απευθυνθεί στον ομοσπονδιακό πρωθυπουργό Bart De Wever, αναβιώνοντας τον φόβο για ομοσπονδιακή επιτήρηση.
Ο Matthijs επισημαίνει ότι μια διακοπή πίστωσης από την ING θα ήταν λογική από επιχειρηματική σκοπιά, αλλά θεωρεί ότι η Περιφέρεια ίσως καταφέρει να εξασφαλίσει παράταση, ενδεχομένως προσφέροντας ακίνητη περιουσία ως εγγύηση — κάτι που θα αποτελούσε «αποκαλυπτικό» σενάριο αν συνεπαγόταν απώλεια δημόσιων κτιρίων.
Πιο αισιόδοξος εμφανίζεται ο ειδικός δημόσιων οικονομικών Maxime Fontaine (ULB), ο οποίος θεωρεί ότι η κατάσταση δεν θα φτάσει σε τέτοιο σημείο. Υπενθυμίζει ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε πρόβλημα ρευστότητας και πρόβλημα χρηματοδότησης: στην πρώτη περίπτωση «ανοίγεις το πορτοφόλι και δεν βρίσκεις τίποτα», στη δεύτερη δεν βρίσκεις καν χρηματοδότηση από την τράπεζα. Η Περιφέρεια εξακολουθεί να έχει δυνατότητα δανεισμού από τις αγορές, ακόμη και με καλύτερους όρους από τη Βαλλονία. Αναρωτιέται, λοιπόν, για ποιο λόγο δεν θα μπορούσε να δανειστεί εκ νέου μέχρι την άνοιξη.
Ο Fontaine υποβαθμίζει επίσης τη σημασία της πιστωτικής γραμμής που χάθηκε από τη Belfius, σημειώνοντας ότι «δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ». Θεωρεί πως δεν υπάρχει βάσιμος λόγος να οδηγηθούν οι Βρυξέλλες σε shutdown.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον De Gucht και άλλους, τον Απρίλιο θα χρειαστεί να ληφθούν δύσκολες αποφάσεις για το τι πληρώνεται πρώτο και τι μένει πίσω. Κάποιοι άνθρωποι, υπηρεσίες και οργανισμοί «θα μείνουν χωρίς χρήματα», προειδοποιεί, αποδίδοντας τη σημερινή αβεβαιότητα σε πολιτικές αντιπαραθέσεις.