Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) τάσσεται υπέρ της αύξησης των «φόρων υγείας» παγκοσμίως, με σκοπό την αντιμετώπιση των χρόνιων ασθενειών και των πρόωρων θανάτων, αλλά και τη δημιουργία αυτού που χαρακτηρίζει ως «κρίσιμα δημόσια έσοδα».
Η πρωτοβουλία, γνωστή ως «3 στα 5», αναφέρεται τόσο στις τρεις βασικές κατηγορίες προϊόντων που στοχεύει (καπνό, αλκοόλ και αναψυκτικά με ζάχαρη), όσο και στις τρεις προτάσεις δράσης που καλεί να υιοθετηθούν μέσω εθνικών μεταρρυθμίσεων, υπό την ηγεσία των ίδιων των κρατών.
Η βασική κατεύθυνση είναι η μείωση της βλαβερής κατανάλωσης μέσω περιορισμένης προσβασιμότητας, προτείνοντας την αύξηση ή εισαγωγή ειδικών φόρων κατανάλωσης στα συγκεκριμένα προϊόντα. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η αύξηση των τιμών θα περιορίσει τη ζήτηση, μειώνοντας μακροπρόθεσμα το κόστος υγείας και τους αποτρέψιμους θανάτους.
Παράλληλα, η πρωτοβουλία αποσκοπεί στην ενίσχυση των εθνικών δημόσιων πόρων, που θα κατευθυνθούν σε κρίσιμα προγράμματα για την υγεία και την ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένης της καθολικής κάλυψης υγειονομικής περίθαλψης.
Ο ΠΟΥ καλεί κυβερνήσεις, την κοινωνία των πολιτών και την επιστημονική κοινότητα να στηρίξουν την αύξηση της πραγματικής τιμής των παραπάνω προϊόντων. Εφόσον υιοθετηθεί ευρέως, αυτή η στρατηγική θα μπορούσε να αυξήσει τις τιμές έως και 50% μέχρι το 2035 μέσω φορολογίας.
Countries around the world are raising taxes on harmful products like tobacco, alcohol & sugary drinks.
To accelerate progress, WHO launches the ‘3 by 35’ initiative, helping governments:
– Cut more consumption
– Raise more revenue
– Save more livesLearn more… pic.twitter.com/RM9kN3KLPN
— World Health Organization (WHO) (@WHO) July 3, 2025
Σε σχετική έκθεση, ο ΠΟΥ υπογραμμίζει ότι τα τσιγάρα, το αλκοόλ και τα αναψυκτικά με ζάχαρη συμβάλλουν καθοριστικά στην παγκόσμια επιδημία μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως οι καρδιοπάθειες, ο καρκίνος και ο διαβήτης, που ευθύνονται για πάνω από το 75% των θανάτων παγκοσμίως. Μάλιστα, μια εφάπαξ αύξηση 50% στις τιμές των συγκεκριμένων προϊόντων θα μπορούσε, σύμφωνα με τα στοιχεία, να αποτρέψει έως και 50 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους μέσα στα επόμενα 50 χρόνια.
«Οι φόροι υγείας είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία που διαθέτουμε», δήλωσε ο Dr. Jeremy Farrar, Βοηθός Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ για την Προαγωγή Υγείας και την Πρόληψη Νοσημάτων. «Μειώνουν την κατανάλωση βλαβερών προϊόντων και δημιουργούν δημόσια έσοδα, τα οποία μπορούν να επανεπενδυθούν στην υγεία, την εκπαίδευση και την κοινωνική προστασία. Ήρθε η ώρα να δράσουμε».
Μεταξύ 2012 και 2022, σχεδόν 140 χώρες αύξησαν τη φορολογία στα προϊόντα καπνού, με αποτέλεσμα μια μέση αύξηση τιμών άνω του 50% σε πραγματικούς όρους. Ο ΠΟΥ επισημαίνει ότι αυτή η δεκαετία αποδεικνύει πως «η ευρείας κλίμακας αλλαγή είναι εφικτή». Παράλληλα αναφέρει χαρακτηριστικά παραδείγματα, από την Κολομβία έως τη Νότια Αφρική, όπου η εφαρμογή φόρων υγείας συνδέθηκε με μειωμένη κατανάλωση και αυξημένα δημόσια έσοδα.
Σε εθνικό επίπεδο, αρκετές χώρες συνεχίζουν να λαμβάνουν μέτρα για την καταπολέμηση της επιβλαβούς κατανάλωσης. Η Γαλλία διευρύνει διαρκώς τις ζώνες απαγόρευσης καπνίσματος γύρω από σχολεία, πάρκα, παιδικές χαρές, δημόσια κτίρια και παραλίες, στο πλαίσιο του αγώνα της ενάντια στον εθισμό στη νικοτίνη και στην απο-κανονικοποίηση του καπνίσματος. Η Ισπανία, από την πλευρά της, έχει απαγορεύσει τόσο το κάπνισμα όσο και την κατανάλωση αλκοόλ στις παραλίες, με σκοπό να περιορίσει την αντικοινωνική συμπεριφορά, αλλά και να μειώσει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των αποτσίγαρων και το κόστος καθαρισμού.
Την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει μια κοινή φορολογική πολιτική για τα τσιγάρα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη στήριξη της Ολλανδίας και περισσότερων από δώδεκα κρατών-μελών.