Η 2α Ιουλίου 2025 σηματοδοτεί έναν αιώνα από τη γέννηση του Πατρίς Λουμούμπα (Patrice Lumumba), του πρώτου πρωθυπουργού της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό και εμβληματικής μορφής του αφρικανικού απελευθερωτικού αγώνα. Στις Βρυξέλλες, η εκατονταετηρίδα του κονγκολέζου ηγέτη τιμάται με σειρά εκδηλώσεων που αναδεικνύουν τη ζωή, το έργο και τη διαχρονική σημασία του ως σύμβολο της αντίστασης απέναντι στην αποικιοκρατία.
Μια έκθεση-φόρος τιμής στο Πολιτιστικό Κέντρο του Κονγκό
Στο επίκεντρο των εκδηλώσεων βρίσκεται η έκθεση «Λουμούμπα: 100 Χρόνια», που θα φιλοξενηθεί από τις 3 έως τις 30 Ιουλίου στο Πολιτιστικό Κέντρο του Κονγκό στις Βρυξέλλες. Πέντε νεαροί καλλιτέχνες από την Ακαδημία Καλών Τεχνών της Κινσάσα παρουσιάζουν έργα που εξερευνούν τις σύγχρονες προκλήσεις της Κονγκολέζικης κοινωνίας μέσα από το πρίσμα των ιδανικών του Λουμούμπα. Η έκθεση περιλαμβάνει και ειδικό εργαστήριο για παιδιά, δίνοντας έτσι διαγενεακή διάσταση στην εικαστική μνήμη.
Ομιλίες, προβολές και ιστορικός αναστοχασμός
Στις 5 Ιουλίου θα πραγματοποιηθεί διάσκεψη με θέμα τις «κληρονομιές» της εποχής του Λουμούμπα, ενώ ήδη στις 29 Ιουνίου προβλήθηκε το υποψήφιο για Όσκαρ ντοκιμαντέρ «Soundtrack to a Coup d’Etat», το οποίο φωτίζει το μετααποικιακό πλαίσιο της ανεξαρτησίας του Κονγκό και τη βίαιη απομάκρυνση του Λουμούμπα από την εξουσία.
Ένας ήρωας του Παν-Αφρικανισμού
Για την Κονγκολέζικη διασπορά στο Βέλγιο και τα αποαποικιοκρατικά κινήματα, η μνήμη του Πατρίς Λουμούμπα παραμένει βαθιά ζωντανή. Η προσωπικότητά του ενσάρκωσε το όραμα για χειραφέτηση, κοινωνική δικαιοσύνη και αφρικανική ενότητα. Το 1960, η εκλογή του στην πρωθυπουργία σήμανε μια ιστορική τομή: την πρώτη φορά που η ηγεσία του Κονγκό περνούσε σε κονγκολέζικα χέρια, μετά από πάνω από μισό αιώνα βελγικής αποικιοκρατίας.
Ωστόσο, αυτή η ελπίδα αποδείχθηκε σύντομη. Μέσα σε λίγους μήνες, η χώρα οδηγήθηκε σε αναταραχή: η ανταρσία του στρατού καταπνίγηκε, η πλούσια σε ορυκτά περιοχή του Κατάνγκα κήρυξε απόσχιση και ο Λουμούμπα ανατράπηκε με την υποστήριξη του Βελγίου. Στη συνέχεια, συνελήφθη, μεταφέρθηκε στο Ελιζαμπετβίλ (σημερινή Λουμπούμπασι) και εκτελέστηκε από αυτονομιστικές δυνάμεις με τη συνέργεια της CIA και του Βελγικού κράτους. Το μόνο που διασώθηκε από το σώμα του ήταν ένα δόντι.
Η σκιά της συνενοχής
Τα τελευταία χρόνια, νέα στοιχεία γύρω από τη βελγική εμπλοκή στη δολοφονία του Λουμούμπα έχουν προκαλέσει έντονους προβληματισμούς. Το 2002, ο τότε πρωθυπουργός του Βελγίου Γκι Φερχόφστατ προχώρησε σε επίσημη συγγνώμη. Είκοσι χρόνια αργότερα, το 2022, ο πρωθυπουργός Αλεξάντερ Ντε Κρο αναγνώρισε ότι το Βέλγιο φέρει «ηθική ευθύνη» για τον θάνατο του Λουμούμπα. Την ίδια χρονιά, το δόντι του Λουμούμπα –το μόνο που απέμεινε από τη σορό του– επιστράφηκε επίσημα στην οικογένειά του.
Η αναζήτηση δικαιοσύνης, όμως, δεν έχει τελειώσει. Τον Ιούνιο του 2025, οι βελγικές εισαγγελικές αρχές ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να παραπέμψουν σε δίκη τον 92χρονο Ετιέν Νταβινιόν (Etienne Davignon), πρώην διπλωμάτη και τελευταίο επιζώντα από τους 10 Βέλγους που κατονομάστηκαν στην αρχική έρευνα για τη δολοφονία. Εάν τελικά δικαστεί, θα είναι ο πρώτος που θα λογοδοτήσει ποινικά για ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της αποικιοκρατικής ιστορίας.
Η επέτειος των 100 χρόνων από τη γέννηση του Πατρίς Λουμούμπα δεν είναι απλώς μια εθνική ή αφρικανική υπόθεση. Είναι μια ευκαιρία συλλογικής ενδοσκόπησης για την Ευρώπη, μια στιγμή επανεκτίμησης της αποικιοκρατικής κληρονομιάς και της επιτακτικής ανάγκης για ιστορική και ηθική αποκατάσταση.